Bộ NN&PTNN thừa nhận, nguyên nhân khách quan khiến nhiều DN ngại đầu tư vào nông nghiệp là rủi ro lớn từ thiên tai, dịch bệnh, lợi nhuận thấp, bấp bênh… Hơn nữa, nhiều DN ngại đầu tư vào nông nghiệp do khó tiếp cận đất đai và nguồn vốn.
Tăng trưởng âm 0,18%
Những năm qua, nông nghiệp trở thành điểm đệm trong nền kinh tế, nhất là thời điểm kinh tế khó khăn. Do vậy, việc tăng trưởng âm đã tác động không nhỏ tới đời sống bà con nông dân, nhất là vùng khó khăn.
Tại buổi tọa đàm thu hút đầu tư vào nông nghiệp, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường lo ngại: “Cho đến nay, nông nghiệp chiếm vai trò hết sức quan trọng trong phát triển kinh tế, 70% số dân vẫn sống ở khu vực nông nghiệp và hiện có 46% lao động trong khu vực này”.
Hiện, cả nước 13 triệu hộ nông dân, với trung bình 0,3 ha/hộ, nên khó sản xuất lớn, đưa KH-CN, cơ giới vào. Bởi vậy, thu nhập bình quân mới chỉ 24 triệu đồng/người/năm. Chưa kể, hạn mặn, rét đậm rét hại, bão lũ… đang ảnh hưởng đến tất cả các vùng trên cả nước, những mặt hàng XK chủ lực, thị trường rất bấp bênh, không bền vững. Thậm chí có thị trường đang đe dọa giảm kim ngạch NK, như mặt hàng lúa gạo, thủy sản…
Có thể nói, thời gian qua, Nhà nước có nhiều chính sách cho nông nghiệp, nhưng chưa tới. Muốn sản xuất hàng hóa lớn, giá trị cao nhưng đang “tắc” ở chỗ sản xuất còn nhỏ lẻ, manh bún, nhà ai biết nhà nấy.
6 tháng đầu năm 2016 ngành nông nghiệp tăng trưởng âm
Theo các chuyên gia, đất đai là một trong những nút thắt lớn đang kìm hãm DN đầu tư vào nông nghiệp. Bà Thái Hương - Chủ tịch Tập đoàn TH, cho rằng nói đến nông nghiệp là nông dân và đất. Hiện đất nhiều nơi bỏ hoang và trong đó đất nông lâm trường đang phát canh thu tô, hiệu quả thấp. Việc có chính sách để “gỡ” đất đai cho DN, họ sẽ không bỏ nông dân và đưa nông dân tham gia trong chuỗi.
Thực tế, một số tỉnh đã thành công trong việc tháo gỡ khó khăn về đất đai để thu hút DN đầu tư vào nông nghiệp. Điển hình, tỉnh Hà Nam, trên cơ sở giao quyền sử dụng đất nông nghiệp cho nông dân, nhưng những nơi nông dân cảm thấy làm hiệu quả không bằng dồn vào một tổ chức thì trên cơ sở dân tự nguyện, tỉnh đại diện giao lại đất cho DN. Quyền sử dụng đất vẫn của nông dân, chuyển quyền sử dụng trong giới hạn thời gian nhất định…
Thiếu “ông lớn” vào đầu tư
Ts. Võ Trí Thành, chuyên gia kinh tế, cũng cho rằng Việt Nam là “đại gia” về XK nông sản nhưng chỉ khoảng 30 tỷ USD/năm, nhưng thế giới tiêu dùng thực phẩm mỗi năm tới 15.000 tỷ USD. “Bầu trời khai thác nông nghiệp là vô tận”. Tuy vậy, Việt Nam vẫn chưa thể tận dụng được thế mạnh này để “bứt phá” bởi số lượng DN tham gia đầu tư vào nông nghiệp chiếm chưa tới 1% tổng số DN trên cả nước. Trong đó trên 96% là DN nhỏ và siêu nhỏ, với cách làm nhỏ lẻ, manh mún đang “kìm” sự phát triển của ngành nông nghiệp.
Các chuyên gia kinh tế cho rằng, cần có những DN tiên phong như Vingroup, HAGL… thì nông nghiệp mới “cất cánh” được. Hiện, Vingroup đã lập Vineco với số vốn 2.000 tỷ đồng, với chiến lược 2 năm phấn đấu hoàn thành khoảng 300 nhà kính phát triển tập trung sản xuất rau sạch; tập trung phát triển chuỗi mặt bằng phân phối nông sản ở các vùng miền. Sau 1 năm, qua quá trình tham quan, một số trở thành đã hiện thực sản xuất, ví dụ 46 nhà kính ở Tam Đảo, đang triển khai ở Hải Phòng và một số nơi.
Trong chuỗi sản phẩm về thịt lợn, gà, Dabaco ở Bắc Ninh, 1 năm sản xuất tới 45 triệu con giống, mỗi ngày 1 triệu trứng thương phẩm, 8 siêu thị phân phối sản phẩm sạch. DN đã nhìn thấy tiềm năng, khả năng có thể sinh lời trong nông nghiệp. Đây là tín hiệu rất đáng mừng.
Tuy nhiên, Ts. Võ Trí Thành cho rằng: “DN tiên phong phải nắm được, chi phối được ở ba khâu là R&D (nghiên cứu và phát triển), làm thương hiệu và phân phối. Có DN nào làm được cả ba chưa, có lẽ chưa thấy?”.
Trong khi đó, Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường cảnh báo, nếu không tổ chức lại sản xuất, tăng trưởng nông nghiệp sẽ còn giảm nữa, trong 6 tháng đầu năm nay đã giảm 0,18% GDP. Ông Cường cho biết những tháng cuối năm, bên cạnh việc tiếp tục đẩy mạnh tái cơ cấu ngành thì sẽ tập trung vào mặt hàng có dư địa lớn để bù đắp phần tăng trưởng âm này.
Theo đó, dư địa được kỳ vọng đầu tiên là chăn nuôi, trong chăn nuôi cả ba nhóm gia cầm, đại gia súc và lợn đều rất thuận lợi. Số liệu tổng hợp từ nay đến cuối năm, tốc độ tăng trưởng ngành này được dự báo từ 4 - 5%. Tiếp đến là thủy sản từ nay tới cuối năm với tốc độ tăng đàn và khả năng phát triển sản xuất và thị trường cho con tôm thì XK thủy sản cả năm sẽ cán đích 7 tỷ USD. Thứ ba là rau quả, từ đầu năm tới nay, với mức tăng trưởng bình quân chung 37%/tháng, dự kiến khả năng giá trị XK rau quả lần đầu tiên vượt gạo và đạt khoảng 2,5 - 2,6 tỷ USD. Ngoài ra, cây công nghiệp trừ cao su, sắn, gạo sụt giảm, còn lại điều, cà phê, tiêu đều tăng. Nhóm mặt hàng đó còn dư địa, địa phương đang tập trung quyết liệt để đủ bù đắp phần tăng trưởng âm này.
Thanh Hoa