Theo số liệu mới nhất từ Bộ NN&PTNT, XK điều bốn tháng đầu năm 2017 ước đạt 79.000 tấn, với kim ngạch 735 triệu USD (giảm 13,1% về lượng, tăng 7% về giá trị). Trước đó, theo Tổng cục Hải quan, quý I/2017, cả nước XK trên 55.500 tấn điều, đạt kim ngạch trên 515 triệu USD, giảm 5,6% về lượng, tăng 16% về giá trị so với cùng kỳ năm 2016.
Giảm lượng, tăng giá trị
Tuy tăng mạnh về kim ngạch nhưng các thị trường lớn truyền thống của điều Việt Nam đã giảm đáng kể về khối lượng. Mỹ tiếp tục là thị trường lớn nhất của điều Việt Nam trong quý I khi chiếm 35% tổng giá trị XK, với khối lượng 18.929 tấn, đạt giá trị gần 182 triệu USD (tăng 39% về kim ngạch nhưng chỉ tăng 11,5% về lượng so với cùng kỳ năm 2016).
Trung Quốc đứng thứ hai, chiếm 16% tổng giá trị XK, với khối lượng 8.635 tấn, đạt kim ngạch xấp xỉ 80 triệu USD (giảm 24,4% về lượng và 2,6% về giá trị so với cùng kỳ năm 2016); tiếp theo là Hà Lan đạt 7.263 tấn, thu về 69 triệu USD (tăng 24% về kim ngạch nhưng chỉ tăng chưa đầy 2% về lượng)…
Lượng điều XK mới tăng mạnh trở lại trong tháng 3/2017, khi sản lượng XK điều đạt gần 24.270 tấn, với giá trị kim ngạch xấp xỉ 230 triệu USD (tăng 80% về lượng, 88% về kim ngạch so với tháng 2/2017). Đến tháng 4/2017, lượng điều XK tiếp tục đà giảm khi chỉ đạt sản lượng 23.000 tấn (giảm đáng kể về lượng dù giá trị tăng so với cùng kỳ).
Sở dĩ XK điều tháng Ba “vụt sáng” trở lại bởi điều năm 2017 chính thức vào vụ thu hoạch. Giá điều trong nước đang khá cao, dao động ở mức 40.000 – 45.000 đồng/kg (điều tươi), 55.000 – 62.000 đồng/kg (điều khô).
Cụ thể, tại Bình Phước giá điều tươi ở mức 43.000 – 45.000 đồng/kg, có thời điểm lên tới 47.000 đồng/kg; tại Đồng Nai, giá điều giữ mức 42.000 – 47.000 đồng/kg (cao kỷ lục trong nhiều năm qua)…
Giá hạt điều XK trong quý I/2017 cũng ở mức cao, với giá bình quân 9.279 USD/tấn (tăng 22,6% so với cùng kỳ năm 2016). Mức giá điều đang rất cao, nhưng một lần nữa, điệp khúc “được giá mất mùa” lại xảy ra với người dân trồng điều. Các vựa điều trong nước đang bị mất mùa nghiêm trọng do tác động của thời tiết, hạn mặn, dịch bệnh.
Ông Hoàng Minh (Bù Đăng, Bình Phước) – chủ vựa điều hơn 4 ha, cho hay: “Mọi năm, nhà tôi thu vài tấn nhưng năm nay gần như mất trắng, giá 45 – 50 nghìn nhưng 3 – 4 ngày mới được thu một lần, mỗi lần được vài cân. Khu tôi nhà nào cũng thế, buồn lắm nhưng cũng đành chịu”.
Năm 2017, “thủ phủ” điều Bình Phước dự kiến sản lượng điều chỉ đạt 150.000 tấn. Tại các tỉnh Đồng Nai, Bà Rịa – Vũng Tàu, Bình Thuận… các vựa điều cũng đang lao đao. Điển hình như tại Bình Thuận, với diện tích trồng điều trên 18.000ha, nhưng theo thống kê, phần lớn các vườn đều thiệt hại nặng từ 70 – 90% năng suất.
|
Năm nay, sản lượng điều trong nước có thể giảm 100.000 – 200.000 tấn, buộc các DN trong nước phải NK thêm từ 700.000 – 800.000 tấn điều để phục vụ chế biến XK.
Nan giải điều nguyên liệu
Ông Nguyễn Đức Thanh – Chủ tịch Hiệp hội điều Việt Nam (VINACAS), cho biết: “Vụ mùa 2017, giá điều đang ở mức cao 40.000 – 50.000 đồng/kg, nhưng người nông dân đang chịu tổn thất lớn do mất mùa. Dự tính, sản lượng điều năm 2017 chỉ đạt 50%, nhiều nơi mất trắng, cao nhất cũng chỉ đạt 70% năng suất”.
“Trong những tháng đầu năm, lượng điều dành cho XK giảm 70% so với cùng kỳ năm 2016. Điều này đẩy các DN chế biến và XK điều vào thế bí, buộc phải nhập khẩu (NK) điều nguyên liệu từ châu Phi với giá cao. So với điều trong nước, chất lượng điều NK thấp hơn nhiều, dẫn tới việc XK sang các thị trường khó tính gặp rất nhiều khó khăn”, ông Thanh chia sẻ.
Minh chứng là trong bốn tháng đầu năm 2017, khối lượng và kim ngạch NK điều đạt 244.000 tấn và 493 triệu USD, tăng 68,8% về lượng và tăng hơn hai lần về giá trị so với cùng kỳ năm 2016. Riêng trong tháng Tư, khối lượng hạt điều NK ước đạt 68.000 tấn, với giá trị đạt 130 triệu USD.
Theo VINACAS, năm nay, sản lượng điều trong nước có thể giảm 100.000 – 200.000 tấn, buộc các DN trong nước phải NK thêm từ 700.000 – 800.000 tấn điều để phục vụ chế biến XK.
Với mục tiêu năm 2017 xuất khẩu 360.000 tấn điều nhân, kim ngạch 3 tỷ USD, DN XK điều Việt Nam sẽ phải nỗ lực rất nhiều và phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu NK.
Mất cân đối cung – cầu nguyên liệu vốn là “bài toán” khó của ngành điều trong nhiều năm qua. Ông Nguyễn Đức Thanh cho biết: “Việt Nam đứng đầu thế giới về XK điều, chiếm 50% thị phần điều toàn cầu. Nhưng nghịch lý là ta đang thiếu chiều sâu về nguyên liệu. Quy hoạch trồng điều manh mún, chưa có chuỗi sản xuất quy mô lớn. Phải nhập khẩu nguyên liệu, cộng thêm liên kết yếu, các DN XK điều yếu sức cạnh tranh”.
Cùng ý kiến, ông Nguyễn Văn Lợi – Bí thư Tỉnh ủy Bình Phước, chia sẻ: “Thiếu nguyên liệu và xuất thô là điểm yếu lớn nhất của ngành điều Việt Nam. Điều này khiến Bình Phước, dù chiếm một nửa cả nước về diện tích và sản lượng nhưng kim ngạch chỉ đạt 500 triệu USD/năm. Vì vậy, tỉnh đang đẩy mạnh quy hoạch vùng chuyên canh điều lên 200.000 ha, đồng thời cải tạo và nâng cao chất lượng các vườn điều”.
Theo các chuyên gia, ngành điều cần quy hoạch lại những vùng nguyên liệu, đưa sản xuất vào chuỗi để tăng sản lượng và chất lượng. Tăng cường chế biến sâu để tăng giá trị XK, cải tiến công nghệ, đảm bảo chất lượng an toàn thực phẩm.
DN XK cần liên kết mạnh hơn, đa dạng hóa sản phẩm để tăng cạnh tranh. Đồng thời, chủ động liên kết nhóm để NK nguyên liệu số lượng lớn, giúp giảm chi phí.
Hiến Nguyễn
