Ông Cao Văn Cường, Giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Thanh Hóa cho biết, Thanh Hóa có diện tích rừng tre luồng lớn nhất cả nước với hơn 78 nghìn ha, bình quân mỗi năm cung cấp trên 1,6 triệu tấn nguyên liệu phục vụ chế biến và xuất khẩu. Để nâng cao giá trị của cây trồng chủ lực này, tỉnh đã có nhiều cơ chế, chính sách hỗ trợ trồng mới, thâm canh, phục tráng rừng tre luồng, hỗ trợ hạ tầng vùng luồng tập trung và phát triển cây luồng theo hướng bền vững (FSC).
Tập trung phát triển liên kết theo chuỗi giá trị
Vùng trồng thâm canh tập trung tre luồng chủ yếu tại 7 huyện miền núi của tỉnh Thanh Hóa (Quan Hóa, Lang Chánh, Ngọc Lặc, Quan Sơn, Thường Xuân, Bá Thước, Cẩm Thủy).
![]() |
Thanh Hóa đã có nhiều giải pháp nâng cao giá trị cây tre luồng, trong đó có việc thành lập các mô hình HTX, tổ hợp tác. |
Vùng trồng tre luồng thâm canh tập trung chủ yếu tại các huyện vùng cao, miền núi, vùng đồng bào DTTS đã giải quyết việc làm cho 102.000 lao động, chiếm 40,8% lao động trong ngành lâm nghiệp.
Tuy nhiên theo ông Cao Văn Cường, nhiều năm nay, hình thức liên kết theo chuỗi giá trị trong sản xuất ở các huyện vùng cao nhìn chung chưa phát triển, các nhà máy chế biến chưa gắn kết với vùng nguyên liệu.
Việc ứng dụng công nghệ mới vào sản xuất chưa đáp ứng được yêu cầu, sản phẩm chủ yếu là sản phẩm thô hoặc nguyên liệu trung gian, chưa có nhiều sản phẩm chế biến sâu, giá trị hàng hóa sau chế biến chưa cao.
Tỷ lệ nguyên liệu đưa vào chế biến còn thấp (ước đạt khoảng 40%), chủ yếu là tiêu thụ ở dạng nguyên liệu thô, sản phẩm chế biến mới chỉ ở dạng sơ chế nên giá trị sản xuất thấp và gây lãng phí tài nguyên, ô nhiễm môi trường.
Theo đánh giá của ngành lâm nghiệp, thu nhập bình quân hằng năm của các hộ trồng luồng tại Thanh Hóa chỉ đạt khoảng 7 - 9 triệu đồng/ha. Nhiều hộ gia đình khai thác cả luồng non (tuổi 1 và 2) là cây chủ yếu sinh măng, làm giảm số lượng cây luồng/bụi. Cường độ khai thác quá mức làm cho khoảng 46,2% diện tích rừng luồng trên địa bàn tỉnh đang bị thoái hóa.
Gia đình ông Vi Hồng Nghị ở xã Tân Phúc (Lang Chánh) có 10 ha trồng luồng. Ông Nghị cho hay, diện tích phần lớn là luồng thuần và được khai thác liên tục trong nhiều năm do thu nhập chủ yếu của gia đình là từ cây luồng. Tuy nhiên, Ông và các hộ khác ở địa phương chủ yếu trồng luồng theo phương pháp truyền thống, nên năng suất thấp, giá thành không ổn định và thường xuyên bị thương lái ép giá. Hằng năm, cây luồng cho gia đình ông thu nhập chỉ đạt khoảng 10 triệu đồng/ha.
Ông Nguyễn Đức Dũng, Chủ tịch UBND huyện Quan Hóa chia sẻ, tại huyện Bá Thước có diện tích rừng luồng lên tới 27.000 ha, tuy nhiên, trong quá trình sản xuất, chưa có sự liên kết sản phẩm theo chuỗi giá trị giữa người trồng luồng với các HTX. Vì vậy, giá trị sản xuất cây luồng chưa cao, giá cả thường lên xuống bấp bênh, không ổn định.
“Yêu cầu cấp thiết là xây dựng các mô hình HTX, tổ hợp tác, nhằm tạo chuỗi giá trị sản xuất ổn định từ đầu vào cho đến đầu ra, từ đó thu nhập của người nông dân mới được nâng cao”, ông Phạm Đình Minh nhấn mạnh.
Xây dựng vùng nguyên liệu, gắn với chế biến
Đi đôi với chiến lược phát triển vùng luồng nguyên liệu, huyện đã có nhiều quyết sách hấp dẫn để thu hút các HTX đầu tư hoạt động ngành nghề chế biến lâm sản như: Tạo mặt bằng sạch, thông thoáng các thủ tục đầu tư, vay vốn, hỗ trợ lao động, đào tạo nghề, quảng bá sản phẩm.
![]() |
Các HTX là "người bạn" đồng hành trong công cuộc xóa nghèo của nhân dân các dân tộc vùng cao tỉnh Thanh Hóa. |
Từ một huyện miền núi gần như "trắng" về công nghiệp, nay Quan Hóa đã có 26 doanh nghiệp, HTX hành nghề chế biến lâm sản, chủ yếu từ cây luồng.
Ông Dương Ngọc Thắng, Chủ tịch HĐQT HTX Xuân Dương, xã Hồi Xuân, huyện Quan Hóa, cho biết, HTX chuyên sản xuất đũa xuất khẩu sang thị trường Hàn Quốc và là đại lý cung cấp đũa cho các tỉnh phía Bắc.
HTX có gần 200 lao động trực tiếp và giải quyết việc làm ổn định cho hàng nghìn lao động là người trồng luồng ở các xã: Phú Xuân, Nam Xuân, Nam Tín và Hồi Xuân.
Hàng năm HTX thu mua 1.100 - 1.200 tấn luồng tươi, doanh thu đạt trên 2 tỷ đồng/tháng, thu nhập bình quân của người lao động đạt 4 - 6 triệu đồng/tháng. “Cùng với đầu tư cho sản xuất, HTX còn chú trọng đầu tư cho công tác bảo vệ môi trường. Hiện, HTX đã xây 4 bể ngâm ủ, xử lý rác thải đũa tồn lại sau thu gom. Mới đây, HTX còn đầu tư xây mới 2 bể với dung tích trên 4000m3 để thu gom và xử lý nước thải”, ông Thắng nói.
Anh Hà Văn Thái, công nhân đứng máy cho biết, một tháng hai vợ chồng thu nhập trên dưới 6 triệu đồng. Có tháng do làm thêm giờ, thu nhập gần 10 triệu đồng. Đây là khoản tiền không nhỏ đối với gia đình nông thôn miền núi, với thu nhập này, gia đình tôi đã thoát khỏi hộ nghèo của xã.
Còn tại HTX Hà Long, xã Xuân Phú, huyện Quan Hóa, ông Nguyễn Thọ Hà, Chủ tịch HĐQT HTX cho biết: HTX giải quyết việc làm cho 100 lao động, chủ yếu là người dân tộc tại địa phương.
Sản phẩm của HTX là đũa, bột giấy, giấy bao bì, sản lượng 150 tấn/tháng. Thu nhập của người lao động đạt 4 - 6 triệu đồng/tháng.
Hiện, trên địa bàn huyện Quan Hóa có 10 loại sản phẩm, trong đó 8 sản phẩm được chế biến từ cây luồng, như: Đũa tách, than tre luồng, nam bào, bột giấy, nan ván sàn, tăm mành... Những sản phẩm này đã có thị trường rộng, ổn định, có uy tín trên thị trường trong và ngoài nước. Rõ ràng, phát triển vùng nguyên liệu gắn với tiêu thụ, chế biến là bước đi đúng, hiệu quả của Quan Hóa.
"Hiện nay, cây luồng đang trở thành cây mũi nhọn trong cơ cấu cây trồng ở huyện Quan Hóa và là "người bạn" đồng hành trong công cuộc xóa nghèo, vươn lên giàu có, no đủ của nhân dân các dân tộc vùng cao của tỉnh Thanh Hóa”, ông Nguyễn Đức Dũng, Chủ tịch UBND huyện Quan Hóa khẳng định.
Phạm Trang