Theo số liệu từ Tổng cục Hải Quan, tính chung 10 tháng năm 2016, sản lượng XK điều nhân của Việt Nam đạt trên 291.000 tấn, trị giá 2,33 tỷ USD. Dự báo cả năm 2016, sản lượng XK điều có thể đạt trên 320.000 tấn, đạt kim ngạch gần 3 tỷ USD. Năm 2015, Việt Nam XK 328.819 tấn điều nhân, đạt kim ngạch 2,4 tỷ USD.
“Ông lớn” xuất khẩu toàn cầu
Báo cáo của Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas) cho thấy Việt Nam hiện đang chiếm 50% thị phần điều toàn cầu. Cả nước hiện có khoảng 1.000 cơ sở chế biến điều, 371 đơn vị XK hạt điều, công suất chế biến trên 1,2 triệu tấn, chiếm khoảng 40% công suất chế biến điều của thế giới.
Điều Việt Nam cũng có điều kiện tốt để phát triển nguồn nguyên liệu. Hiện tại, cả nước có 6 vùng điều lớn, hơn 300 hộ trồng điều với trên 310.000 ha điều tự nhiên. Các giống điều tại Việt Nam đều có năng suất cao, bên cạnh giống điều truyền thống từ lâu đời, các giống mới cũng đang được triển khai trên diện rộng, phổ biến nhất là 3 giống điều PN1, AB 29 và AB 05-08.
Một điểm sáng của ngành điều Việt Nam, là phần lớn máy móc, thiết bị chế biến liên tục, tự động hóa là do Việt Nam tự chế tạo. Điển hình như các loại máy cắt, tách, bóc vỏ, phân cỡ hạt, đóng gói… đáp ứng nhu cầu của hơn 1.000 DN sản xuất, chế biến trong nước, máy móc, thiết bị chế biến điều của Việt Nam.
Ông Nguyễn Đức Thanh - Chủ tịch Vinacas, cho biết: “Các sản phẩm điều XK của Việt Nam có chất lượng tốt, mẫu mã đẹp, đáp ứng được yêu cầu cao của nhiều thị trường khó tính, như Mỹ, EU, Đức, Nhật Bản. Điều sơ chế của Việt Nam đến nay đã XK đi 80 thị trường, cao nhất là Mỹ với 30%, các nước châu Âu 25%, Trung Quốc là 18%”.
|
Việt Nam chiếm 50% thị phần XK điều toàn cầu
Với những ưu thế về sản lượng và chất lượng, điều Việt Nam đang có thị trường rất rộng mở. Trong đó, Mỹ là thị trường lớn nhất hiện nay của điều Việt Nam khi chiếm 32% tổng sản lượng XK. Mỹ sẽ tiếp tục là thị trường lớn nhất của ngành điều, bởi nhu cầu tiêu dùng điều của người dân Mỹ ngày càng tăng (tăng trưởng 53% trong 6 năm qua).
Theo ông Joseph Lang - Giám đốc điều hành công ty Kenkko House, cho biết: “Nhu cầu dùng điều thế giới đã và sẽ gia tăng trong nhiều năm tới, khi giá trị dinh dưỡng của hạt điều đã được công nhận. Nhu cầu tiêu thụ điều tại EU cũng sẽ gia tăng và là thị trường tiềm năng của XK điều Việt Nam”.
Lớn nhưng chưa mạnh
Chiếm 1/2 thị phần điều toàn cầu, ngành điều Việt Nam vẫn còn tồn tại nhiều nghịch lý. Theo số liệu của Bộ NN&PTNT, trong 10 tháng năm 2016, DN điều trong nước đã nhập khẩu (NK) 913.000 tấn điều thô, trị giá 1,4 tỷ USD, tăng 17% về lượng, 39% về giá trị so với cùng kỳ 2015. Dự kiến cả năm sản lượng điều NK có thể đạt 1 triệu tấn, tương đương 65% lượng điều chế biến trong nước.
Rõ ràng là nghịch lý khi quốc gia XK điều lớn nhất thế giới nhưng lại thiếu chiều sâu về nguyên liệu. Nguyên nhân là do Việt Nam chưa có chuỗi sản xuất điều lớn theo trang trại, chủ yếu trồng phân tán trong dân. Việc mở rộng diện tích, nâng sản lượng điều nguyên liệu trong nước đang là việc cấp bách của ngành điều.
Việc thiếu nguyên liệu trầm trọng khiến các DN điều Việt Nam phải đẩy mạnh NK dẫn tới bị “ép”. Ông Nguyễn Đức Thanh - Chủ tịch Vinacas, cho biết: “Điều Việt Nam XK hàng đầu nhưng chưa mạnh, ngay cả các nhà cung cấp nguyên liệu cũng đang gây nhiều khó khăn vì khả năng liên kết của các DN XK chưa cao”.
Các DN yếu liên kết dẫn tới yếu cạnh tranh. “Việt Nam có ba cái nhất: XK, NK và sản xuất. Nhưng vì thiếu đoàn kết, mạnh ai nấy làm nên khiến cả ngành điều gặp khó trên trường quốc tế. Nếu không kịp thời khắc phục điểm yếu về nguyên liệu và tính liên kết, ngành điều Việt Nam sẽ mất sức cạnh tranh trong tương lai”, ông Vũ Thái Sơn - đại diện công ty Long Sơn, nhận định.
Bên cạnh đó, ngành điều Việt Nam vẫn chưa khai thác hết thị trường trong nước. Là thị trường đầy tiềm năng với gần 90 triệu dân, nhưng tiêu thụ hạt điều trong nước chỉ chiếm chưa đầy 5% sản lượng điều đã qua chế biến. Nguyên nhân là vì sức mua trong nước thấp, do giá cả quá cao (khoảng 220.000 - 250.000 đồng/kg). Các DN chú trọng và dành hàng chất lượng cho XK, còn hàng không đạt chất lượng thì dành cho thị trường trong nước.
Để khắc phục, đại diện Vinacas cho rằng ngành điều Việt Nam cần đặt mục tiêu 500.000 tấn điều nguyên liệu, tích cực mở rộng các vùng trồng điều theo hướng trang trại tập trung. Tăng cường chế biến sâu để nâng cao giá trị sản phẩm, nâng cao công nghệ, bảo đảm an toàn thực phẩm. Các DN cũng cần đa dạng hóa các sản phẩm, kết hợp nhiều loại hạt trong nhiều sản phẩm nhằm đáp ứng nhu cầu của nhiều đối tượng, tiếp cận được gần hơn với người tiêu dùng trong nước.
“Các DN cần liên kết mạnh hơn, chủ động trong việc siết kiểm tra chất lượng khi NK nguyên liệu. Kết hợp thành nhóm để NK nguyên liệu với số lượng lớn để giảm chi phí, tránh bị ép giá. Không làm ăn với các đối tác cung cấp nguyên liệu kém chất lượng, thiếu uy tín”.
Hiến Nguyễn
