Giá USD trên thị trường tự do liên tục giảm mạnh, và lần đầu tiên trong nhiều năm xuống sát với giá niêm yết của các ngân hàng thương mại. Tỷ giá USD/VNĐ của ngân hàng cũng liên tiếp giảm. Diễn biến này có vẻ bất thường, nhưng là sự hợp lý sau loạt chính sách can thiệp của ngân hàng Nhà nước.
Ngày 7/4, lần đầu tiên sau nhiều năm trở lại đây, giá USD mua vào - bán ra của các ngân hàng thương mại đồng loạt giảm mạnh. Trước đó, đà sụt giảm liên tiếp trên thị trường tự do cũng là một diễn biến đáng chú ý. Từ mức kịch trần bán ra theo biên độ +/-3% với 19.100 VNĐ, giá USD trong ngày 7/4 giảm mạnh xuống 19.090 VNĐ; giá mua vào giảm mạnh hơn khi từ 19.070 VNĐ xuống còn 19.020 VNĐ.
Cung - cầu ngoại tệ dần cân bằng
Ngày 9/4, các ngân hàng thương mại tiếp tục giảm mạnh cả giá mua lẫn giá bán. Nếu tại Ngân hàng Ngoại thương (Vietcombank), giá USD bán ra giảm thêm 10 VNĐ, còn 19.080 VNĐ, thì tại nhiều thành viên khác, mức bán ra chỉ còn 19.070 VNĐ; giá mua vào cũng chính thức về mốc 19.000 VNĐ.
Trước mắt, những diễn biến trên chỉ là ngắn hạn và còn quá sớm để nói về một xu hướng. Nhưng, đó cũng là sự bất thường nếu đặt trong xu thế chỉ có tăng trong lịch sử biến động tỷ giá USD/VNĐ những gần đây, đặc biệt là sự nhảy vọt từ năm 2008 và năm 2009 (lần lượt tăng khoảng 9% và 5%).
Thời điểm năm 2009, giá USD trên thị trường tự do liên tục leo thang, có thời điểm lên tới 20.000 VNĐ. Ở thị trường chính thức, các ngân hàng cũng kéo dài trạng thái đẩy giá mua vào ngang bằng giá bán và kịch trần biên độ. Trên thực tế, để mua được USD ở thị trường chính thức, doanh nghiệp và người dân phải chấp nhận thỏa thuận theo giá "bên ngoài" dưới các hình thức khác nhau. Một điểm mấu chốt của sự căng thẳng này là tình trạng găm giữ ngoại tệ của các doanh nghiệp, dẫn đến mất cân đối cung - cầu trên thị trường.
Nhưng năm nay, cung - cầu đã được cải thiện rõ rệt. Liên tục những tuần gần đây, Ngân hàng Nhà nước khẳng định một thông điệp: Thị trường ngoại hối có chuyển biến tích cực. Trong báo cáo mới nhất, cơ quan này cho biết: "Các doanh nghiệp đã bán ngoại tệ cho hệ thống ngân hàng thương mại, tính thanh khoản của thị trường được cải thiện rõ rệt, nhu cầu mua ngoại tệ được đáp ứng đủ. Từ giữa tháng 3 đến nay, trạng thái ngoại tệ của hệ thống tổ chức tín dụng liên tục dương và trong hầu hết các ngày, số ngoại tệ mua được lớn hơn số ngoại tệ bán ra".
Thị trường ngoại hối đã có chuyển biến tích cực. Tỷ giá USD/VNĐ đã có dấu hiệu giảm. Đây là những phản ánh đầu tiên khi độ trễ tác động của chính sách đã được rút ngắn. Trước đó, từ cuối năm 2009 đến đầu 2010, thị trường liên tục đón nhận loạt chính sách can thiệp của Chính phủ.
Trước hết, "cú hích" đầu tiên được Chính phủ chỉ đạo và Ngân hàng Nhà nước triển khai là khơi thông nguồn cung ngoại tệ cho thị trường. Ngày 30/12/2009, Ngân hàng Nhà nước chính thức ban hành thông tư hướng dẫn việc các tập đoàn, tổng công ty lớn của Nhà nước bán lại ngoại tệ cho các ngân hàng. Việc bán lại được thực hiện khá nhanh sau đó và tạo một nguồn cung đáng kể, hỗ trợ cải thiện trạng thái ngoại tệ của các ngân hàng thương mại.
Cũng theo hướng tạo cung trên, Ngân hàng Nhà nước ra quyết định khống chế lãi suất tiền gửi tối đa bằng USD của các tổ chức kinh tế tại các tổ chức tín dụng là 1%/năm. Đây là một sự can thiệp mạnh, gián tiếp thúc đẩy hoạt động bán lại ngoại tệ từ các tổ chức cho ngân hàng, chuyển đổi sang VNĐ bởi chênh lệch lợi ích quá lớn. Trước đó, các tổ chức được hưởng lãi suất đối với tiền gửi USD từ 4% - 4,5%/năm, nay chỉ còn 1%/năm, trong khi lãi suất tiền gửi bằng VNĐ có tới 10,49%/năm. Đi cùng với chính sách khép trần lãi suất tiền gửi USD, các ngân hàng thương mại đồng loạt đẩy cao giá USD mua vào để thu hút nguồn cung "bị ép" này.
Cộng hưởng từ loạt chính sách can thiệp
Một yếu tố tác động khác là từ chính sách hạ tỷ lệ dự trữ bắt buộc bằng ngoại tệ. Cụ thể, ngày 18/1/2010, Ngân hàng Nhà nước có quyết định giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc bằng ngoại tệ từ 7% xuống 4% đối với kỳ hạn dưới 12 tháng, từ 3% xuống 2% đối với kỳ hạn trên 12 tháng. Điều chỉnh này đã làm tăng nguồn vốn khoảng 500 triệu USD (9.000 tỷ đồng) cho các ngân hàng thương mại để cho vay trên thị trường.
Bên cạnh những chính sách can thiệp trên, thực tế chênh lệch lãi suất vay vốn giữa VNĐ và USD cũng là yếu tố góp phần ảnh hưởng đến cung – cầu ngoại tệ trên thị trường. Lãi suất vay VNĐ tăng cao đầu năm 2010, lên từ 15% - 17%, trong khi lãi suất vay USD chỉ khoảng 6% - 9%/năm. Chênh lệch này khiến một bộ phận doanh nghiệp chuyển sang vay USD rồi bán lại lấy vốn VNĐ, tăng cung ngoại tệ cho thị trường.
Ngoài chênh lệch lãi suất lớn, lựa chọn này được hỗ trợ bởi kỳ vọng tỷ giá USD/VNĐ sẽ ổn định, hoặc rủi ro biến động không quá lớn trong kỳ vay vốn. Thực tế, tỷ giá USD/VNĐ gần như cố định kể từ tháng 2 đến nay. Thêm vào đó, ngày 15/12/2009, Ngân hàng Nhà nước đã có quyết định mở rộng đối tượng được vay vốn bằng ngoại tệ, đặc biệt là các đối tượng xuất khẩu. Những chuyển động trên giải thích vì sao tăng trưởng tín dụng quý I/2010 lại đột biến như vậy, tăng tới 14,07% trong quý I/2010, trong khi cùng kỳ năm ngoái giảm 2,24%.
Những can thiệp đồng bộ của chính sách đã tạo sự tác động cộng hưởng đến tỷ giá USD/VNĐ. Diễn biến sụt giảm trong những ngày qua chỉ là phần phản ánh, điều quan trọng hơn là cung - cầu trên thị trường ngoại hối đã dần được cân bằng. Và đó là chuyển biến tích cực trong ngắn hạn, bởi tỷ giá là vấn đề phức tạp, chịu ảnh hưởng từ những yếu tố vĩ mô khác và không nằm trong mong muốn chủ quan của nhà điều hành.
Đức Minh
