Trong tháng đầu năm 2012, diễn biến thời tiết phức tạp gây ảnh hưởng không nhỏ đến sản xuất muối niên vụ 2011 - 2012. Hiện nay, giá muối đang tăng nhẹ khiến diêm dân hào hứng sản xuất trở lại. Năm 2012, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) sẽ triển khai 5 dự án mô hình sản xuất muối sạch đặt tại Thái Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Bà Rịa-Vũng Tàu, và triển khai đề án tổng thể tiêu thụ muối cho diêm dân.
Trong tháng 1, thời tiết diễn biến phức tạp, ngoại trừ một số tỉnh phía Bắc và Nam Trung bộ, diêm dân và doanh nghiệp vẫn tận dụng ngày nắng để sản xuất, còn tại các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long liên tục có mưa trái vụ do ảnh hưởng của gió mùa Đông Bắc, vì vậy lượng muối sản xuất ra không nhiều.
Diêm dân khó giữ nghề
Theo Cục Chế biến Thương mại nông lâm thủy sản và Nghề muối, diện tích sản xuất muối cả nước ước đạt 14.602ha, trong đó diện tích muối thủ công là 11.638 ha, diện tích muối công nghiệp đạt 2.964 ha.
Sản lượng muối tính đến ngày 20/1/2012 đạt khoảng 23.931 tấn (bằng 434% so với cùng kỳ năm 2011), trong đó muối sản xuất thủ công đạt 12.250 tấn, muối sản xuất công nghiệp: 11.681 tấn. Lượng muối tồn trong diêm dân và một số doanh nghiệp sản xuất thời điểm này khoảng 92.780 tấn (bằng 42% so với cùng kỳ năm 2011), trong đó: miền Bắc tồn 15.221 tấn, miền Trung: 38.259 tấn, Đồng bằng sông Cửu Long: 39.300 tấn.
Nhìn chung, giá muối trên cả nước có xu hướng giữ giá và tăng nhẹ, hiện giá muối tại miền Bắc ở mức từ 1.200 - 1.800 đ/kg; Nam Trung Bộ: muối sản xuất thủ công từ 600 - 1.100 đ/kg, muối sản xuất công nghiệp: 1.000 - 1.100 đ/kg; Đồng bằng sông Cửu Long: muối đen và vàng từ 700 - 1.000 đ/kg, muối trắng: 1.100 - 1.700 đ/kg.
Ông Nguyễn Văn Khu, Phó chủ nhiệm HTX Duyên Hải (xã Hải Hòa, Hải Hậu, Nam Định), cho biết với giá muối được cải thiện như hiện nay tuy chưa cao, nhưng một số diêm dân đã hào hứng sản xuất trở lại. Từ tháng 10/2011, nhiều diêm dân đã đắp bờ, dọn và sửa ruộng muối để sản xuất. Tuy nhiên, do thời tiết ít nắng, đặc biệt từ giữa tháng 12/2011 tới nay, ngày nào thời tiết cũng âm u, nhiều ngày có mưa, nên sản xuất muối gặp nhiều khó khăn.
Theo ông Nguyễn Ngọc Thu, Trưởng phòng Nghề Muối (Cục Chế biến Thương mại nông lâm thủy sản và Nghề muối), năm 2011, cũng do thời tiết không thuận lợi nên sản lượng muối chỉ đạt hơn 809.000 tấn, bằng 80% so với kế hoạch, là lĩnh vực duy nhất trong nhóm ngành nông lâm thủy sản bị mất mùa, mất giá. Lượng muối nhập khẩu năm 2011 ước 165.000 tấn. Năm 2011, lượng muối dư thừa chuyển từ năm 2010 sang lên đến 377.000 tấn, giá muối vẫn ở mức thấp, không ổn định, diêm dân phải bỏ nghề. Khảo sát sơ bộ của Bộ NN&PTNT cho thấy đến nay, diêm dân ở khá nhiều tỉnh như Nam Định, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh… đã bỏ nghề muối sang làm nghề khác. Diêm dân ở nhiều cánh đồng muối gần khu công nghiệp đi làm phụ hồ có thu nhập 120.000 đồng/ngày, trong khi làm muối chỉ thu được 60.000 đồng/ngày.
Chú trọng quy hoạch…
Các chuyên gia cho rằng ngành muối trong nước yếu kém trì trệ như hiện nay chủ yếu là do thiếu quy hoạch, nghiên cứu khoa học công nghệ để cải tiến sản xuất, nâng cao chất lượng muối cũng không được đầu tư thỏa đáng, nguồn nhân lực chất lượng cao thiếu trầm trọng.
Theo ông Thu, nghề muối Việt Nam có từ rất lâu đời, nhưng chưa có trường đào tạo kỹ sư về nghề muối. Năm 1976, Trường Đại học Bách khoa Hà Nội mở 3 khóa đào tạo kỹ sư nghề muối, tổng số là 135 người, nhưng sau đó thì không đào tạo nữa, những kỹ sư này hầu hết đã nhiều tuổi và đã nghỉ hưu. Hiện nay gần như không còn người có chuyên môn về nghề muối, nên khó đưa ra được những chính sách dài hơi trong vấn đề điều hành sản xuất.
Thạc sỹ Bùi Sơn Long, Giám đốc Chi nhánh Thực nghiệm chuyển giao công nghệ muối biển, cho biết do thiếu cán bộ nguồn cho ngành muối, nên những năm qua, rất nhiều đề tài khoa học có nguồn kinh phí lớn của Bộ NN&PTNT về ngành muối phải bỏ lửng vì không có người đứng ra làm. Viện Cơ điện Nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch đã có quyết định thành lập phòng nghiên cứu muối nhưng không thực hiện được bởi không có kỹ sư.
Để gỡ khó cho ngành muối, Bộ NN&PTNT đã và đang triển khai nhiều giải pháp. Năm 2012, Bộ sẽ giao cho một số trường cao đẳng trực thuộc Bộ xây dựng chương trình, giáo trình đào tạo nghề sản xuất muối biển và muối công nghiệp. Những công nghệ sản xuất muối sạch, trong đó sản xuất muối trải bạt đang được chú trọng đẩy mạnh. Cũng trong năm nay, Bộ sẽ triển khai 5 dự án mô hình sản xuất muối sạch đặt tại Thái Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Bà Rịa-Vũng Tàu, và triển khai đề án tổng thể tiêu thụ muối cho diêm dân. Bộ sẽ thực hiện xây dựng Quy hoạch phát triển muối 2015 - 2020, tầm nhìn đến 2030 trên cơ sở rà soát, bổ sung, điều chỉnh quy hoạch vùng muối trên phạm vi cả nước theo hướng tập trung vào những vùng thuận lợi sản xuất muối.
Theo ông An Văn Khanh, Cục phó Cục Chế biến Thương mại nông lâm thủy sản và Nghề muối, một số mô hình sản xuất muối sạch mới được triển khai trong thời gian qua đã ra được sản phẩm đạt chất lượng cao. Mới đây, một số lô hàng muối sạch trong nước đã được xuất khẩu sang Nhật Bản. Nếu được đầu tư công nghệ thì hoàn toàn có thể đáp ứng được nhu cầu muối sạch trong nước, sẽ không còn phải nhập khẩu muối cho các ngành công nghiệp hóa chất, đồng thời có thể xuất khẩu muối.
Thu Hường
