Ngân hàng Nhà nước vừa cập nhật dữ liệu cơ bản về tình hình hoạt động của hệ thống cho thấy, tính đến 30/9/2016 tổng tài sản của toàn hệ thống tổ chức tín dụng (TCTD) đạt 8.091.355 tỷ đồng, tăng 198.158 tỷ đồng so với cuối tháng 8 và tăng 772.042 tỷ đồng (tương đương tăng 10,55%) so với cuối năm 2015.
Lợi thế thương hiệu “ngân hàng Nhà nước”
Số liệu từ Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho thấy, hiện khối ngân hàng thương mại nhà nước (NHTMNN) có quy mô vốn thấp hơn khối cổ phần. Cụ thể, tổng quy mô vốn tự có của khối NHTMNN đạt 218.362 tỷ đồng. Trong khi đó, khối ngân hàng thương mại cổ phần (NHTMCP) đạt 249.213 tỷ đồng. Tương tự, tổng quy mô vốn điều lệ cũng thấp hơn, 141.693 tỷ đồng so với 197.280 tỷ đồng.
Tuy nhiên, xét về mức độ tăng vốn tự có, thì khối NHTMNN đang dẫn đầu, khi tăng thêm 2.035 tỷ đồng. Đứng thứ hai về mức độ tăng là khối ngân hàng liên doanh – nước ngoài khi vốn tự có tăng thêm 880 tỷ đồng, lên 127.341 tỷ đồng. Vốn tự có của khối ngân hàng TMCP xếp thứ ba về mức độ gia tăng thêm 677 tỷ đồng.
Tại dữ liệu NHNN vừa công bố cũng cho thấy tốc độ tăng vốn điều lệ trong 9 tháng đầu năm của khối NHTMNN gần như không đáng kể, chỉ 0,07% so với cuối 2015. Còn khối NHTMCP, tốc độ tăng quy mô vốn điều lệ 9 tháng đầu năm nay cao hơn, với 1,7%.
|
Ngân hàng thương mại nhà nước khó giữ vị trí dẫn đầu?
Theo các chuyên gia tài chính, nguyên nhân là do một phần từ kết quả của kế hoạch tăng vốn thất bại của các thành viên khối NHTMNN, do ngân sách nhà nước không nhượng bộ về cổ tức, do không phát hành thành công…
Dù lép vế về quy mô năng lực tài chính, song khối NHTMNN lại áp đảo về mở rộng tài sản, với tốc độ nhanh hơn, khối lượng lớn hơn. Trong 9 tháng đầu năm, khối NHTMNN có tốc độ tăng trưởng tới 11,7%, còn khối cổ phần tăng trưởng thấp hơn, với 9,23%.
Nhìn vào “bức tranh” tổng quan của ngành ngân hàng có thể thấy sự chiếm lĩnh về thị phần của các NHTMNN. Theo lý giải của một số chuyên gia, các “ngân hàng của Nhà nước” có những lợi thế nhất định như được sử dụng ngân sách nhà nước để tăng vốn; có “tuổi đời” dài nên có lượng khách hàng lớn ổn định cũng như có lợi thế trong chi phí vốn và cạnh tranh cho vay…
Có giữ được vị trí?
Vừa qua, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết về kế hoạch tài chính 5 năm tới. Ngày 9/11, Quốc hội chính thức xác định không sử dụng ngân sách nhà nước để cấp vốn điều lệ cho tổ chức tín dụng thương mại. Chủ trương này được cho là sẽ ảnh hưởng lớn tới khối NHTMNN.
Liên quan đến vấn đề này, các chuyên gia nhận định là việc tăng vốn điều lệ của các NHTMNN sẽ khó khăn hơn rất nhiều trong những năm tới. Theo phân tích, 9 tháng đầu năm, tốc độ tăng vốn điều lệ của khối này chỉ nhích được 0,07%. Như vậy, chỉ có ba tháng để hoàn thành chỉ tiêu là điều vô cùng khó khăn trong bối cảnh tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu (CAR) của khối NHTMNN tới mức quy định.
Điển hình, ngân hàng VietinBank đến thời điểm này vẫn đang “loay hoay” tìm cách tăng vốn. Trả lời báo chí, lãnh đạo ngân hàng này cho biết, họ đang tính giải pháp khác, có tính đột phá, đang chuẩn bị trình Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước, kỳ vọng sẽ được chấp thuận. Tuy nhiên, hiện tỷ lệ sở hữu nhà nước của ngân hàng này đã giảm đến giới hạn, nên tình thế càng khó hơn.
Không sáng sủa hơn, việc trả cổ tức bằng tiền mặt cũng đang khiến ngân hàng BIDV gặp khó trong việc tăng vốn. Ông Phan Đức Tú, Tổng Giám đốc, thẳng thắn thừa nhận rằng nếu trả cổ tức bằng cổ phiếu, ngân hàng có cơ hội tăng vốn, trả cổ tức bằng tiền mặt thì tiền đó sẽ chảy vào ngân sách nhà nước, BIDV không còn nhiều cơ hội để tăng vốn tự có.
Tính đến tháng 9/2016, tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu (CAR) của khối NHTMNN mới chỉ ở mức 9,48%, trong khi khối NHTMCP cao hơn, với 12,1%.
Ông Trần Bắc Hà, nguyên Chủ tịch Hội đồng Quản trị BIDV, phân tích: Trong giai đoạn 2011-2015, tài sản có rủi ro (phần mẫu số của hệ số an toàn vốn CAR bao gồm các khoản tín dụng, đầu tư, tài sản có khác… được điều chỉnh theo hệ số rủi ro theo quy định) của khối ngân hàng thương mại nhà nước tăng trưởng trung bình ở mức 19,4%/năm, cao hơn nhiều so với mức 13,9%/năm toàn ngành, cao hơn hẳn mức 11,4%/năm của khối NHTMCP.
Trong khi đó, vốn tự có (phần tử số của hệ số CAR bao gồm vốn chủ sở hữu, các khoản dự trữ và loại trừ một khoản vốn khác theo quy định) của khối tăng trưởng chỉ ở mức 15,43%/năm (chủ yếu do tăng từ vốn điều lệ, phát hành trái phiếu chuyển đổi).
Điều đó dẫn đến CAR của khối NHTMNN liên tục sụt giảm, từ mức 10,8% năm 2011 xuống mức hơn 9,4% hiện nay, gần chạm ngưỡng tối thiểu 9% theo quy định của NHNN và thấp hơn mức bình quân 10,3% của ASEAN.
Bởi vậy, theo đánh giá của các chuyên gia, thời gian tới sẽ có nhiều yếu tố chi phối. Nếu không khắc phục những khó khăn trên, vị trí dẫn đầu của khối NHTMNN sẽ nhường lại cho khối NHTMCP.
Huyền Anh
