Tại nghị trường Quốc hội, nội dung sửa đổi về thỏa thuận lãi suất tại Điều 483 của dự thảo vẫn còn tranh luận gay gắt. Dự thảo luật mới quy định: "trường hợp các bên có thỏa thuận về lãi suất thì lãi suất theo thỏa thuận không được vượt quá 200% theo lãi suất cơ bản do NHNN công bố, trừ trường hợp Luật các tổ chức tín dụng (TCTD) có quy định khác".
Chống cho vay nặng lãi
Theo ông Hà Hùng Cường – Bộ trưởng Bộ Tư pháp, có hai luồng ý kiến trái chiều, một là đa số đại biểu Quốc hội nhất trí với quy định lãi suất trong hợp đồng vay tài sản do các bên thỏa thuận. Nhưng lãi suất thỏa thuận không được vượt quá mức lãi suất trần căn cứ trên lãi suất tham chiếu là lãi suất cơ bản như Điều 483.
Ủy ban pháp luật Quốc hội cho hay, khi thẩm tra báo cáo dự thảo sửa Bộ luật dân sự, các ý kiến cũng đánh giá, nội dung sửa đổi này là phù hợp để làm căn cứ xác định nghĩa vụ tài chính. Đồng thời, cũng phù hợp với quy định tại khoản 1 Điều 12 Luật NHNN: "NHNN công bố lãi suất tái cấp vốn, lãi suất cơ bản và các loại lãi suất khác để điều hành chính sách tiền tệ, chống cho vay nặng lãi".
Luồng ý kiến không đồng tình lại cho rằng cần xác định rõ mức lãi suất cụ thể thay vì chỉ quy định chung là "lãi suất tham chiếu dựa trên lãi suất cơ bản do NHNN công bố". Điều 483 cần sửa đổi theo hướng vừa bảo đảm quyền thỏa thuận về lãi suất của các bên, nhất là trong lĩnh vực kinh doanh tiền tệ, vừa giúp ngăn chặn hành vi cho vay nặng lãi.
Trong đó, đề nghị giải trình rõ cơ sở để tăng trần lãi suất từ 150% lên 200% lãi suất cơ bản. Đại biểu Trần Du Lịch (Đoàn Tp.HCM) chỉ ra thực tế, từ năm 2009 đến nay, NHNN đã không công bố lãi suất cơ bản và hiện cũng không có khái niệm lãi suất cơ bản. Hơn nữa, Bộ luật Dân sự năm 2005 quy định áp trần lãi suất không quá 150% lãi suất cơ bản đã gây ra không ít khó khăn cho hoạt động tín dụng.
|
Áp trần lãi suất có phù hợp thị trường?
"Nếu áp dụng trần lãi suất như trong dự thảo Điều 483 thì giờ lại quay trở lại như cũ sao? Tôi cũng không hiểu cơ sở đưa ra con số 150% hay 200%?- ông Lịch thắc mắc, đề xuất không nên đưa quy định này vào luật.
Còn đại biểu Nguyễn Thị Nguyệt Hường (Đoàn Tp.Hà Nội), cũng là đại diện từ khối doanh nghiệp, lại lo lắng đến khả năng trả nợ của khách hàng. Vì thực tế, khi ngân hàng cho vay là đã phải xác định rõ khách hàng có trả được nợ không và lãi suất vay dựa trên đánh giá rủi ro khoản vay.
Theo bà Hường, tự do hóa lãi suất là xu hướng tất yếu, mới đúng với bản chất của một thị trường cạnh tranh. Cho nên, luật không cần quy định tỷ lệ trần lãi suất cho vay.
"NHNN thực tế cũng không sử dụng lãi suất cơ bản trong điều hành chính sách tiền tệ. Do đó, việc ban hành riêng lãi suất cơ bản chỉ nhằm phục vụ mục đích chống cho vay nặng lãi là không cần thiết. Thậm chí việc điều chỉnh lãi suất cơ bản còn có thể gây tác động bất lợi đối với thị trường tiền tệ"- đại biểu Lịch nhấn mạnh, cho rằng trong nền kinh tế thị trường, giao dịch dân sự dựa trên sự thỏa thuận, không quy định lãi suất cơ bản vẫn có căn cứ để thực hiện nghĩa vụ tài chính.
Khó kiểm soát "lách" cho vay
Trên thực tế, cho vay cá nhân thường diễn ra theo nguyên tắc "thuận mua - vừa bán". Còn tổ chức tín dụng cho vay với mức lãi suất phù hợp và bên đi vay chấp nhận.
Đơn cử, lãi suất vay ngân hàng được chia theo mức: lãi suất cố định là 8%/năm trong 6 tháng đầu tiên, sau đó sẽ thả nổi tính theo lãi suất huy động bình quân của 4 ngân hàng quốc doanh lớn (Vietinbank, BIDV, Vietcombank, Agribank) hoặc ngân hàng cho vay cộng thêm lãi biên. Mức lãi biên này dao động từ 2,5% đến 6%/năm.
Lúc tín dụng tăng "nóng" trước đây, lãi vay ngân hàng đẩy lên tới 20-23%/năm, thậm chí tới 27%/năm. Các doanh nghiệp đã chấp nhận mức lãi suất đắt đỏ này vì vẫn rẻ hơn tín dụng đen (lãi vay tới 2-5%/tháng, tương ứng 50-60%/năm). Mức lãi vay này vẫn thấp hơn "trần lãi suất 150%" để bị quy tội cho vay nặng lãi.
Còn sau thời điểm 15/7/2013, khi Thống đốc NHNN đã yêu cầu các ngân hàng thương mại rà soát, giảm lãi suất cho khoản nợ cũ xuống dưới mức 15%/năm và sau này giảm tiếp về 13%/năm. Nhưng mức trần 15% hay 13% lại không được luật hóa, nên không có tính bắt buộc thực hiện. Do đó, việc xác định lãi vay hoàn toàn do các bên tự thỏa thuận theo quy định lãi suất của mỗi ngân hàng và không vi phạm Luật các TCTD.
Trong một bài phân tích gần đây, ông Phạm Xuân Hòe, chuyên gia ngân hang, chỉ rõ Điều 3 Luật các TCTD đã quy định quyền thỏa thuận lãi suất của ngân hàng và khách hàng, Nhà nước chỉ can thiệp khi cần ấn định mức lãi suất. Do đó, việc nâng mức trần lãi suất từ 150% lên 200% đang làm khó cho cả ngân hàng, doanh nghiệp.
Thu Hằng
