Các chuyên gia và nhà phân tích nhận định đây là cuộc “đại tu” nền kinh tế lớn nhất của Ả-rập Xê-út, kể từ ngày lập quốc tới nay.
Trong bài phát biểu được kênh truyền hình Al Arabiya phát sóng hôm 25/4, Hoàng tử Mohammed bin Salman của Ả-rập Xê-út tuyên bố chắc nịch: “Đến năm 2020, chúng ta sẽ có thể phát triển mà không cần tới dầu mỏ”.
Tương lai không dầu mỏ
Trên lộ trình 15 năm có tên gọi “Tầm nhìn Ả-rập Xê-ut 2030”, Ả-rập Xê-ut sẽ chuyển nhượng khoảng 5% cổ phần của tập đoàn dầu khí quốc gia Aramco mà nhà nước đang nắm giữ. Với giá trị ước tính 2.000 - 3.000 tỷ USD, Aramco được xem là công ty có giá trị nhất trên thế giới, hơn cả Apple, Microsoft, Berkshire Hathaway và Alphabet gộp lại. Số tiền thu về từ cổ phần hóa sẽ được chuyển vào quỹ đầu tư quốc gia, hiện có sẵn 600 tỷ USD tài sản và có thể tăng thêm 1.000 tỷ nữa, nếu bán bớt quỹ bất động sản và khu vực công nghiệp thuộc sở hữu nhà nước.
Việc đa dạng hóa nguồn thu ngân sách, để giảm dần sự phụ thuộc vào dầu mỏ, được tiến hành thông qua đẩy mạnh cổ phần hóa trong các lĩnh vực như y tế và giáo dục, mở rộng các cơ sở sản xuất hay đầu tư vào năng lượng thay thế. Một số loại phí, lệ phí đánh vào các mặt hàng xa xỉ, thuốc lá và đồ uống có đường cũng sẽ được ban hành.
Trong vòng 5 năm tới, hệ thống “thẻ xanh” sẽ được áp dụng ở Ả-rập Xê-ut, cho phép người Ả Rập và người Hồi giáo ở nước ngoài được sinh sống và làm việc lâu dài trong nước. Du lịch và khai thác khoáng sản sẽ được chú trọng để đóng góp nhiều hơn cho ngân sách quốc gia (hiện tại, Ả-rập Xê-út mới chỉ cấp visa du lịch cho người Hồi giáo hành hương).
Các yếu tố xã hội đóng vai trò quan trọng trong định hướng chính sách của Ả-rập Xê-út thời kỳ mới. Với một nửa dân số dưới 25 tuổi và 2/3 trong độ tuổi 30 mà tỷ lệ thất nghiệp lại vượt quá 11%. Việc làm ổn định đang là mối quan tâm hàng đầu của người lao động và cũng là ưu tiên cao của chính phủ, nhằm bảo đảm ổn định xã hội.
Hoàng tử Bin Salman khẳng định sẽ nỗ lực giải quyết vấn đề nhà ở và việc làm, bảo đảm hiệu quả của chính sách cải cách sẽ đến được với những người cần hỗ trợ nhất.
Việc triển khai Tầm nhìn Ả-rập Xê-út 2030 dự kiến đến 2017 mới có thể bắt đầu, bởi năm 2015 và 2016, nước này cần ưu tiên giải quyết những vấn đề tồn đọng trước mắt.
|
Đến năm 2020, Ả-rập Xê-út có thể phát triển mà không cần tới dầu mỏ?
Niềm tin về đích sớm
Trong kế hoạch 15 năm của Ả-rập Xê-út, cắt giảm trợ cấp cũng là một giải pháp và trên thực tế đã được triển khai, nhưng xem chừng gặp nhiều thách thức bởi người dân Ả-rập Xê-út đã quá quen với việc được dùng xăng, nước sạch và năng lượng giá rẻ. Từ cuối năm ngoái, chính phủ nước này buộc phải tăng giá một số mặt hàng, để rồi vấp phải những phản ứng khá quyết liệt.
Hôm 23/4 vừa qua, Bộ trưởng phụ trách vấn đề điện nước - ông Abdullah al-Hussayen, thậm chí còn bị cách chức vì mắc một số sai sót trong quá trình tăng giá và tính hóa đơn nước, cũng như phát ngôn thiếu tế nhị: “Ai không bằng lòng thì tự đào giếng mà lấy nước”.
Cải cách kinh tế từng là chủ đề được đem ra thảo luận nhiều lần ở Ả-rập Xê-út. Song nó trở nên bức thiết hơn kể từ khi chính phủ trải qua thâm hụt ngân sách kỷ lục gần 100 tỷ USD năm 2015, trong bối cảnh 90% nguồn thu đến từ dầu mỏ, mà giá cả thị trường lại rớt thê thảm.
Tuy nhiên, Hoàng tử Bin Salman tự tin rằng tầm nhìn Ả-rập Xê-út 2030 không phụ thuộc vào biến động của giá dầu và có thể đạt được mục tiêu ngay cả khi giá dầu thô giảm xuống 30 USD/thùng, nhờ tập trung vào việc tăng tính hiệu quả chi tiêu đầu tư công, thay vì cắt giảm, trong suốt quá trình chuyển đổi kinh tế.
Ả-rập Xê-út không phải là quốc gia đầu tiên trong khu vực vùng Vịnh đưa ra kế hoạch cải cách kinh tế mang tính dài hạn như vậy. Các tiểu vương quốc Ả rập Thống nhất (UAE), Qatar và Kuwait cũng đều đã có những đề án tương tự, cho dù tốc độ thực thi chưa được nhanh như mong đợi.
Hải Châu
