Hiện việc phát triển nhà ở xã hội theo báo cáo của các địa phương đến tháng 10/2018, cả nước mới hoàn thành 1.189 dự án với diện tích hơn 3,9 triệu m2, chiếm 30% trong chiến lược nhà ở quốc gia đến năm 2020.
Mục tiêu đến năm 2020 có khoảng 12,5 triệu m2 đề ra trong Chiến lược phát triển nhà ở quốc gia được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt khó có thể thành hiện thực nếu không có sự vào cuộc quyết liệu từ các cơ quan quản lý.
Khó khăn nguồn vốn
Ông Nguyễn Văn Lý, Phó Tổng Giám đốc Ngân hàng Chính sách xã hội Việt Nam thừa nhận, từ khi Nghị định 100 ban hành vào tháng 10/2015 tới khi Ngân hàng Chính sách có vốn đã mất 2 năm 6 tháng, do thiếu nguồn vốn để thực hiện.
Từ nay tới 2020, Chính phủ sẽ bố trí 2.326 tỷ đồng, nhưng theo khảo sát của Bộ Xây dựng, nhu cầu tới 2020 là 18.000 tỷ đồng.
"Vừa rồi, Bộ Xây dựng có văn bản, đề xuất Chính phủ bố trí thêm 3.000 tỷ đồng. Đó là điều mà chúng tôi trăn trở nhất, vì nguyện vọng người dân lớn nhưng nguồn vốn chưa đáp ứng", ông Lý nói.
Ngoài khó khăn về nguồn vốn, theo ông Lý, về mặt thực thi, nhiều dự án nhà ở xã hội, chủ đầu tư đã gọi vốn ngân hàng thương mại rồi thì Ngân hàng Chính sách xã hội phải giải chấp mới cho vay được, chưa kể còn khó khăn trong giải chấp.
Người vay mua nhà cũng không đáp ứng được điều kiện của ngân hàng để vay vốn như đất một nơi, hộ khẩu một nơi, hoặc giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, đất cho thuê, đất được để lại, đất xây dựng không theo quy hoạch…
Cùng góc nhìn, ông Bùi Sĩ Lợi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội, cũng cho rằng về các chủ đầu tư khi phát triển nhà ở xã hội cũng gặp rất nhiều khó khăn trong công tác đền bù giải phóng mặt bằng và bàn giao đất sạch. Hầu hết các tỉnh từ Tp. HCM, Hà Nội, Thái Nguyên, Bình Dương, giao đất thì có giao nhưng thành đất sạch để làm nhà thì rất khó khăn.
"Nhiều chủ đầu tư nói rằng chúng tôi không cần gì hết, chúng tôi chỉ cần được giao đất sạch để thi công thì tiến độ sẽ đạt được nhưng không đạt được mục tiêu đó", ông Lợi cho hay.
Bên cạnh đó, chủ đầu tư đã không được hưởng ưu đãi cao nhưng lại vướng quy định lợi nhuận thu được từ xây dựng và kinh doanh nhà ở xã hội không được quá 10%. Như vậy, làm sao thu hút được nhà đầu tư vào cuộc, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội đặt câu hỏi.
Nhà ở cho công nhân tại khu công nghiệp Yên Phong – Bắc Ninh do Viglacera xây dựng |
Giải pháp tăng vốn?
Trước những khó khăn về vốn cho phát triển nhà ở xã hội, ông Lưu Bình Nhưỡng, Phó Trưởng Ban Dân nguyện, Uỷ ban thường vụ Quốc hội, cho rằng có bốn phương thức để tăng vốn cho chương trình nhà ở xã hội.
Thứ nhất, ở các địa phương như Bắc Ninh khi có nguồn thu nhập tốt, có thể dành khoản đó để chuyển cho Ngân hàng Chính sách xã hội.
Thứ hai, bản thân các ngân hàng thương mại cần có chính sách thực hiện bù lãi suất cho phù hợp, vừa đảm bảo an toàn, độ mở và độ chắc chắn để ngân hàng thương mại thấy được có lợi ích để tham gia vào thực hiện chính sách này.
Thứ ba, cần làm sao để lồng ghép được các chương trình khác. Các địa phương, đô thị hóa nhiều, chúng ta có vốn giảm nghèo, vốn xây dựng nông thôn mới, nên chăng điều chỉnh nguồn vốn này chuyển một phần vốn cho Ngân hàng Chính sách xã hội để thực hiện nhà ở xã hội.
Thứ tư, đến năm 2020, chúng ta thiếu 15.764 tỷ đồng vốn cho phát triển nhà ở xã hội. Hiện giờ chỉ còn một "khe cửa hẹp", đó là chúng ta cần xem xét khả năng bố trí được một phần vào vốn dự phòng.
Theo ông Nhưỡng, trên diễn đàn Quốc hội vừa qua có nhiều đại biểu đã phát biểu rằng nhà ở xã hội là vấn đề rất cấp bách, giống như lũ lụt, lở đất. Vậy có thể cắt được ra vài nghìn tỷ đồng từ vốn dự phòng để thực hiện?
"Đây là bốn khía cạnh có tính nhân văn, nếu Chính phủ và Quốc hội quyết tâm được thì việc tăng vốn cho chương trình nhà ở xã hội sẽ thành công", ông Nhưỡng nhấn mạnh.
Còn theo ông Bùi Sĩ Lợi, chính sách phải đi liền với ngân sách. Để có vốn cho phát triển nhà ở xã hội, đầu tiên, phải rà soát lại hệ thống chính sách đối với loại hình nhà ở này. Qua đó, từ thực tiễn, đánh giá quá trình xây dựng chính sách. Chính sách phải có tính hấp dẫn, thông thoáng, thủ tục phải gọn nhẹ và thuận lợi, hấp dẫn thì mới khả thi.
Mặt khác, muốn có nguồn lực phải xây dựng được đề án, hay nói cách khác là chiến lược nhà ở phải cụ thể và xuất phát từ thực tế.
"Tôi đi khảo sát, giám sát ở những doanh nghiệp, có những doanh nghiệp cho biết, nếu Chính phủ có mục tiêu, có điều kiện và chủ trương xây nhà hỗ trợ cho công nhân thu nhập thấp bằng nguồn của Nhà nước thì doanh nghiệp sẵn sàng đóng góp một phần đề thu hút, hỗ trợ cho người lao động hoặc vay hộ cho công dân với thời hạn dài hơn và thậm chí không có lãi suất", ông Lợi cho hay.
Quan trọng nhất, theo ông Lợi, muốn có ngân sách, Chính phủ phải chỉ ra được nguồn lực cần bao nhiêu, phải tính toán cụ thể và phải có báo cáo ngay Quốc hội để cân đối nguồn vốn dự phòng, nguồn vốn vay phù hợp với chiến lược phát triển chung của đất nước.
Phạm Minh