Theo Luật 71/2014/QH 13 có hiệu lực, nông dân sẽ được giảm thuế VAT 5% khi mua phân bón. Còn các DN đầu vào mua các hàng hóa, máy móc, vận chuyển, vật tư, chi phí lao động và xây dựng nhà xưởng… không có tên phân bón, thuế VAT đầu vào không được khấu trừ mà vẫn phải mất 6,5 - 7% thuế VAT không được khấu trừ này. Dẫn đến, DN sản xuất phân bón buộc phải cộng vào giá thành làm đội giá phân bón lên cao hơn, nông dân phải chịu.
Thua lỗ ngàn tỷ vì thuế
Ông Nguyễn Hạc Thúy - Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Phân bón Việt Nam, cho rằng hệ lụy của Luật 71 là khiến cho NK phân bón ồ ạt, vì các mặt hàng thế giới đều hạ; giá than hạ hơn 40%, giá khí hạ, giá phân bón Ure hạ 41,25%, giá phân DAP hạ 25% và phân kali hạ 19%... Trong khi đó, nguyên liệu sản xuất phân bón và giá than ở Việt Nam không hạ, cộng với phải chịu Luật 71 thuế VAT đầu vào, nên lượng các loại phân bón NK giá rẻ càng tăng.
Cụ thể, từ khi thực hiện Luật 71 từ tháng 1/2015, NK urê tăng 652.000 tấn, tăng hơn 3 lần so với năm 2014. 7 tháng đầu năm 2016, lượng urê NK tăng gần 360.000 tấn, tăng hơn 3,5 lần so với cùng kỳ năm 2015.
Điều này đã khiến nhiều nhà máy sản xuất giảm công suất tối đa. Đạm Ninh Bình công suất từ 550.000 tấn giảm xuống 150.000 tấn mà không bán được, thiệt hại lớn, năm 2015 và 6 tháng đầu năm 2016 thiệt hại 2.042 tỷ đồng. Công ty Super phosphat Lâm Thao trước đây mỗi ngày bán 3.000 tấn nay chỉ bán được 2.000 tấn… Công ty Phân đạm Hà Bắc công suất 550.000 tấn giảm công suất 40%, giá Ure bán ra giảm 20%, năm 2015, 6 tháng đầu năm 2016 thiệt hại 889 tỷ đồng.
Các nhà máy DAP Đình Vũ, Lào Cai có công suất 660.000 tấn, giảm sản lượng xuống 40%, giá DAP bán ra giảm 18%... thiệt hại của công ty DAP Đình Vũ 120 tỷ đồng, thiệt hại của công ty DAP Lào Cai 125 tỷ đồng…
Tổng công ty Phân bón và Hóa chất dầu khí 180 tỷ và chi phí thiệt hại khác 340 tỷ, công ty Phân ure Cà Mau, công ty Phân bón Miền nam, công ty Phân bón Bình Điền, công ty CP Nông Nghiệp Tiến Nông Thanh Hóa, Tập đoàn Quế Lâm, Tổng công ty Sông Gianh và nhiều đơn vị khác… hầu hết đều bị thiệt hại.
Chia sẻ về vấn đề này, dưới góc độ DN, ông Bùi Minh Tiến - Tổng Giám đốc Đạm Cà Mau, cũng cho biết từ năm 2015, từ quý IV đến nay, các DN sản xuất và kinh doanh phân bón gặp vô vàn khó khăn, đây có thể nói là khó khăn nhất trong vòng 10 năm gần đây.
|
Nhiều nhà máy sản xuất giảm công suất tối đa
Ông Bùi Minh Tiến chỉ rõ, bên cạnh nguồn cung dư thừa, do NK phân bón tăng lên, với giá cạnh tranh hơn, tác động lớn về biến đổi khí hậu... có nguyên nhân từ áp dụng Luật thuế 71.
Mặt hàng phân bón trước đây chịu thuế VAT thành mặt hàng không chịu thuế VAT. Đối với DN sản xuất không được khấu trừ chi phí đầu vào làm cho chi phí đầu vào tăng lên, không bán được hàng dẫn đến thua lỗ. Riêng năm 2015, chi phí đầu vào của công ty đã tăng lên 550 tỷ đồng.
Quy “trách nhiệm” Bộ Tài chính
Trước những khó khăn của DN, ông Thúy cho rằng “trách nhiệm” xuất phát từ Bộ Tài chính. Theo ông Thúy, sau nhiều lần tổ chức hội thảo để lấy ý kiến DN, Hiệp hội Phân Bón Việt Nam đã làm văn bản tập hợp ý kiến kiến nghị lên Thủ tướng Chính phủ. Sau đó Phó Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc (nay là Thủ tướng Chính phủ) đã có chỉ đạo giao cho Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan nghiên cứu xem xét xử lý theo thẩm quyền, nếu vượt thẩm quyền báo cáo Chính phủ.
“Bộ Tài chính lại có Công văn số 7083 gửi Văn phòng Chính phủ, Tổ điều hành thị trường trong nước đưa nội dung không thực tế là giá phân bón thế giới urê giảm 41,25%, DAP giảm 25,2%... giá phân bón trong nước Ure giảm 20,26% và các phân kali, DAP giảm 18%... để báo cáo với Chính phủ và Quốc hội”, ông Thúy nêu.
Ông Thúy cho rằng tại sao Bộ Tài chính còn lấy lại số liệu thực hiện thuế từ năm 2009 - 2014, tức tình hình thuế trước Luật 71, 6 năm về trước để báo cáo Chính phủ và Quốc hội thi hành Luật 71 là nông dân vẫn có lợi. Báo cáo vậy là không trung thực. Do vậy mà ngày 5/4/2016 Chính phủ và ngày 6/4/2016 Quốc hội đã thông qua không sửa đổi.
Trung ương Hội Nông dân Việt Nam cho biết đã có Công văn số 1894/CV ngày 3/8/2016 gửi Chính phủ và UBTV Quốc hội về vấn đề này. Cụ thể, với trách nhiệm đại diện của nông dân, Trung ương Hội Nông dân Việt Nam kiến nghị với Quốc hội, Chính phủ xem xét điều chỉnh, bổ sung Luật 71 thuế VAT đối với mặt hàng phân bón theo hướng có lợi cho nông dân. Đồng thời khuyến khích các DN sản xuất phân bón trong nước đầu tư công nghệ mới, sản xuất phân bón bảo đảm chất lượng cao, giảm giá thành sản xuất, chủ động nguồn phân bón phục vụ nông nghiệp.
Đại diện Hội Nông dân Việt Nam kiến nghị, việc điều chỉnh mặt hàng phân bón từ danh mục chịu thuế VAT 5% sang đối tượng không chịu thuế VAT, nông dân vẫn phải mua phân bón giá cao hơn và nông dân không được hưởng lợi như mục tiêu ban đầu đặt ra khi xây dựng Luật.
Lê Thuý
