Nhiều năm về trước, tại xã Lê Lợi, huyện Thạch An- nay là xã Đức Long-cuộc sống của người dân gắn liền với cây ngô, cây sắn. Dù bỏ bao công sức, thu nhập từ những loại cây truyền thống này vẫn bấp bênh, thấp thỏm nỗi lo "được mùa mất giá". Đất đai khô cằn, bạc màu, hiệu quả kinh tế kém khiến người dân cứ mãi luẩn quẩn trong vòng xoáy của cái nghèo.
Chấm dứt nỗi lo “được mùa mất giá”
Vào năm 2022, trong bối cảnh đó, HTX Thương mại dịch vụ Thành Công đã đưa ra một quyết định táo bạo: giới thiệu cây gai xanh, một loại cây công nghiệp tưởng chừng xa lạ, vào canh tác.
Ban đầu, mô hình chỉ khởi động khiêm tốn với 8 thành viên tham gia, trồng trên vài héc-ta đất. Tuy nhiên, các thành viên HTX vẫn nhận thấy cây gai xanh có những ưu điểm vượt trội về khả năng thích nghi và hiệu quả kinh tế. Quan trọng nhất là loại cây này có thể giải quyết được bài toán đầu ra, vốn là nỗi trăn trở lớn nhất của bà con.
Không chỉ cung cấp giống gai xanh chất lượng cao (giống AP1), HTX Thành Công còn trở thành một “người bạn đồng hành” của nông dân. HTX phối hợp hướng dẫn kỹ thuật canh tác, từ khâu làm đất, gieo trồng, chăm sóc, đến thu hoạch. Đặc biệt, HTX đã xây dựng một chuỗi giá trị khép kín, bao tiêu toàn bộ sản phẩm đầu ra thông qua liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp. Điều này đã mang lại sự an tâm tuyệt đối, củng cố niềm tin cho người dân khi họ chuyển đổi cơ cấu cây trồng.
 |
|
Gai xanh là cây trồng mới trên đất Cao Bằng. |
Sau chưa đầy 3 năm, hiệu quả kinh tế vượt trội của cây gai xanh đã trở thành câu trả lời thuyết phục nhất cho sự lựa chọn của HTX Thành Công. Loại cây “ít sâu bệnh, dễ trồng, thu hoạch nhiều năm” này đã nhanh chóng thu hút sự quan tâm của đông đảo nông dân.
Hiệu quả kinh tế vượt trội
Đến năm 2025, HTX đã liên kết với hơn 50 hộ dân, trồng mới thêm 20 héc-ta, nâng tổng diện tích lên hơn 40 héc-ta.
Cây gai xanh có một ưu thế lớn là không đòi hỏi phải trồng lại mỗi năm. Sau một lần trồng, người dân có thể khai thác liên tục từ 3-5 năm. Mỗi năm, cây cho thu hoạch 3-4 lứa, đảm bảo sản lượng ổn định và thu nhập cao. Chỉ riêng phần vỏ cây, giá thu mua đã là 40.000 đồng/kg vỏ khô. Với mức giá này, mỗi héc-ta gai xanh có thể mang lại doanh thu 80 – 100 triệu đồng/năm, gấp khoảng 3 lần so với cây ngô và cây sắn trên cùng một diện tích.
Việc tiên phong đưa cây trồng mới của HTX Thành Công vào sản xuất kinh doanh theo chuỗi giá trị là một minh chứng sống động cho sự thành công trên vùng đất cằn cỗi. Ban đầu, một vài thành viên chỉ tham gia trồng 3.000 m² gai xanh. Nhưng kết quả thu được là sau một vụ, sản lượng của cây trồng này là gần 1 tấn, mang về nguồn thu hơn 30 triệu đồng.
 |
|
HTX thu mua gai xanh cho thành viên, người dân. |
Thấy được hiệu quả rõ rệt, nhiều hộ thành viên đã mạnh dạn mở rộng diện tích trồng gai xanh. Từ khi chuyển sang trồng gai xanh, nhiều hộ đã yên tâm hơn khi HTX hỗ trợ giống, hướng dẫn kỹ thuật, bao tiêu hết sản phẩm.
Gia đình ông Hoàng Văn Giám, một hộ liên kết trồng gai xanh cũng thu được trái ngọt trên diện tích 6.000 m². Theo ông, cây gai xanh không chỉ dễ trồng, ít công làm cỏ, thu hoạch nhanh mà so với cây ngô, cây sắn thì hiệu quả kinh tế cao gấp nhiều lần.
Mô hình liên kết “ba nhà”
Thành công của HTX Thành Công không phải là một phép màu, mà là kết quả của một cách làm nông nghiệp mới. Mấu chốt của sự phát triển bền vững chính là tạo sự liên kết chặt chẽ giữa 3 nhà: nhà nước, doanh nghiệp và người dân. Đây cũng chính là tiêu chí để xây dựng một mô hình HTX điển hình. Xác định được hướng đi này, HTX Thành Công không chỉ là đầu mối kỹ thuật và bao tiêu, mà còn là trung tâm lan tỏa cách làm nông hiện đại.
HTX hiện trồng khoảng 40 ha trên diện tích tập trung. Năm 2024, sản lượng loại cây này đạt gần 20 tấn vỏ khô. HTX hợp tác liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp nên các hộ trồng yên tâm, vụ nào xong thanh toán vụ đó nên các hộ thành viên có kinh phí sản xuất kinh doanh cũng như phát triển cuộc sống.
Đặc biệt, với sự hỗ trợ của Liên minh HTX tỉnh, các thành viên và ban giám đốc HTX thường xuyên được cử đi tập huấn, học tập các mô hình tiên tiến. Nhờ vậy, HTX ngày càng hoàn thiện năng lực quản lý và mở rộng chuỗi giá trị. Sự liên kết này đã tạo ra một nền tảng vững chắc, nơi người nông dân không còn đơn độc trên con đường làm giàu.
Theo đánh giá của ngành chức năng, giá trị của cây gai xanh không chỉ dừng lại ở việc dệt sợi. Mỗi bộ phận của loại cây này đều có thể khai thác và tạo ra giá trị kinh tế: vỏ cây để sản xuất sợi phục vụ ngành dệt may, lá cây để chiết xuất tinh dầu hoặc làm thức ăn chăn nuôi, thân cây làm nguyên liệu sản xuất giấy. Với ưu thế chịu hạn tốt, ít sâu bệnh và phù hợp với khí hậu nóng ẩm, cây gai xanh đang dần trở thành lựa chọn lý tưởng cho những vùng đất dốc, đất bạc màu chiếm tỷ lệ lớn ở Cao Bằng.
Từ thành công bước đầu, HTX Thành Công đang có kế hoạch mở rộng mô hình trồng cây gai xanh. Mục tiêu là tiếp tục phát triển liên kết với các HTX khác để hình thành một vùng nguyên liệu quy mô lớn. Bên cạnh đó, HTX còn hướng đến xây dựng cơ sở sơ chế, chế biến tại địa phương, nhằm gia tăng giá trị sản phẩm và tạo thêm công ăn việc làm cho người dân.
Để mô hình này phát triển bền vững hơn nữa, người dân và HTX rất cần sự hỗ trợ từ các cấp, ban, ngành. Đó là việc tiếp cận nguồn vốn ưu đãi để đầu tư cơ sở hạ tầng chế biến, là tăng cường đào tạo, tập huấn kỹ thuật canh tác, quản trị sản xuất. Đồng thời, cần có các chính sách khuyến khích để phát triển loại cây công nghiệp có giá trị cao này, cũng như tăng cường kết nối thị trường và doanh nghiệp để tạo đầu ra ổn định.
Gai xanh không phải là phép màu, mà là kết quả của một cách làm mới, có khoa học: sản xuất có liên kết, có thị trường, có kỹ thuật và có sự đồng hành từ HTX. Đến nay, đã có hàng chục hộ chuyển đổi, từ vài héc-ta nhỏ lẻ, nay đã hình thành một vùng nguyên liệu vững chắc. Đây là minh chứng rõ ràng nhất rằng, khi người nông dân có niềm tin và chuyển đổi cây trồng phù hợp, đúng hướng, họ hoàn toàn có thể làm giàu trên chính mảnh đất quê hương mình, từng bước vươn lên thoát nghèo bền vững.
Tùng Lâm
