Chuyện Thiền sư Từ Đạo Hạnh sau khi qua đời thác sinh làm Lý Dương Hoán để nối ngôi vua trở thành Lý Thần Tông, và chuyện vua Lý Thần Tông hóa hổ được ghi chép trong sách Đại Việt Sử ký toàn thư do các sử gia Lê Văn Hưu (1230-1322) và Ngô Sĩ Liên (1400-1498) nối nhau viết. Câu chuyện “linh dị” này cũng xuất hiện trong rất nhiều tác phẩm văn học cổ, điển hình như “Thiền uyển tập anh” tương truyền do Thiền sư Thông Biện (? - 1134) biên soạn; Sách “Nam Ông mộng lục” của Hồ Nguyên Trừng (1374 - 1446); sách “Việt điện u linh tập” của Lý Tế Xuyên” được viết vào thế kỷ 14; “Lĩnh Nam chích quái” được biên soạn vào cuối thời nhà Trần…
“Cảo thơm” lần giở…
“Thiền uyển tập anh” được coi là tài liệu lịch sử cổ nhất của Phật giáo Việt Nam hiện còn. Đây là một tác phẩm văn xuôi viết bằng chữ Hán ghi lại hành trạng của những bậc Thiền sư anh tú của Đại Việt thời Đinh, Lê, Lý (từ cuối thế kỷ 6 đến thế kỷ 12). Trong “Thiền uyển tập anh”, phần viết về Thiền sư Minh Không (1076-1141) có đoạn viết: “Năm vua Lý Thần Tông 21 tuổi, bỗng nhiên mắc bệnh biến… thành cọp, ngồi xổm chụp người, cuồng loạn đáng sợ. Triều đình phải làm cũi vàng nhốt vua trong đó. Khi ấy, có đứa bé ở Chân Định hát rằng:
Nước có Lý Thần Tông
Triều đình muốn việc thông
Muốn chữa bệnh thiên hạ
Cần được Nguyễn Minh Không”.
 |
|
Cổng trước chùa Vằn. |
Triều đình sai quan quân đi đón sư. Đến am, Sư cười bảo: "Đây không phải là việc cứu cọp đó ư?". Quan chỉ huy hỏi: "Sao Thầy sớm biết trước?". Sư trả lời: "Ta đã biết việc này trước ba mươi năm".
Sư đến triều vào trong điện ngồi, lên tiếng bảo bá quan đem cái vạc dầu lại trong đó để một trăm cây kim và nấu cho dầu sôi, đem cũi vua lại gần đó. Sư khoắng tay mò trong vạc lấy một trăm cây kim rồi đem găm những cây kim vào thân vua. Vừa làm, sư vừa nói: "Quý là trời!". Tự nhiên lông, móng, răng trên người vua đều rụng hết, thân vua hoàn phục như cũ. Vua tạ ơn sư một ngàn cân vàng và một ngàn khoảnh ruộng để hương hỏa cho chùa, ruộng này không thu thuế".
Việc Lý Thần Tông hoá hổ còn được gắn với một câu chuyện khác liên quan đến quá trình đi tìm thầy học phép của Từ Đạo Hạnh và Không Lộ, Giác Hải. Sách “Việt điện u linh” của Lý Tế Xuyên” viết: “Đạo Hạnh học được tất cả, nghĩ giận hai bạn thất ước mới niệm chú. Minh Không, Giác Hải đi được nửa đường, bị chú, đau bụng như cắt. Đạo Hạnh dùng thuật thu đất lại, băng bộ về trước, rồi hóa ra hổ mà núp ở trong bụi rậm làng Ngãi Cầu, huyện Từ Liêm, gầm thét vài tiếng, lân cận đều kinh hãi. Minh Không, Giác Hải đi ngang qua đấy, nhìn nhau ngạc nhiên, bề ngoài tuy hơi sợ nhưng trong bụng nghĩ có linh thuật, lại sẵn có thông minh, biết là Đạo Hạnh hóa tướng, mới bảo rằng: “Ngươi nếu muốn biết hậu thân của thân ngươi, đến đây ta bảo cho”. Rồi nói với Từ Đạo Hạnh rằng: “Bọn ta cùng được Thế Tôn dạy dỗ, đạo quả đã tròn, Hậu thân ngươi sẽ phải ra lại thế gian làm vua, nhưng bệnh trái khó tránh được. Ta với ngươi có duyên, phải đến cứu giúp nhau”. Đạo Hạnh khi ấy bỏ hết giận cũ, cùng nhau truyền đổi phép tiên, đi trên mặt nước, bay ở không trung, rồng phải xuống chầu, hổ phải nép, bay lên trời thu đất lại, muôn quái nghìn kỳ, vào thần ra quỷ, chẳng ai dò được huyền diệu. Khi ấy, hai người kia mới nhường Đạo Hạnh làm anh cả, Minh Không làm anh thứ, Giác Hải làm em út.
Những ngôi chùa ở xã An Khánh – chứng tích về Từ Đạo Hạnh hóa hổ
Ở miền Bắc ngày nay có hàng chục ngôi chùa là chứng tích về hành trạng và cuộc đời trác tích tu hành của Thiền sư Từ Đạo Hạnh thời Lý, trong đó nổi tiếng nhất là chùa Láng (tương truyền được xây dựng trên nền nhà của cha mẹ của Từ Đạo Hạnh); chùa Thầy ở núi Sải Sơn – nơi Thiền sư Đạo Hạnh tu hành và đắc đạo.
 |
|
Tượng thần hổ ở chùa Tổng. |
Trên địa bàn xã An Khánh và các xã lân cận có rất nhiều ngôi chùa, trong đó nhiều ngôi chùa cùng gắn với truyền thuyết về việc kết nghĩa học đạo của 3 nhà sư trứ danh thời Lý. Tại làng Ngãi Cầu ở xã An Khánh có ngôi chùa Ngãi Cầu rất cổ kính. Người dân làng Ngãi Cầu thường kể về truyền thuyết “Từ Đạo Hạnh hoá hổ”. Tương truyền vào thời nhà Lý, ba vị Thiền Sư Từ Đạo Hạnh, Dương Không Lộ; Giác Hải trên đường truyền pháp đã hội ngộ tại ngôi làng trù phú. Họ làm lễ kết giao huynh đệ: Từ Đạo Hạnh làm anh cả, Dương Không Lộ thứ hai, Giác Hải làm em út. Từ đây, ngôi làng mang tên Ngãi Cầu Trang (thôn Cầu Nghĩa). Ba vị chân sư truyền đạo pháp tại vùng này suốt nhiều năm, Từ Đạo Hạnh tu luyện được nhiều phép thuật phi phàm, thần thông quảng đại.
Một lần, Từ Đạo Hạnh nổi hứng, muốn trêu đùa doạ nạt hai người em. Từ Đạo Hạnh lên nằm xoãi thân trên đỉnh một ngọn đồi, hoá thành thần hổ to lớn. Dân các làng xung quanh kinh ngạc khi nhìn về phía ngọn đồi, cả mảng đồi vằn vện sọc đen sọc vàng của da hổ. Từ đây về sau, người ta gọi quả đồi là đồi Vằn. Hoá thành thần hổ, Từ Đạo Hạnh đi về phía làng La Dương, nơi hai ông em đang giảng truyền đạo pháp. Thần hổ múa vuốt, uốn lưng biểu diễn nhiều vũ điệu lạ mắt trước mặt hai ông em. Dương Không Lộ và Giác Hải một phen hoảng hồn. Sau mới biết thần hổ chính là Từ Đạo Hạnh, Dương Không Lộ bèn trách anh: “Bày trò đùa cợt chi nhau/ Muốn làm kiếp ấy, đời sau được làm”.
Quả nhiên, lời Không Lộ hiệu nghiệm. Kiếp sau, Từ Đạo Hạnh đầu thai làm vua Lý Thần Tông, còn Dương Không Lộ đầu thai làm sư Nguyễn Minh Không. Sắp tới tuổi trưởng thành, bỗng dưng Thái tử Thần Tông mắc chứng bệnh lạ: khắp mình mọc đầy lông lá, suốt ngày gầm gừ, kêu như loài thú. Vua cha triệu danh y bốn phương về cung, vẫn không chữa nổi bệnh lạ của Thái tử. Bỗng dưng trẻ con khắp kinh thành hát truyền nhau câu đồng dao: “Muốn chữa bệnh cho thái tử Thần Tông, phải đón Nguyễn Minh Không”. Đức vua cho rằng lời con trẻ chính là ý trời muốn mách bảo mình, bèn sai quân lính triệu sư Nguyễn Minh Không về triều. Quả nhiên, Minh Không chữa được căn bệnh lạ của Thái tử.
Ngày nay, ở sát phía Nam của Khu đô thị Thiên đường Bảo Sơn có chùa Vằn. Cách chùa Vằn chừng 300 m, sát tuyến quốc lộ 72 thuộc về địa phận làng La Dương, xã Dương Nội, quận Hà Đông ngày nay còn ngôi chùa cổ kính mang tên chùa Múa, tên chữ Thiên vũ Tự - tương truyền là nơi thần hổ - Từ Đạo Hạnh múa cách đây gần nghìn năm. Ngày nay, hội làng La Dương còn tục lệ múa hổ, kể tích truyện Dương Không Lộ, Từ Đạo Hạnh.
Tại vị trí giao giữa 3 làng có chùa Tổng, chùa thờ 3 vị thiền sư Từ Đạo Hạnh, Không Lộ, Giác Hải, trong chùa còn thờ Thần hổ. Dưới gốc đa phía trước sân thượng điện của chùa có nhiều tượng hổ bằng sứ, mỗi hổ có một hình dáng và tư thế khác nhau. Ngày nay, người dân 3 làng Ngãi Cầu, An Thọ (xã An Khánh), La Dương (Hà Đông) hàng năm cùng chung một lễ hội chùa vào ngày mồng 7 tháng Ba âm lịch. Điểm nhấn trong lễ hội chùa ở đây là tục lệ rước Phật, Thánh rất đông vui từ 3 ngôi chùa gồm chùa Ngãi Cầu, chùa Vằn và chùa Múa lên chùa Tổng. Kết thúc đêm hội chùa vào mồng 8 tháng Ba âm lịch thường đốt pháo bông tại chùa Tổng, khách thập phương đến xem ngập đường.
Không chỉ những ngôi chùa ở xã An Khánh, mà còn hàng chục di tích chùa chiền ở Bắc Bộ là chứng tích để minh chứng cho truyền thuyết Từ Đạo Hạnh và hậu thân của Ngài từng “hóa hổ”. Từ những truyền thuyết này cho thấy, trong ý nghĩ của người dân thuở xa xưa, các bậc tu hành đắc đạo có thể làm được những điều phi thường, trong đó có phép thuật linh dị. Mặc dù vậy, trong mắt người dân nhìn về 3 vị Thiền sư nổi tiếng có nhiều pháp lực, thì Không Lộ và Giác Hải đã sớm đắc đạo, trong khi Từ Đạo Hạnh tuy có phép thuật mạnh nhất nhưng lại chưa đắc đạo do còn luyến ái quyền lực. Câu chuyện “hậu thân” cũng phản ánh niềm tin về kiếp trước kiếp sau. Chuyện “hoá hổ” của vua Lý Thần Tông được coi là kiếp sau của thiền sư Từ Đạo Hạnh, với quả báo do sử dụng công năng của phép thuật sai mục đích và sự hoán chuyển vai trò quyền lực thông qua con đường “tái sinh”.
Vua Lý Thần Tông được chữa khỏi bệnh, nhưng dương thọ ngắn ngủi càng cho thấy rõ hơn quan điểm: Quyền lực không bằng nghiệp lực. Truyền thuyết này thêm khẳng định: Giá trị của định luật nhân quả chính là nêu bật được yếu tố có vay có trả trong cuộc sống.
Chương Phượng
