Theo dự báo, các yếu tố như thuế chống bán phá giá, rào cản kỹ thuật của các thị trường, một số quy định chính sách không thuận lợi sẽ tiếp tục chi phối hoạt động XK tôm của Việt Nam từ sau quý II/2016 đến cuối năm nay.
Tính riêng 4 tháng đầu năm nay, giá trị XK tôm đạt khoảng 858.8 triệu USD, tăng 7,8% so với cùng kỳ. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng XK này được cho là chưa cao và ngành tôm vẫn đối mặt nhiều thách thức lớn.
Đối mặt nhiều mối lo
Trong buổi nhóm họp cuối tuần qua, do Bộ NN&PTNT tổ chức tại Bạc Liêu, nhân Triển lãm công nghệ ngành tôm Việt Nam lần thứ nhất năm 2016 (VietShrimp 2016), diễn ra từ 24 đến 26/6, để nói về vấn đề “hội tụ để phát triển ngành tôm”, giới chuyên gia đã lưu ý nhiều vấn đề tồn tại của ngành tôm.
Cụ thể là quy hoạch vùng nuôi, thiếu nguyên liệu, chi phí đầu vào, chất lượng con giống, hệ thống thủy lợi cho đến quy trình, công nghệ nuôi, giá thức ăn, thu hoạch, bảo quản, chế biến XK…
Ông Nguyễn Việt Thắng - Chủ tịch Hội Nghề cá Việt Nam, cho rằng mục tiêu của nghề nuôi tôm Việt Nam không phải phấn đấu để đứng đầu về sản lượng, mà là tập trung nâng cao chất lượng và giá trị, tạo sự phát triển bền vững cho nghề nuôi tôm Việt Nam.
Theo ông Thắng, nghề tôm phải tạo cho người sản xuất, kinh doanh có được một cuộc sống bền vững và giàu lên chứ không thể sống bấp bênh, lo âu, có người bị phá sản như trong thời gian qua....
Theo ước tính của Tổng cục Thủy sản, tình hình khô hạn, xâm nhập mặn đã khiến cho diện tích tôm bị thiệt hại của 8 tỉnh ven biển vùng ĐBSCL trên 80.000ha. Nghiêm trọng nhất là các tỉnh Cà Mau, Kiên Giang và Bạc Liêu bị thiệt hại nghiêm trọng.
Tình hình thời tiết bất lợi đã ảnh hưởng rất lớn đến sản xuất tôm, diện tích tôm bị thiệt hại khá lớn, chủ yếu là mô hình lúa - tôm và tôm quảng canh khiến cho sản lượng thu hoạch tôm giảm so với cùng kỳ năm trước.
Việc thiếu nguyên liệu khiến cho nhiều nhà máy chế biến tôm ở vùng ĐBSCL hiện chỉ hoạt động khoảng 50 - 60% công suất. Điều này đang là nỗi lo lớn của các DN XK tôm lo lắng, trước nguy cơ bị đối tác phạt nếu không đáp ứng các hợp đồng đã ký.
|
Ngành tôm vẫn đang đối mặt với bất ổn, giá thành cao và tính cạnh tranh kém
Sẽ là sản phẩm quốc gia?
Theo thống kê, hiện nay có khoảng hơn 300 DN ở Việt Nam có liên quan đến thương mại tôm. Trong đó 60 DN lớn hơn chiếm hơn 80% giá trị XK và 120 DN đạt tới doanh số XK trên một triệu USD đối với mặt hàng tôm.
Mặc dù đã có sự tham gia vào chuỗi giá trị thủy sản toàn cầu, nhưng theo ông Lê Văn Quang - Phó Chủ tịch Hiệp hội Chế biến và XK thủy sản Việt Nam (VASEP), ngành tôm vẫn đang đối mặt với bất ổn, giá thành cao và tính cạnh tranh kém.
Giới chuyên gia đã chỉ ra rằng việc thiếu đầu tư cho cơ sở hạ tầng, bao gồm cả đầu tư cho dịch vụ hậu cần, sản xuất giống và hệ thống thủy lợi đã làm hiệu quả kinh tế của ngành tôm thấp, chất lượng không bảo đảm.
Trong khi đó, dịch bệnh tôm ở khâu sản xuất (cả đối với tôm sú và tôm chân trắng) vẫn còn nan giải. Nguyên nhân chủ yếu là do trình độ người nuôi hạn chế, thiếu sự kiểm soát thích hợp đối với chất lượng nước, môi trường và chất lượng con giống.
Kết quả là ngoài việc ảnh hưởng đến năng suất, còn vấn đề về VSATTP do người nuôi dùng thuốc, kháng sinh để kiểm soát dịch bệnh. Đó là chưa kể ngành tôm còn bị tổn thất uy tín do nạn bơm tạp chất vào nguyên liệu vào thời điểm thiếu hụt nguyên liệu như hiện nay.
Trong vấn đề bất cập của chuỗi giá trị tôm hiện nay, Ts. Nguyễn Thanh Tùng - Viện Kinh tế và Quy hoạch thủy sản, nhận định có sự thiếu sự hợp tác, liên kết dọc giữa các tác nhân trong toàn chuỗi, thể hiện ở việc sự hợp nhất các tác nhân trong chuỗi rất hạn chế. Chỉ một số ít các trang trại nuôi có mối liên kết trực tiếp với các nhà chế biến XK thông qua sự hợp nhất dọc hay hợp đồng.
Ts. Tùng lưu ý vai trò quan trọng của thương lái ảnh hưởng rất lớn đến sản xuất và thương mại tôm. Thế nhưng, tác nhân này lại thiếu động cơ hợp tác với các tác nhân khác nhằm đạt được sự hợp nhất dọc, VSATTP hay sự bền vững.
Tất cả những vấn đề đã làm nhiều người băn khoăn là bao giờ ngành tôm mới hội tụ để phát triển? Các chuyên gia cho rằng, để giải quyết được vấn đề của ngành tôm, Chính phủ cần phải xác định lại vị thế ngành XK tôm để có sự đầu tư và quan tâm đúng mức.
Theo thông tin từ Thứ trưởng Vũ Văn Tám, Bộ NN&PTNT đã chính thức kiến nghị với Chính phủ, công nhận tôm là sản phẩm quốc gia bên cạnh các sản phẩm khác. Nếu được Chính phủ đồng ý, tôm Việt Nam sẽ được đầu tư mạnh hơn trong thời gian tới.
Thanh Loan
