Bán lẻ ngoại: Hưởng nhiều ưu đãi, "mạnh càng mạnh hơn"

Theo cam kết của Việt Nam khi gia nhập WTO, cũng như việc gia nhập Hiệp định thương mại tự do (FTA) và Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), theo lộ trình các nhà bán lẻ nước ngoài sẽ được phép thành lập doanh nghiệp 100% vốn tại Việt Nam vào 01/01/2015 và sẽ xóa bỏ 100% thuế nhập khẩu ở hầu hết các mặt hàng nào năm 2018. Điều này sẽ tạo điều kiện để hàng hóa nhập khẩu tràn vào hệ thống bán lẻ và sự đầu tư ồ ạt của các nhà bán lẻ nước ngoài.

Hàng ngoại “đè” hàng nội

Sau nhiều năm triển khai cuộc vận động “Người Việt ưu tiên dùng hàng Việt”, tỷ trọng hàng Việt trong các siêu thị đã tăng lên nhanh chóng. Theo đánh giá của Ban chỉ đạo cuộc vận động, nếu năm 2006, tỷ trọng hàng Việt bán trong các siêu thị chỉ chiếm chưa đầy 50% thì đến nay, con số này đã tăng dần lên 80-90%. Tuy nhiên, khảo sát sơ bộ tại một số hệ thống có yếu tố nước ngoài, tỷ lệ hàng ngoại vẫn rất lớn.

Báo cáo của Liên hiệp Hợp tác xã thương mại Tp.HCM (Saigon Co.op) và khảo sát hàng nhập ngoại tại siêu thị Big C Hoàng Văn Thụ (Tp.HCM) cho thấy, nước suối chiếm 52%, kẹo 36%, bánh 34%… Hay hệ thống siêu thị Metro, nước giải khát 48% là hàng ngoại, bơ sữa chiếm 47%, bánh kẹo chiếm 41%. Hệ thống siêu thị Emart, nước trái cây 56%, bánh 44%, kẹo 39%… là hàng ngoại.

Các nhà sản xuất trong nước nhận định rằng hàng Việt đảm bảo chất lượng vào siêu thị nội thì không khó, nhưng lại gặp nhiều trở ngại nếu muốn chen chân vào siêu thị có vốn đầu tư nước ngoài.

Đa số các siêu thị có vốn đầu tư nước ngoài cũng yêu cầu các thủ tục như: giấy chứng nhận, kiểm định về nguồn gốc, chất lượng sản phẩm, giấy phép kinh doanh, giấy chứng nhận đăng ký thuế,… giống như siêu thị nội, nhưng mức chiết khấu rất cao hoặc dành vị trí trưng bày cho hàng hóa tự sản xuất của tập đoàn đó tại nước sở tại.

Thêm vào đó, xu hướng M&A đang diễn ra mạnh mẽ, hàng nước ngoài càng dễ dàng có mặt tại các hệ thống siêu thị ở Việt Nam thay vì tốn nhiều công sức và thời gian để xây dựng hệ thống phân phối.

Điển hình như: Các thương hiệu bán lẻ của Nhật tại Việt Nam gồm có: Aeon Mall, Aeon Citimart, Aeon Fivimart, Ministop, Family Mart với hàng hoá Nhật Bản có lợi thế về chất lượng, mẫu mã, đặc tính độc đáo, đặc biệt là niềm tin của khách hàng và bắt đầu từ tháng 4/2015, hàng loạt mặt hàng có xuất xứ từ Nhật Bản nhập khẩu vào Việt Nam sẽ có mức thuế ưu đãi là 0%.

Bán lẻ ngoại hưởng nhiều ưu đãi khi vào Việt Nam

Tương tự, các thương hiệu bán lẻ của Thái Lan tại Việt Nam gồm có: Mega Market (Metro C&C cũ), B”s Mart và Central Group đã và đang tận dụng cơ hội đưa hàng Thái vào thị trường Việt Nam. Xét về quy mô sản xuất, doanh nghiệp Việt Nam khó có thể cạnh tranh được với hàng Thái, về chất lượng sản phẩm cũng thế. Về giá cả, hàng Thái so với hàng Hàn Quốc, Nhật Bản vẫn rẻ hơn, cạnh tranh hơn nên phù hợp với số đông người tiêu dùng Việt.

Mới đây, Miniso đã ký xong hợp đồng nhượng quyền để thâm nhập vào thị trường Việt Nam và công bố mở 12 chi nhánh tại các thành phố lớn trong năm nay. Thông tin này không chỉ khiến hệ thống bán lẻ nội lo lắng mà ngành sản xuất trong nước cũng rất hoang mang, bởi ông chủ thực sự của hệ thống siêu thị này là người Trung Quốc.

Nhiều ưu đãi cho bán lẻ ngoại

Theo Saigon Co.op, nhiều chính sách kinh doanh hiện nay đang tạo ra sự thiếu bình đẳng giữa các DN trong và ngoài nước. Hiện tại, nhiều nơi muốn thu hút đầu tư nước ngoài nên đã giành nhiều ưu tiên cho các nhà đầu tư “ngoại”. Nhận thức như vậy vô tình đã gạt hệ thống phân phối nội ra khỏi cuộc chơi.

Theo cam kết của Việt Nam khi gia nhập WTO, cũng như việc gia nhập Hiệp định thương mại tự do (FTA) và Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), theo lộ trình, các nhà bán lẻ nước ngoài sẽ được phép thành lập doanh nghiệp 100% vốn tại Việt Nam vào 01/01/2015 và sẽ xóa bỏ 100% thuế nhập khẩu ở hầu hết các mặt hàng vào năm 2018. Điều này sẽ tạo điều kiện để hàng hóa nhập khẩu tràn vào hệ thống bán lẻ và sự đầu tư ồ ạt của các nhà bán lẻ nước ngoài.

Trong khi đó, chính sách bảo hộ của Nhà nước đối với cá DN bán lẻ trong nước hiện nay khá lỏng lẻo. Điển hình là quy định ENT (kiểm tra nhu cầu kinh tế) chưa cụ thể và chưa phải là một khung “ENT” ở cấp độ toàn quốc, mỗi tỉnh/thành phố hướng dẫn áp dụng ENT một kiểu.

Trên thực tế chính sách bảo hộ bán lẻ trong nước đã được nhiều quốc gia trong khu vực đặt ra. Như ở Ấn Độ, DN FDI phải thiết lập liên doanh với đối tác trong nước với tỷ lệ góp vốn không vượt quá 51%…

Malaysia quy định đối với doanh nghiệp FDI đầu tư vào lĩnh vực bán lẻ tại như sau: Tất cả các dạng đầu tư phải được sự chấp thuận của Uỷ ban chuyên trách của Bộ Thương mại; Doanh nghiệp phải được sự đồng ý của Uỷ Ban này trước khi thực hiện các bước đầu tư vào cơ sở hạ tầng; Doanh nghiệp nước ngoài phải liên doanh với doanh nghiệp nội địa, tỷ lệ sở hữu tối đa là 70%…

Trong khi đó, chính sách của Việt Nam hiện nay lại đang khá mở với hoạt động M&A. PGs.Ts. Hoàng Thị Phương Thảo, Trường Đại Học Mở thành phố Hồ Chí Minh, cho biết, trả lời câu hỏi về quốc gia/vùng lãnh thổ được nhắm tới để mở cửa hàng mới của các thương hiệu bán lẻ trong năm 2014, 1/3 số doanh nghiệp trả lời khảo sát cho biết sẽ chọn Việt Nam, ngang bằng tỷ lệ với Hong Kong và Singapore, nhỉnh hơn so với Indonesia và Malaysia.

Đánh giá về hoạt động M&A hiện nay, Ts. Dương Quỳnh Nga, Trường Đại học Mở thành phố Hồ Chí Minh, cho rằng, một khi chưa có luật về M&A thì thị trường Việt Nam vẫn là thị trường nóng bỏng và tăng trưởng mạnh với nhiều cơ hội đầu tư mang lại nhiều lợi nhuận.

Lê Thuý