Trước hết, phải thấy nguyên nhân chính của việc 679 DN xuất khẩu (nhất là trong lĩnh vực thực phẩm) của Việt Nam bị Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) loại là do gặp vướng mắc trong vấn đề thủ tục. Hơn ba tháng trước, Thương vụ Việt Nam tại Mỹ đã từng khuyến cáo các DN xuất khẩu hàng thực phẩm vào Mỹ cần kiểm tra lại mã số kinh doanh hợp lệ với FDA trước khi xuất hàng vào Mỹ.
Học để đáp ứng
Song những khuyến cáo này không đủ độ phủ đến các DN và một phần do sự chủ quan cập nhật thông tin từ phía DN. Hậu quả là những DN bị hủy mã số kinh doanh vào Mỹ theo quy định mới trong Luật Hiện đại hóa An toàn thực phẩm (FSMA) nếu vẫn cứ xuất hàng vào Mỹ sẽ bị từ chối không cho giao hàng, hoặc tàu chở hàng bị từ chối không cho cập cảng.
Mặt khác, nếu các DN nêu trên vẫn khăng khăng tiến hành giao hàng ở Mỹ sẽ cấu thành tội “bị cấm nhưng vẫn làm”. Điều này có thể dẫn đến việc bị xử lý hình sự hoặc bị phạt rất nặng theo luật của Mỹ.
Cuộc họp của Hội DN hàng Việt Nam chất lượng cao diễn ra chiều ngày 7/9 tại Tp.HCM tiếp tục mổ xẻ quanh câu chuyện này. Là một chuyên gia nắm rõ về FSMA, ông Nguyễn Huy, Giám đốc Bộ phận Thực phẩm của Bureau Veritas Việt Nam (BV, một trong những tổ chức quốc tế về chứng nhận độc lập cho hàng hóa vào Mỹ), cho rằng FSMA của Mỹ không phải là đạo luật mới, nhưng đối với các DN trong nước và các cơ quan, đây lại là thông tin “dường như mới mẻ”.
Theo ông Nguyễn Huy, việc cấp mã số kinh doanh của Mỹ là một yêu cầu bắt buộc với tất cả các DN muốn xuất khẩu vào Mỹ. Khi mọi chuyện đã rồi, vấn đề cần làm bây giờ của các DN bị rớt khỏi danh sách là phải cử một cá nhân trong DN của họ đi học để lấy các chứng chỉ quốc tế (Certificate) về an toàn thực phẩm (ATTP) tại những tổ chức như BV chẳng hạn.
Mỗi cá nhân được DN cử đi học để lấy Certificate, đồng thời tham gia vào việc xây dựng hệ thống ATTP của DN đó, sẽ phải đứng tên chịu trách nhiệm trước FDA. Điều này được gọi là trách nhiệm giải trình pháp lý trong trường hợp DN mà cá nhân lấy Certificate gặp sự cố về ATTP tại thị trường Mỹ.
Đó là cách tiếp cận mới của FDA. Trước đây, nếu có một sự cố ATTP của Mỹ, FDA sẽ đi tìm, “nắm tóc” những DN nào nhập khẩu hàng vào Mỹ. Tuy nhiên, sẽ mất rất nhiều thời gian để tìm ra nguyên nhân gốc rễ của việc mất ATTP vì nhà nhập khẩu có thể nhập hàng hóa từ nhiều quốc gia khác nhau.
|
Muốn xuất khẩu vào thị trường Mỹ, các DN Việt phải đáp ứng các điều kiện cần và đủ
Điều kiện cần và đủ
Vì vậy, luật mới FSMA của Mỹ đã thay đổi quan điểm với cách tiếp cận của họ là nhắm đến những DN nào làm ra sản phẩm để xuất vào thị trường Mỹ. Như vậy, để nắm được những DN này, họ đặt ra điều kiện là các DN, chẳng hạn như ở Việt Nam, phải có cá nhân của DN đó có Certificate về ATTP.
Đây cũng là cách nhanh hơn để FDA bảo vệ người tiêu dùng Mỹ khi gặp sự cố về ATTP, bởi vì họ nắm được nguồn gốc của các DN làm ra những sản phẩm mất an toàn, là do sản xuất có vấn đề hay gặp nguyên nhân nào khác.
Theo quy định của FSMA, cứ 2 năm/lần, vào các năm chẵn và trong khoảng thời gian từ ngày 1/10 đến hết ngày 31/12, các DN nước ngoài, trong đó có các DN Việt Nam, phải đăng ký xin cấp lại mã số kinh doanh đi kèm với việc kê khai người đại diện tại Mỹ giúp nhập khẩu hàng hóa của mình với FDA.
Tuy nhiên, theo quy định ban hành năm 2016, áp dụng từ năm 2017, người đại diện tại Mỹ của các DN xuất khẩu phải bắt buộc gửi thư hoặc văn bản tới FDA xác nhận đồng ý làm người đại diện tại Mỹ cho cơ sở sản xuất nước ngoài đó.
Trên thực tế, theo chia sẻ từ chuyên gia Nguyễn Huy, ngay khi có những quy định mới từ FSMA, những DN khách hàng tại Việt Nam của BV đã kịp thoát được tình cảnh bị rớt khỏi danh sách xuất khẩu vào Mỹ nhờ phía BV đã chủ động gửi e-mail thông báo đến và đề nghị những DN này xem xét để đáp ứng các yêu cầu mới.
Ngoài ra, có trường hợp một nhà nhập khẩu ở Mỹ muốn mua cà phê ở Việt Nam, họ yêu cầu các DN cà phê Việt cũng phải cử nhân viên đi học để lấy Certificate. Đó cũng là một kênh thông tin giúp cho một số DN cà phê không rơi vào danh sách 679 DN nêu trên.
Mặc dù vậy, theo giới chuyên gia nhấn mạnh, việc các DN Việt cử người đi học để lấy Certificate cũng chỉ là điều kiện cần khi DN đăng ký theo FSMA. Còn sau khi học xong, phía DN phải xây dựng được một kế hoạch ATTP thực phẩm cho công ty của họ nhằm đáp ứng tiêu chuẩn của Mỹ. Đó là một phần bắt buộc mà không đơn thuần là ứng phó.
Có thể thấy, luật FSDA của Mỹ có rất nhiều quy định mới. Khi mọi chuyện đã rồi, điều cần làm hiện giờ các DN Việt bị rớt khỏi danh sách là phải nhanh chóng nắm bắt để có thể tuân thủ những quy định mới này. Đây là điều kiện cần và đủ để duy trì hoạt động sản xuất kinh doanh và xuất khẩu lành mạnh hơn vào một thị trường chủ lực như Mỹ trong thời gian tới nếu không muốn bị “ra rìa”.
Thế Vinh
