Khảo sát tại “thủ phủ” ớt Phù Mỹ (Bình Định), nông dân trồng ớt đã thu hoạch xong 2/3 diện tích (700/1.100ha) ớt chính vụ. Giá ớt cuối tháng Tư, đầu tháng 5/2017 dao động từ 7.000 – 10.000 đồng/kg, có lúc giảm xuống chỉ còn 2.000 – 3.000 đồng/kg (thấp hơn 4 – 5 lần so với cùng kỳ năm 2016, vào khoảng 40.000 – 50.000 kg).
Nghẽn xuất khẩu, ớt mất giá
Ông Hoàng Văn Tiến – chủ vựa ớt ở xã Mỹ Quang (huyện Phù Mỹ), chia sẻ: “Càng về cuối, giá ớt càng rớt thảm. Năm ngoái, giá ớt hơn 40.000 đồng/kg, 5 sào ớt (sản lượng 1 tấn/sào) nhà tôi thu lãi hơn 150 triệu đồng (sau khi trừ chi phí). Năm nay ớt mất giá, còn chưa đầy 10.000 đồng/kg, ớt rụng đầy đồng, thu không đủ bù chi”.
Theo nông dân trồng ớt tại Phù Mỹ, giá bán ớt bắt đầu “tuột dốc” từ đầu vụ 2017, giá cao nhất chỉ đạt 18.000 – 20.000 đồng/kg cho ớt chỉ thiên, 8.000 – 10.000 đồng/kg cho ớt chỉ địa (ớt to). Vụ ớt 2017 càng thê thảm khi năm nay thời tiết bất thuận, người dân phải tăng chi phí thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) để cứu ruộng ớt.
“Chi phí bình quân mỗi sào ớt tối thiểu từ 4,5 – 5 triệu đồng. Năm nay thời tiết xấu, chi phí cho thuốc BVTV tăng đáng kể, cứ 1.000 cây ớt, bà con mất thêm gần 2 triệu. Chi phí đầu vào tăng cao, trong khi năng suất giảm mạnh từ 1 – 1,5 tấn/sào còn chưa đầy 0,8 tấn/sào. Với giá bán hiện tại, người trồng ớt chỉ cầu hòa vốn”, ông Trương Tư Bảy – Trưởng thôn Trung Hậu (xã Mỹ Chánh Tây, Phù Mỹ), cho hay.
Tại Quảng Nam, giá ớt cũng liên tục chạm đáy, khảo sát tại các vựa ớt huyện Duy Xuyên, giá ớt giảm chóng mặt, từ gần 40.000 đồng hồi đầu năm xuống còn 7.000 – 9.000 đồng/kg trong đầu tháng Năm, có lúc xuống 3.000 đồng/kg. Không chỉ với người trồng, giá ớt rớt thảm cũng ảnh hưởng không nhỏ tới các thương lái, đại lý thu mua ớt.
Anh Nguyễn Quốc Trí – thương lái tại xã Tịnh Long (Tp.Quảng Ngãi), chia sẻ: “Năm ngoái, vào lúc cao điểm, mỗi ngày tôi xuất một chuyến từ 20 – 30 tấn hàng sang Trung Quốc. Năm nay chỉ cầm chừng một tuần hai chuyến, mỗi chuyến 10 – 15 tấn. Đến giờ là ngừng hẳn, vì giá thấp mà bán rất khó, lãi không được bao nhiêu”.
Theo các tiểu thương ở Quảng Ngãi, thời điểm này năm 2016, tại các điểm thu mua ớt luôn có 3 – 4 xe container trực sẵn để đưa hàng đi Trung Quốc. Mỗi ngày có hàng chục xe ớt trọng tải 20 – 30 tấn từ Việt Nam thông qua các cửa khẩu phía Bắc. Năm nay, Trung Quốc đình việc thu mua, giá giảm sốc nhưng bán cũng không trôi.
|
Giá bán ớt có thể là 50.000 đồng/kg vào buổi sáng, nhưng có thể giảm xuống còn 10.000 đồng/kg vào buổi chiều, tất cả phụ thuộc vào thương lái Trung Quốc.
Bấp bênh thị trường
Chị Trần Thu Thủy – thương lái tại xã Tịnh Long (Tp.Quảng Ngãi), chia sẻ: “Giá ớt tăng hay giảm chỉ phụ thuộc vào một cuộc điện thoại từ các cửa khẩu phía Bắc gọi về. Giá bán ớt có thể là 50.000 đồng/kg vào buổi sáng, nhưng có thể giảm xuống còn 10.000 đồng/kg vào buổi chiều, tất cả phụ thuộc vào thương lái Trung Quốc”.
Trên thực tế, việc thương lái Trung Quốc “làm mưa làm gió”, định đoạt thị trường đã xảy ra không ít lần ở các niên vụ trước. Ông Lê Hoài Lam – Phó phòng NN&PTNT huyện Phù Mỹ (Bình Định), cho biết: “Niên vụ 2015, sau Tết Nguyên đán, giá ớt xuất khẩu đi Trung Quốc cũng duy trì mức 40.000 đồng/kg, nhưng chưa đầy ba tuần sau, thương lái Trung Quốc ngừng thu mua, giá ớt sụt giảm còn 20.000 đồng/kg, rồi chạm đáy 2.000 đồng/kg”.
Ngay cả vụ năm 2016, trước khi giá ớt “nhảy múa” ở mức 45.000 – 50.000 đồng/kg (trong tháng Tư và 5/2016), vào đầu tháng Ba, hơn 120 hộ dân trồng ớt tại xã Hoa Sơn (Anh Sơn, Nghệ An) đã phải nhổ bỏ hơn 12ha trồng ớt, sản lượng gần 300 tấn, vì thương lái “bỏ chạy”, ngừng thu mua; tại Quảng Ngãi, hồi đầu mùa giá cũng giảm đột ngột từ 15.000 đồng/kg xuống còn 4.000 – 5.000 đồng/kg…
Hiện tại, thị trường Trung Quốc “khép cửa”, trong khi người trồng ớt đã ồ ạt mở rộng diện tích, tăng sản lượng sau vụ mùa 2016 khiến nguồn cung càng trở nên dư thừa. Theo số liệu từ phòng NN&PTNT huyện Phù Mỹ, diện tích ớt năm 2017 tăng 100ha (đạt 1.100ha) so với năm 2016. Tại huyện Duy Xuyên (Quảng Nam), diện tích ớt năm 2017 cũng tăng lên hơn 100ha phục vụ xuất khẩu.
Ông Ngô Đình Ba – Trưởng phòng NN&PTNT huyện Phù Mỹ, cho biết: “Sở dĩ diện tích ớt trên địa bàn tăng là do vụ trước ớt được giá, thương lái Trung Quốc xếp hàng mua. Bà con thấy vậy đã đầu tư mở rộng diện tích, nhưng năm nay thị trường không thông, giá ớt giảm mạnh, cộng thêm thiệt hại do thời tiết, nông dân đang phải đối mặt với thua lỗ”.
Tình trạng này cho thấy căn bệnh trầm kha của nhiều loại nông sản Việt Nam khi người nông dân “cầm dao đằng lưỡi” và phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc. Do đó, nếu tiếp tục không có giải pháp quy hoạch an toàn, ngăn chặn thao túng thị trường, điệp khúc nông dân bị thương lái “bỏ rơi” sau mỗi mùa vụ sẽ còn kéo dài.
Vì vậy, Thứ trưởng Bộ KH&ĐT Đặng Huy Đông mới đây đã nhấn mạnh: “Cần có giải pháp triệt để, đưa hộ gia đình vào tổ chức, có thể là hiệp hội hoặc mô hình HTX, để họ bước ra thị trường với đầy đủ sức mạnh cạnh tranh, ký các hợp đồng chính ngạch thay vì tiểu ngạch. Chừng nào chưa thuyết phục được nông dân tin vào sức mạnh tập thể, đi theo cụm liên kết ngành, chừng đó chúng ta còn thua thiệt”.
Văn Nguyễn
