Tổng thống Trump phải bỏ dở kỳ nghỉ của mình tại New Jersey để trở về Washington ký vào văn bản chỉ đạo trên, trong bối cảnh căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc đang gia tăng, xung quanh vấn đề hạt nhân của Triều Tiên.
Cái gai “kinh niên”
Động thái này của ông Trump chủ yếu nhắm đến các quy định của Trung Quốc yêu cầu doanh nghiệp nước ngoài phải thành lập liên doanh với doanh nghiệp quốc nội và chia sẻ các tài sản sở hữu trí tuệ cho đối tác trong nước.
Chưa hết, doanh nghiệp ngoại còn có nghĩa vụ chuyển giao lại công nghệ, cho dù có nhạy cảm đến đâu. Những đòi hỏi này từ lâu đã là nỗi bức xúc của cộng đồng doanh nghiệp Mỹ làm ăn tại Trung Quốc, nhưng lại đóng vai trò quan trọng trong chiến lược thúc đẩy khả năng sản xuất của Trung Quốc, nhằm tham gia nhiều hơn trong chuỗi giá trị toàn cầu.
Trong nhận định của mình, Bộ trưởng Thương mại Mỹ Wilbur Ross cáo buộc Trung Quốc đã xâm phạm nghiêm trọng một cách có chủ đích vào “chất xám Mỹ”, như một phần của kế hoạch “Made in China 2025” (đẩy mạnh những ngành công nghiệp mũi nhọn như sản xuất chất bán dẫn, trí thông minh nhân tạo và xe tự lái).
Sau quyết định trên của Tổng thống Trump, Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer sẽ có khoảng thời gian 1 năm để nghiên cứu xem, liệu có cần mở một cuộc điều tra chính thức đối với các chính sách thương mại của Trung Quốc liên quan tới sở hữu trí tuệ hay không. Những chính sách này bị Nhà Trắng và các tổ chức ngành nghề của Mỹ coi là mối nguy hại đến hoạt động kinh doanh và việc làm của người dân và doanh nghiệp trong nước.
Ông Trump tự đánh giá quyết định của mình là “một bước tiến xa” và nhắc đi nhắc lại rằng “đây mới chỉ là khởi đầu” trong việc giải quyết tận gốc các hành vi gian lận thương mại nhằm vào Mỹ trên quy mô toàn cầu.
Một thời kỳ bang giao Mỹ - Trung căng thẳng phía trước là tương đối rõ ràng
“Đó chính là điều tôi cam kết sẽ làm khi còn là ứng viên Tổng thống và cũng là điều tôi thực hiện ở thời điểm hiện tại, với tư cách Tổng thống. Chúng tôi sẽ bảo vệ những người lao động của mình. Và, chúng tôi sẽ bảo vệ thành quả đổi mới sáng tạo, phát minh đã giúp nước Mỹ trở nên hùng mạnh”, ông Trump khẳng định.
Theo ước tính của chính quyền Tổng thống Trump, việc Trung Quốc xâm phạm các tài sản sở hữu trí tuệ có thể đã gây thiệt hại tới 600 tỷ USD.
Trong khi đó, một số chuyên gia về chính sách thương mại Trung Quốc cho rằng do phía Mỹ mất khá nhiều thời gian cân nhắc có nên “làm tới” hay không, Trung Quốc có thể tranh thủ tiến hành đối thoại nhằm xoa dịu và tháo gỡ dần dần các nút thắt với Mỹ qua kênh ngoại giao.
Đi trên dây
Động thái mới nhất của ông Trump diễn ra đúng vào giai đoạn chính quyền Mỹ đang phải cố gắng cân bằng mối quan hệ với Trung Quốc. Một mặt, Mỹ gia tăng áp lực lên kinh tế Trung Quốc, mặt khác, nền quốc phòng và chính sách đối ngoại Mỹ phải củng cố hợp tác với Trung Quốc trong quá trình đối phó đầy thách thức với Triều Tiên.
Lẽ ra Tổng thống Mỹ đã ký quyết định trên từ tuần trước, nhưng cố chờ thêm mấy ngày để bảo đảm chắc chắn là Trung Quốc tán thành lệnh trừng phạt mới của Liên Hợp Quốc dành cho Triều Tiên. Các điều khoản của lệnh trừng phạt đã bắt đầu được Trung Quốc áp dụng từ đầu tuần này.
Mặc dù luôn chỉ trích các chính sách thương mại của Trung Quốc trong chiến dịch tranh cử của mình, nhưng từ khi lên nắm quyền, ông Trump vẫn chưa có động thái trực tiếp nào thực sự đáng kể làm mất lòng phía Bắc Kinh.
Vị Tổng thống thường xuyên tuyên bố hùng hồn đã quyết định không xếp Trung Quốc vào nhóm các nước “thao túng tiền tệ” như đe dọa trước đó, cũng như rụt rè hơn trong việc điều tra mặt hàng thép và nhôm nhập khẩu (hai sản phẩm có ảnh hưởng gián tiếp đến Trung Quốc).
Động thái mới nhất của Mỹ có thể sẽ không ngay lập tức châm ngòi cho một cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc, mặc dù phía Trung Quốc đã lên tiếng cảnh cáo.
Tuy nhiên, báo hiệu về một thời kỳ bang giao căng thẳng phía trước là tương đối rõ ràng. Nhật báo China Daily thậm chí còn cảnh báo chính quyền ông Trump chớ nên có những quyết định “hấp tấp” để rồi hối cũng không kịp.
Hải Châu