Thống kê mới đây ước kim ngạch xuất khẩu tôm trong 8 tháng đầu 2016 đã đạt 1,9 tỷ USD, có mức tăng nhẹ 4% so với cùng kỳ năm ngoái. Khả dĩ xuất khẩu tôm không đến nỗi bết bát sau thời sụt giảm được cho là nhờ nhu cầu tăng khá và giá tôm trên thị trường thế giới tăng do nguồn cung giảm.
Bất lợi cho tôm Việt
Tại thị trường Mỹ, xuất khẩu tôm đã có mức tăng trưởng ấn tượng sau trong bảy tháng đầu 2016 khi đạt kim ngạch 364,8 triệu USD, tăng 16,3% so với cùng kỳ năm ngoái.
Thời gian Mỹ vẫn duy trì đà tăng trưởng nhập khẩu tôm từ Việt Nam do nhu cầu thị trường này tăng trong khi các nguồn cung khác cho Mỹ như Ấn Độ, Indonesia, Ecuador, Thái Lan đều gặp khó khăn về nguồn cung nguyên liệu, dẫn tới giá xuất khẩu tăng.
Những tưởng sự phục hồi sẽ chắp cánh cho xuất khẩu tôm trở lại thời đỉnh cao, thế nhưng với phán quyết kết quả cuối cùng của đợt rà soát thuế chống bán phá giá lần thứ 10 (POR10) mới nhất từ DOC đã như một gáo nước lạnh. Mức thuế các doanh nghiệp bị đơn bắt buộc và tự nguyện phải chịu là 4,78%, cao hơn đáng kể so với mức thuế sơ bộ 3,56% mà DOC công bố hồi tháng 3/2016.
Theo Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thuỷ sản (VASEP), thị trường Mỹ hiện là thị trường xuất khẩu lớn nhất của con tôm Việt, chiếm đến 22,4% tổng giá trị xuất khẩu. Việc DOC tăng thuế chống bán phá giá với tôm Việt Nam sẽ gây khó khăn cho xuất khẩu vào thị trường này trong thời gian tới.
Giới chuyên gia cho rằng với mức thuế chống bán phá giá mà DOC vừa công bố, sản phẩm tôm của Việt Nam sẽ chịu mức thuế cao gấp 2-3 lần so với tôm Thái Lan, Ấn Độ.
|
Thị trường Mỹ hiện chiếm đến 22,4% tổng giá trị xuất khẩu của con tôm Việt
Đây sẽ là bất lợi và tác động không nhỏ đến hoạt động chế biến và xuất khẩu tôm của nước ta vào Mỹ. Từ mức thuế do DOC phán quyết, cuối cùng, nhiều khả năng tôm Việt Nam không đủ sức cạnh tranh vào Mỹ, khi đó sẽ ảnh hưởng rất lớn đến thị trường tôm trong nước.
Từ đầu năm đến nay, xuất khẩu tôm sang thị trường này tăng được cho là do doanh nghiệp xuất khẩu sang thị trường này vẫn được hưởng lợi từ mức thuế chống bán phá giá của POR9, mức thuế trung bình 0,91%.
Trong một nhận định về xuất khẩu tôm gần đây, ông Lê Văn Quang, Phó Chủ tịch VASEP, Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng Giám đốc công ty CP Tập đoàn thủy sản Minh Phú, cho rằng tình hình tuy có cải thiện nhưng vẫn tồn tại nhiều vấn đề gây khó khăn. Nhất là khi từ sản xuất con giống, nuôi tôm cho đến chế biến đều lỗ vì cung vượt cầu.
Lo hẹp “cánh cửa” Mỹ
Tình hình kinh doanh khó khăn, thu hẹp hoạt động sản xuất, cắt giảm lao động của “vua tôm” Minh Phú trong thời gian qua cũng minh chứng cho chuyện này. Ông Chu Văn An, Phó Tổng Giám đốc thường trực Tập đoàn Thuỷ sản Minh Phú, cho biết năm 2014, Minh Phú có 15.000 lao động, xuất khẩu được 730 triệu USD. Đến năm 2015, còn 12.000 lao động, xuất khẩu được 524,4 triệu USD. Riêng 6 tháng năm 2016, công ty chỉ còn 9.000 lao động, kim ngạch xuất khẩu chỉ đạt 205,3 triệu USD.
Cũng cần nhắc lại, trong lần POR9, công ty Minh Phú chịu mức thuế 1,39%, tức là chịu mức thuế cao nhất trong số các doanh nghiệp xuất khẩu tôm vào Mỹ, khi đó các doanh nghiệp này chỉ chịu mức thuế 0,91%.
Điều may mắn cho Minh Phú trong lần POR10 này, Tập đoàn thuỷ sản Minh Phú là một trong hai bị đơn bắt buộc đã được công bố là không bán phá giá và được đưa ra khỏi danh sách các công ty xem xét thuế chống bán phá giá. Điều đó đồng nghĩa Minh Phú được hưởng mức thuế 0%, còn lại 32 công ty đang xuất khẩu tôm vào Mỹ chịu mức thuế 4,78%.
Trong xuất khẩu tôm, theo giới chuyên gia, việc thiếu hụt nguồn nguyên liệu làm cho ngành này chồng chất thêm khó khăn. Riêng nửa đầu năm nay, trong số 485 triệu USD kim ngạch mà Việt Nam nhập khẩu nguyên liệu thuỷ sản để chế biến xuất khẩu thì nhập khẩu tôm chiếm tỷ trọng cao nhất, đến 37%.
Ngoài ra, như lời của ông Lê Văn Quang, nhu cầu của thị trường một năm chỉ tăng 3 – 5% nhưng nguồn cung tăng 10% nên giá giảm, cứ 1% nguồn cung tăng thì 4,5% – 5% giá giảm. Do đó, khi xuất khẩu tôm tăng thêm 5% là giá giảm 25%.
Vụ kiện tôm là vụ kiện chống bán phá giá lớn nhất, phức tạp nhất và có tác động lớn đến đông đảo người người nuôi tôm của Việt Nam. Còn nhớ, vào tháng 7/2016, Bộ Công Thương Việt Nam đã ký Thỏa thuận với Bộ Thương mại Mỹ (DOC) và Đại diện Thương mại Mỹ (USTR) liên quan đến việc áp thuế chống bán phá giá của Mỹ đối với sản phẩm tôm nhập khẩu từ Việt Nam.
Hẳn là từ thoả thuận này, nhiều người khấp khởi rằng giữa hai bên sẽ hiểu nhau hơn để con tôm Việt còn “dễ thở” trên đất Mỹ. Tuy nhiên, với việc chỉ mỗi Minh Phú đã được “cứu” trong khi doanh nghiệp này ngày càng co cụm lại thì xem ra “cánh cửa” để xuất khẩu tôm của Việt Nam đi sâu vào thị trường Mỹ sẽ còn lắm chông gai.
Thế Vinh
