Ông Phạm Quốc Long - Phó Chủ tịch Hiệp hội Đại lý và Môi giới hàng hải Việt Nam (VISABA), cho rằng: “Khó khăn của vận tải biển Việt Nam cũng là khó khăn chung của ngành vận tải thế giới, kéo dài từ cuối năm 2008, đặc biệt là khoảng 3 - 4 năm gần đây. Số lượng tàu biển gia tăng nhanh khiến cung vượt cầu, công suất dư thừa dẫn tới cạnh tranh ngày càng gay gắt”.
Cước tìm đáy, lỗ chồng lỗ
Các số liệu thống kê cho thấy cước vận tải tại các khu vực có đội tàu biển Việt Nam liên tục giảm thê thảm. Trong quý III, giá cước đưa cát từ Campuchia đến Male, hay Ấn Độ chỉ từ 19 - 20 USD/tấn, giảm mạnh so với mức 25 - 27 USD/tấn cùng kỳ năm 2015 (cỡ tàu 6.000 - 8.000 mt); xi măng từ Nam Thái Lan đi Yangon có giá 12 - 13 USD/tấn, cùng kỳ năm 2015 là 18 - 19 USD/tấn (cỡ tàu 6.000 - 12.000 mt).
Giá cước thạch cao từ Thái Lan về Việt Nam hiện tại chỉ khoảng 7 - 8 USD/tấn, mức giá thấp kỷ lục so với các năm. Xi măng từ Việt Nam qua Philippines cước chỉ từ 14 - 16 USD/tấn (cỡ tàu 5.000 - 7.000 mt); hỗn hợp cát đá, đá dăm từ Ấn Độ qua Male giá chỉ từ 11 - 12 USD/tấn (cỡ tàu 5.000 - 12.000 mt). Theo bà Phạm Thị Cẩm Hà - Tổng Giám đốc công ty CP Vận tải và Thuê tàu biển Việt Nam (Vitranschart JSC), chỉ số giá cước tại nhiều thời điểm năm 2016 đang lập kỷ lục ở mức thấp nhất trong vòng 30 năm qua. Nhiều tàu phải “đắp chiếu” vì giá cước tụt dốc thê thảm, hàng hóa khan hiếm. Các chỉ số BDI và BHSI (chỉ số phản ánh mức cước vận chuyển của ngành vận tải biển thế giới) trong 2 quý đầu 2016 chỉ ở mức 486 và 282 điểm.
Ngành vận tải biển Việt Nam vẫn gặp rất nhiều khó khăn
Giá cước đang liên tục giảm bởi các DN vận tải “chạy đua” giảm giá để tăng cạnh tranh. Hệ quả là các DN rơi vào tình cảnh thâm hụt lợi nhuận, lỗ chồng thêm lỗ, khả năng tích lũy giảm, dẫn tới phát triển trì trệ. Dẫn chứng là “điệp khúc” lỗ liên tiếp xuất hiện trong báo cáo tài chính của các DN vận tải biển lớn trong quý II và III/2016.
Báo cáo tài chính 2 quý đầu năm 2016 của Vitranschart JSC, cho thấy lợi nhuận sau thuế âm 78,5 tỷ đồng, đến quý III/2016 lỗ 75 tỷ đồng (lũy kế 9 tháng gần 963 tỷ đồng). Lợi nhuận quý II/2016 của công ty CP Vận tải biển Việt Nam (Vosco) âm hơn 80 tỷ đồng, đến quý III lỗ hơn 110 tỷ đồng (lũy kế 9 tháng lỗ hơn 236 tỷ đồng).
Vì đâu nên nỗi?
Công ty CP vận tải Biển Bắc (Nosco) có tổng thu chỉ vào khoảng 83,8 tỷ đồng trong 2 quý đầu 2016 (giảm gần 20% so với cùng kỳ 2015), đến quý III lỗ gần 37 tỷ đồng.
Công ty vận tải biển VINASHIP cũng có khoản lỗ ròng 21 tỷ đồng trong quý II, quý III 18 tỷ đồng (lỗ ròng 9 tháng là hơn 47 tỷ đồng). Khó khăn là thực trạng chung của ngành vận tải biển thế giới. Báo cáo của hãng nghiên cứu HIS Global về hoạt động vận tải biển, tốc độ trung bình hàng ngày của các đội tàu vận tải trên thế giới đã giảm khoảng 10% kể từ năm 2008. Vụ “chết đuối” của hãng tàu Hanjin Shipping - hãng tàu biển lớn nhất Hàn Quốc, thứ 7 thế giới, là một ví dụ điển hình.
Tại Việt Nam, khi áp lực cạnh tranh tăng cao, những yếu kém càng bộc lộ nhiều hơn dẫn tới khó lại càng khó. Theo thống kê, hiện nay Việt Nam có trên 1.200 DN logistic nhưng hầu hết là quy mô rất nhỏ với vốn đăng ký dưới 1 tỷ đồng, chỉ đáp ứng 25% nhu cầu nội địa và chủ yếu làm thuê cho nước ngoài.
Những bất cập trong điều khoản xếp dỡ tại cảng đang khiến các DN vận tải biển khốn khổ. Ông Lê Ngọc Ngọ - Giám đốc công ty Thương mại và vận tải Vũ Gia Tam (Thái Bình), chia sẻ: “Các DN tàu biển đang chịu nhiều thiệt hại do bị lái tàu làm khó, nhiều tàu bị neo chờ làm hàng lâu, thời gian làm hàng kéo dài, gây thiệt hại lớn”.
Cước vận tải biển sụt giảm, trong khi các khoản chi phí nhiên liệu, xếp dỡ… tăng cao khiến các DN càng khó khăn. “Chi phí nhiêu liệu chiếm 40%, chi phí xếp dỡ chiếm 30% nên các DN chịu rất nhiều áp lực. Nhiều DNNN năm nào cũng báo lỗ, xây dựng khung giá cảng biển tăng. Nếu tiếp tục tình trạng này, nhiều DN sẽ đứng bên bờ vực phá sản”, bà Nguyễn Thị Thu Hà - đại diện công ty Vận tải biển VINAPCO, cho hay.
Bên cạnh đó, nhiều đội tàu biển Việt Nam cũng đang xuống cấp trầm trọng, chi phí sửa chữa cao, thị trường hạn chế, thường chỉ đáp ứng được các chuyến hàng có giá trị thấp, tới các khu vực dễ dãi về thủ tục “dễ dãi”. Các thị trường này tiềm ẩn nhiều nguy hiểm, dễ bị tai nạn, kiện cáo phức tạp, dễ xảy ra tranh chấp, bất công…
Hiến Nguyễn