Mới đây, tại Mộc Châu, Tổ chức Nông lương Liên hiệp quốc (FAO) phối hợp với Sở KH&CN tỉnh Sơn La và UBND huyện Mộc Châu tổ chức hội nghị về kiểm soát nội bộ và chứng nhận độc lập cho sản phẩm mang CDĐL “Chè Shan tuyết Mộc Châu” theo tiêu chuẩn quốc tế.
|
Chế biến chè Shan tuyết tại công ty Chè Mộc Châu
Chất lượng chè vượt trội
Ông Đỗ Thiên Hoàng - đại diện Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ KH&CN), cho biết Việt Nam có hàng nghìn nông sản, thủy sản nổi tiếng, nhưng đến nay mới có 42 sản phẩm được Nhà nước bảo hộ CDĐL. Việc khai thác sử dụng CDĐL đã được bảo hộ vẫn còn nhiều bất cập: do ít hoặc không sử dụng các logo, nhãn mác trong thương mại; thiếu sự kiểm soát của Nhà nước về chất lượng sản phẩm, nên hàng giả, nhái tràn lan.
Hầu hết các sản phẩm mới chỉ đăng ký bảo hộ trong nước mà chưa đăng ký bảo hộ quốc tế. Nhiều thách thức đặt ra, tiêu thụ từng sản phẩm thiếu kênh hàng chuyên biệt, thiếu tổ chức đa ngành của các tác nhân hưởng lợi để quản lý và khai thác hiệu quả các sản phẩm CDĐL.
Theo ông Nguyễn Minh Đức - Phó Giám đốc Sở KH&CN tỉnh Sơn La, cây chè Shan tuyết đã được trồng lâu đời trên cao nguyên Mộc Châu, hiện nay vẫn còn hàng nghìn cây chè cổ thụ đang cho thu hoạch. Chè Shan tuyết được trồng ở độ cao 900 - 1.050m so với mặt nước biển, nhiệt độ trung bình 18,50C, chênh lệch nhiệt độ giữa ngày và đêm lớn, sương mù dày đặc vào ban đêm, đất trồng chè là loại đất đỏ vàng trên đá sét biến chất, đất đầy đủ đạm, lân, kali và can xi.
Với đặc điểm này, búp chè Shan tuyết Mộc Châu tích lũy hương thơm mạnh hơn, hàm lượng tannin, chất hòa tan trong búp chè đều cao hơn so với các loại chè Shan tuyết trồng ở nơi khác.
Chè Shan tuyết Mộc Châu được Cục Sở hữu trí tuệ cấp văn bằng Bảo hộ độc quyền về CDĐL vào năm 2010. Sau khi điều chỉnh địa giới hành chính, thành lập huyện Vân Hồ vào năm 2013, huyện Mộc Châu còn 1.500 ha chè Shan tuyết thuộc địa bàn 7 xã. Huyện Vân Hồ có 1.150ha chè Shan tuyết, thuộc địa bàn 6 xã.
Phần lớn xuất khẩu thô
Ông Đỗ Như Vưu, Chủ tịch Hội Sản xuất, chế biến và kinh doanh chè Mộc Châu, cho biết Hội được thành lập năm 2011, theo Quyết định của UBND tỉnh Sơn La, đến nay có 7 DN thành viên, với 10 nhà máy chế biến chè trên địa bàn huyện, bao gồm các công ty: Chè Mộc Châu, CP chè Cờ Đỏ, CP chè Chiềng Ve. Ngoài ra, còn có 2 DN chè tư nhân và 2 HTX chè. Tổng sản lượng chè búp tươi thu mua đưa vào chế biến tại các đơn vị này hàng năm đạt 16.500 tấn, bằng 80% sản lượng chè trên địa bàn huyện. Trong đó, chè Shan tuyết chế biến đạt 3.550 tấn, tiêu thụ trong nước khoảng 280 - 300 tấn (chiếm 8 - 9%), XK 3.250 tấn/năm (chiếm trên 90%).
Ông Nguyễn Duy Chánh, Giám đốc công ty Chè Mộc Châu, thẳng thắn nhận định: “Cho đến nay, CDĐL chè Mộc Châu chưa được khai thác hiệu quả. Hơn 90% sản lượng chè Mộc Châu được XK dưới dạng đóng bao to không nhãn mác, chủ yếu bán vào thị trường Pakistan và Aganistan. Các đối tác nước ngoài mua chè Mộc Châu về đấu trộn và chuyển thành một thương hiệu khác của họ rồi mới tiêu thụ. Do chưa đăng ký được CDĐL ra nước ngoài, nên chè Shan tuyết Mộc Châu chưa được dán tem nhãn về CDĐL và chưa có thương hiệu đối với thị trường ngoài nước”.
Theo ông Chánh, công ty Chè Mộc Châu, là đơn vị thành viên sản xuất chè quy mô lớn nhất của Hội Sản xuất, chế biến và kinh doanh chè Mộc Châu, nhưng lại trực thuộc Tổng công ty Chè Việt Nam, nên không được ký hợp đồng XK trực tiếp. Phần lớn sản phẩm chè công ty sản xuất ra đều chuyển về Tổng công ty Chè Việt Nam, rồi XK chung với sản phẩm các công ty khác. Bởi vậy, giá XK của công ty thường thấp hơn 6.000 - 9.000 đồng/kg so với các đơn vị thành viên của Hội được ký hợp đồng XK trực tiếp, chưa tạo được sự bình đẳng trong các hoạt động sản xuất kinh doanh giữa các DN có cùng tính chất, đặc điểm trên cùng một địa bàn.
Ông Chánh đề nghị Cục Sở hữu trí tuệ và Dự án FAO/AFD quan tâm tạo điều kiện và hỗ trợ đăng ký bảo hộ CDĐL đối với sản phẩm chè Shan tuyết Mộc Châu tại Thái Lan, các nước tiểu vùng sông Mê Kông và EU. Sở dĩ đăng ký vào các khu vực này mà không kiến nghị đăng ký CDĐL tại Pakistan - thị trường hiện tiêu thụ đến 80% khối lượng chè Mộc Châu, là vì quốc gia này là đầu mối XK chè lớn nhất thế giới, họ chuyên thu mua chè ở các nước khác, đóng nhãn mác của Pakistan rồi lại XK sang nước thứ ba.
Ông Stephane Passeri, chuyên gia của FAO, cho biết Dự án “Tăng cường xây dựng nông thôn thông qua phát triển CDĐL nông sản ở cấp khu vực châu Á” do Cơ quan phát triển Pháp (AFD) tài trợ, FAO triển khai. Trong khuôn khổ dự án này, sẽ hỗ trợ Hội Sản xuất, chế biến và kinh doanh chè Mộc Châu nâng cao năng lực kiểm soát nội bộ và chứng nhận độc lập cho sản phẩm mang CDĐL “Chè Shan tuyết Mộc Châu”.
Chu Khôi
