Còn nhớ vào thời điểm từ tháng 3 - 6/2020, nhiều người dùng điện đã bức xúc khi nhận hóa đơn tiền điện tăng 2 - 3 lần, cá biệt có một số trường hợp bị ghi sai chỉ số tiêu thụ điện, dẫn tới hóa đơn thanh toán tăng hàng trăm lần số sử dụng thực tế.
Chưa có biểu giá bán lẻ điện mới
Những ngày gần đây, tình hình nắng nóng đang diễn ra ở miền Nam. Theo ông Nguyễn Văn Lý, Phó Tổng giám đốc Tổng công ty Điện lực miền Nam (EVNSPC), hàng năm có quy luật là cứ bước vào tháng cuối quý I, sản lượng tiêu thụ điện của tháng sau luôn cao hơn tháng trước. Đặc biệt, qua theo dõi lượng điện trong quý I vừa qua, EVNSPC nhận thấy, bắt đầu từ tháng 3, cả công suất lẫn sản lượng tiêu thụ điện đều tăng mạnh so với tháng 1 và 2.
Người dùng lại lo hóa đơn tiền điện tăng sốc trong mùa nắng nóng sắp tới. |
Chẳng hạn, trong tháng 3, công suất tăng cực đại của EVNSPC trên phạm vi 21 tỉnh thành phía Nam (trừ TP.HCM) đạt 11.423 MW, so với tháng 2 tăng 12,2%, so với tháng 1 tăng hơn 11%. Sản lượng tiêu thụ tháng 3 đạt 7,6 tỷ kWh. Nếu so với tháng 2 tăng 17%, so với tháng 1 tăng 11,5%.
“Điều này minh chứng cho quy luật, cứ vào mùa khô, từ tháng 3 kéo dài đến tháng 6, thậm chí có năm thời tiết nắng nóng kéo dài đến tháng 7 và tháng 8, đẩy hóa đơn tiền điện tăng cao. Căn cứ vào dự báo của khí tượng thủy văn, trong những tháng 4 - 6 sắp tới, nhiệt độ có khả năng tăng so với tháng 3 từ 0,5-1 độ C. Nghiên cứu cho thấy, cứ 1 độ tăng thêm làm sản lượng điện tiệu dùng tăng từ 2,5-3%”, ông Nguyễn Văn Lý phân tích.
Trong khi đó, một phần nguyên nhân khiến hóa đơn tiền điện tăng cao là bất cập ở biểu giá bán lẻ điện sinh hoạt thì vẫn chưa được cải tiến. Ông Nguyễn Anh Tuấn, Cục trưởng Cục Điều tiết điện lực cho biết, thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, trong năm 2020 Bộ Công Thương cũng đã nghiên cứu, xem xét và báo cáo Thủ tướng Chính phủ đề xuất phương án cải tiến cơ cấu biểu giá bán lẻ điện cho các đối tượng khách hàng sử dụng điện.
Đề án này cũng đã được tổ chức lấy ý kiến rộng rãi của các Bộ, ngành, các địa phương cũng như báo cáo xin ý kiến rộng rãi của khách hàng sử dụng điện. Trên cơ sở đánh giá, góp ý kiến của các đơn vị của khách hàng sử dụng điện, Bộ Công Thương đã báo cáo Thủ tướng Chính phủ. Trên cơ sở báo cáo đó Thủ tướng Chính phủ đã giao cho Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan tiếp tục nghiên cứu, sửa đổi Quyết định 28 để trình Thủ tướng Chính phủ xem xét.
Hiện nay, Bộ Công Thương vẫn đang tiếp tục thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, chỉ đạo các đơn vị tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện các phương án cải tiến cơ cấu biểu giá bán lẻ điện phục vụ cho các khách hàng sinh hoạt, sản xuất kinh doanh, hành chính sự nghiệp để đảm bảo phù hợp nhất với thực tế sử dụng điện khách hàng.
“Sau khi hoàn chỉnh phương án này, Bộ Công Thương cũng sẽ lại một lần nữa lấy ý kiến rộng rãi của các Bộ, ngành và các đơn vị trước khi hoàn thiện để trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định”, ông Nguyễn Anh Tuấn nhấn mạnh.
Vẫn là chuyện thị trường chưa cạnh tranh
Tuy nhiên, bên cạnh biểu giá bán lẻ, nhiều ý kiến cho rằng nguyên nhân sâu xa vẫn nằm ở tính cạnh tranh của ngành điện. Chuyên gia Nguyễn Đức Thành, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu kinh tế và chiến lược, cho rằng thị trường điện độc quyền tự nhiên mà một khi tự nhiên rất khó phá vỡ nếu không có chính sách đủ mạnh.
Do vậy, ông Thành cho rằng cần "mổ xẻ" toàn bộ thị trường điện để biết ở khâu nào độc quyền tự nhiên, ở khâu nào không tự nhiên. Thị trường điện có 4 khâu: Khâu sản xuất, truyền tải, phân phối, bán lẻ. Có đặc điểm kỹ thuật khác nhau nên cần có chính sách khác nhau.
Theo đó, ông Thành phân tích ở thị trường sản xuất, hiểu nôm na là làm thế nào để ra điện. Các công ty sản xuất điện hiện đang cạnh tranh với nhau, thậm chí tương lai có thể không cần đến vai trò chi phối của EVN.
Ở thị trường truyền tải, tất cả điện phải bơm vào trục truyền tải, phân phối tới địa phương, nhà bán buôn lớn, ở khâu này độc quyền tự nhiên rất cao, cho nên EVN hoàn toàn có vai trò ở đây. Thị trường phân phối thì hoàn toàn có thể triển khai thị trường cạnh tranh.
Trong khi đó, ở thị trường bán lẻ điện, ông Thành cho rằng bán lẻ điện rất giống như bán gas, cạnh tranh trên thị trường này cực kỳ khốc liệt. Nếu ai mua gas của nhà phân phối nào thì quanh năm mua của người đó, để chen chân vào thì nhà bán gas khác phải làm đủ mọi cách như hạ giá thành, tặng quà, giảm giá... Điều này tốt cho người tiêu dùng cuối cùng.
Ông Thành đặt vấn đề: Việc cải cách ngành điện đã rõ nhưng EVN ở đâu trong tất cả câu chuyện này? Với tư cách là người tiêu thụ điện, ông cho rằng EVN nên thu về vai trò làm chính sách, ở khâu thị trường truyền tải, EVN được độc quyền tự nhiên tuyệt đối nhưng Nhà nước phải giám sát.
"Tuy nhiên, hiện EVN dường như chưa nhận thức được họ làm chính sách, dẫn tới quyền lợi của họ rất lớn ở khâu sản xuất, phân phối, đặc biệt là bán lẻ. Vì sao EVN phải bán lẻ điện, để rồi người dùng cứ đứng ngoài kiện là tại sao tiền điện nhà tôi tăng đột biến, rồi đủ mọi chuyện xung quanh khác?...", ông Thành đặt câu hỏi.
Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI thì cho rằng chính sách quy định người phát điện quan trọng nhất là hiệu quả, tiếp đó người dùng điện quan trọng nhất là phải tiết kiệm và thị trường điện phải đảm bảo cạnh tranh.
"Tôi cho rằng nếu đã cạnh tranh thực sự thì không cần yêu cầu doanh nghiệp phải hiệu quả, cũng chẳng phải yêu cầu người dùng tiết kiệm - tiền người dùng bỏ ra hơn ai hết xót lắm chứ", ông Đức nói và cho rằng nếu giá điện hợp lý, cạnh tranh thực sự thì sẽ giải quyết câu chuyện trên.
Nhật Linh