8 chỉ số thương mại báo hiệu quá trình 'tái toàn cầu hóa'

Theo Bloomberg Intelligence, hệ thống thương mại toàn cầu đang trải qua những thay đổi về cấu trúc sẽ định hướng lại chuỗi cung ứng quốc tế trong nhiều thập kỷ tới.

Nguyên do là từ cả hai phía, doanh nghiệp và chính phủ. Các doanh nghiệp lo sợ tình trạng thiếu hụt nguyên liệu đầu vào do đại dịch, giá cả tăng đột biến và gián đoạn vận chuyển nên đang giảm bớt sự phụ thuộc vào một nhà máy hoặc quốc gia duy nhất. Trong khi đó, các chính phủ - đặc biệt là ở Mỹ và Châu Âu - muốn đảm bảo khả năng tiếp cận các nguyên liệu chính như chất bán dẫn và khoáng sản đất hiếm trong trường hợp thương mại thế giới chia thành các khối địa chính trị.

Quá trình chuyển đổi mà các chuyên gia gọi là "tái toàn cầu hóa" sẽ mất nhiều năm và dữ liệu thương mại mới chỉ bắt đầu đưa ra manh mối về phạm vi của những thay đổi cũng như ai sẽ thắng và thua. Dưới đây là tám chỉ số cần theo dõi để giúp hiểu được ý nghĩa của kỷ nguyên kinh tế địa chiến lược mới này.

Toàn cầu hóa vẫn vững vàng

Thương mại thế giới vẫn tương đối ổn định trong bối cảnh chiến tranh, nạn đói và bệnh tật

Bất chấp những tin đồn về sự sụp đổ của toàn cầu hóa, hội nhập kinh tế thông qua thương mại xuyên biên giới đã cho thấy khả năng phục hồi đáng kể trước tình trạng chiến tranh, nạn đói và đại dịch. Thương mại thế giới, như một phần của sản xuất toàn cầu, đã chậm lại trong ba năm qua nhưng phần lớn vẫn phù hợp với xu hướng lịch sử. Trên thực tế, không có sự thay đổi có giá trị nào trong xu hướng mở cửa thương mại ít nhất kể từ năm 2006, theo một phân tích gần đây của ING Groep NV. 

Chia rẽ Mỹ-Trung

Nhập khẩu hàng hóa Trung Quốc bị áp thuế của Mỹ vẫn ở dưới mức trước chiến tranh thương mại

Căng thẳng địa chính trị gia tăng giữa Washington và Bắc Kinh đã thúc đẩy suy đoán về sự phân tách của ngành công nghiệp giữa các nền kinh tế lớn nhất thế giới. Trong khi giá trị nhập khẩu hàng hóa và dịch vụ của Mỹ từ Trung Quốc đạt mức cao kỷ lục vào năm 2022, có những dấu hiệu cho thấy thuế quan của Mỹ đang làm dịch chuyển dòng chảy thương mại song phương. Theo phân tích của Chad Bown, thành viên cao cấp tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, hàng nhập khẩu của Mỹ từ Trung Quốc chịu thuế đã giảm khoảng 14% vào năm ngoái so với mức trước chiến tranh thương mại năm 2017.

Đa dạng hóa thương mại Mỹ

Tỷ trọng của Trung Quốc trong tổng nhập khẩu hàng hóa của Mỹ đã giảm trong 5 năm qua

Trong 5 năm qua, thuế quan, hạn chế xuất khẩu và trợ cấp của Mỹ đã thuyết phục các công ty Mỹ chuyển hướng nhập khẩu từ Trung Quốc sang các nước khác. Thị phần của Trung Quốc trong tổng số hàng nhập khẩu của Mỹ đã giảm khoảng 3 điểm phần trăm kể từ khi cựu Tổng thống Donald Trump áp đặt thuế quan đối với hàng ngàn hàng hóa Trung Quốc vào năm 2018. Trong thời gian đó, Trung Quốc đã nhường lại một phần trong tổng số hàng nhập khẩu của Mỹ cho các nhà xuất khẩu châu Á khác như Việt Nam, Ấn Độ, Đài Loan, Malaysia và Thái Lan.

Điều đó nói rằng, các nhà sản xuất Trung Quốc đang tìm cách tránh thuế quan của Mỹ và rút ngắn chuỗi cung ứng đang kinh doanh tại các quốc gia như Việt Nam, Thái Lan và Mexico. 

Sự bùng nổ của Mexico

Tỷ lệ bất động sản công nghiệp ở Mexico để trống đang giảm do nhu cầu kho bãi cao

Mexico đang trở thành một lựa chọn quan trọng của Mỹ để thay thế Trung Quốc. Các tuyến cung ứng Mỹ-Mexico tích hợp cao và quy chế đối xử ưu đãi thương mại theo USMCA đang giúp tạo ra các cơ hội đầu tư xuyên biên giới. Các nhà nhập khẩu đang tìm cách đa dạng hóa chuỗi cung ứng - và thậm chí một số nhà xuất khẩu Trung Quốc - đang chạy đua để giành lấy không gian công nghiệp của Mexico, với tỷ lệ lấp đầy đạt 97,5% vào năm 2022. Nhu cầu về nhà kho và bất động sản công nghiệp khác đặc biệt cao ở khu vực dọc biên giới Mỹ gần Tijuana, nơi tỷ lệ trống mặt bằng công nghiệp gần bằng không. Theo Hiệp hội các khu công nghiệp tư nhân Mexico, khoảng 47 khu công nghiệp mới đã được lên kế hoạch hoặc đang được xây dựng.

Chuyển dịch thương mại xuyên Đại Tây Dương

Mỹ đang nhập khẩu nhiều hàng hóa từ châu Âu hơn từ Trung Quốc

Những nỗ lực của Tổng thống Joe Biden nhằm cải thiện quan hệ thương mại với châu Âu đã dẫn đến việc Mỹ trở nên phụ thuộc nhiều hơn vào hàng nhập khẩu từ châu Âu thay vì từ Trung Quốc. Chính sách xoay trục được đưa ra sau khi Mỹ và châu Âu dỡ bỏ thuế quan đối với thương mại song phương trị giá 21,5 tỷ USD vào năm 2021, tạm dừng tranh chấp sản xuất máy bay có từ năm 2004 và khởi động các cuộc đàm phán để giảm sản xuất thép và nhôm dư thừa. Nhập khẩu của Mỹ từ châu Âu đã tăng gần 13% trong năm qua, trong khi nhập khẩu của Mỹ từ Trung Quốc chỉ tăng 6%.

Sản xuất điện thoại thông minh toàn cầu

Trung Quốc nhường thị phần sản xuất smartphone cho Ấn Độ và Việt Nam

Các nhà sản xuất điện thoại thông minh như Apple đang cố gắng giảm bớt sự phụ thuộc vào Trung Quốc khi cuộc chiến thương mại giữa Washington và Bắc Kinh ngày càng leo thang. Tính đến cuối tháng 3 năm nay, Apple đã tăng gấp ba lần quy mô sản xuất tại Ấn Độ, tạo ra hơn 7 tỷ USD từ iPhone. Ấn Độ hiện chiếm khoảng 7% sản lượng iPhone toàn cầu của Apple và doanh thu hàng năm tại quốc gia này đã tăng lên 6 tỷ USD.

Xuất khẩu đồ nội thất Việt Nam

Xuất khẩu đồ gỗ Việt Nam sang Mỹ tăng gấp 3 lần từ 2016 đến 2021

Việt Nam là một trung tâm khác cho các công ty muốn đa dạng hóa ra khỏi Trung Quốc. Trong bảy năm qua, nhập khẩu đồ nội thất Việt Nam bằng container của Hoa Kỳ đã tăng 186%, trong khi nhập khẩu đồ nội thất như vậy từ Trung Quốc chỉ tăng 5%. Theo Descartes Systems Group Inc, Việt Nam hiện chiếm một nửa tổng kim ngạch xuất khẩu đồ nội thất của Trung Quốc sang Hoa Kỳ. Gần đây, các đơn đặt hàng nội thất tại Việt Nam bắt đầu giảm do nhu cầu toàn cầu đối với hàng tiêu dùng giảm.

Trung Quốc đi trước

Đức và Trung Quốc là nhà xuất khẩu xe điện hàng đầu thế giới

Các chính sách công nghiệp của Bắc Kinh đã đưa Trung Quốc trở thành nước xuất khẩu xe điện lớn nhất sau Đức. Xe điện và xe hybrid sạc điện dự kiến ​​sẽ chiếm khoảng 40% tổng số xe được giao tại Trung Quốc trong năm nay. Trong khi đó, thị phần của châu Âu trong doanh số bán xe điện toàn cầu "có khả năng tăng trong năm nay khi có nhiều mẫu xe hơn và các vấn đề về chuỗi cung ứng giảm bớt", theo Bloomberg Intelligence. 

Phụng Tiên