Huyện Vĩnh Bảo là địa bàn có nhiều nghề thủ công truyền thống khá nổi tiếng như: dệt vải, dệt thảm, chiếu cói, mây tre đan, tạc tượng, điêu khắc gỗ, thêu tay mỹ nghệ… Những năm gần đây, khi các cụm công nghiệp lần lượt ra đời đã thu hút phần lớn lao động địa phương, trong đó có cả các thợ thủ công. Các nghề truyền thống trên địa bàn huyện dần bị mai một, chiếu cói dệt thủ công tại xã Đồng Minh là một trong số ít những nghề còn trụ vững lại được.
Nghề cha truyền con nối
Thời điểm năm 2008-2010, trên thị trường bắt đầu cuộc đổ bộ tràn lan của các sản phẩm chiếu nhựa, chiếu trúc có xuất xứ từ Trung Quốc. Các sản phẩm chiếu cói dệt theo phương thức truyền thống từ bao đời bắt đầu tỏ ra “yếu thế” so với các sản phẩm chiếu công nghiệp.
Lý giải cho việc chiếu cói dệt tay giai đoạn đó bán chậm, èo uột, ông Tô Xuân Hiền – Giám đốc HTX Thủ công mỹ nghệ Đồng Minh cho biết: Sau nhiều năm không thay đổi mẫu mã nên các sản phẩm chiếu cói truyền thống khó cạnh tranh với các sản phẩm chiếu nhựa. Một số cơ sở làm ăn “chộp giật” sản xuất những sản phẩm chiếu cói từ nguyên liệu “cây cói non” dẫn đến sản phẩm khi sử dụng thường xuyên bị mốc, chiếu nhanh hỏng và làm mất niềm tin của người tiêu dùng. Những nghệ nhân giỏi trong lĩnh vực dệt chiếu có người chuyển sang lĩnh vực khác, có người tuổi cao nên bỏ nghề...
Đứng trước nguy cơ mai một, thất truyền của nghề chiếu cói truyền thống tại địa phương, ông Hiền đã quyết định đứng ra thành lập HTX để tập hợp những hộ sản xuất nhỏ lẻ, giữ nghề và phát triển sản xuất.
 |
|
Ông Tô Xuân Hiền kiểm tra những chiếu cói do thành viên vừa dệt |
HTX Thủ công mỹ nghệ Đồng Minh được thành lập từ năm 2010. Thời gian đầu thành lập, HTX gặp không ít khó khăn về cả vốn, nguyên liệu sản xuất và con người.
Nhưng với quyết tâm, tình yêu nghề, các thành viên trong HTX đã trụ vững và đưa nghề dệt chiếu phát triển như ngày nay. HTX Thủ công mỹ nghệ Đồng Minh được biết đến là HTX của những nghệ nhân. Toàn HTX có 70 thành viên chính thức nằm ở 11 xã thuộc địa bàn huyện Vĩnh Bảo, trong đó có 30 người đã được UBND TP Hải Phòng công nhận là nghệ nhân xuất sắc.
Chiếu cói Đồng Minh đã tìm được chỗ đứng trên thị trường và đem lại hiệu quả kinh tế cho thợ dệt chiếu. Hiện nay, thợ dệt chiếu có thu nhập khoảng 5 triệu đồng/tháng.
Một bộ chiếu cói của HTX (gồm 2 chiếc) loại đẹp có giá từ 1,5 - 2 triệu đồng. Loại sản xuất đại trà cũng có giá khoảng 700 nghìn đồng/bộ. So với những sản phẩm chiếu cói khác thì chiếu cói HTX Đồng Minh đắt gấp 3 - 4 lần. Đắt là vậy nhưng sản phẩm chiếu cói Đồng Minh – Vĩnh Bảo mang tới hội chợ nào là hết ngay tới đó, không cần phải cho người đi rao bán rong, mà người sử dụng tự tìm đến HTX đặt mua.
Dệt chiếu thấy khỏe ra!
Bà Lê Thị Chuyền – người có hơn 20 năm trong nghề dệt chiếu cho biết: Sản phẩm chiếu cói của HTX có thương hiệu nên dù giá bán tương đối cao nhưng người tiêu dùng vẫn ưa chuộng. Chiếu dệt máy được dệt bằng 2 nguyên liệu chính là sợi cói và dây nilon (để đan các sợi cói lại với nhau). Chiếu của HTX dệt bằng sợi cói già (không sử dụng cây cói non) và sợi đay (đều được trồng tự nhiên). Chiếu dệt tay chắc chắn hơn khi trải ra sử dụng thẳng hơn, còn chiếu dệt máy thường bị nếp gấp, cong, sau thời gian sử dụng các sợi cói bị dồn đẩy lại do chất liệu dệt là sợi nilon không còn kết khít với sợi cói nữa. Chiếu dệt máy, các góc chiếu thường bị cong nên người bán phải máy thêm một lớp vải viền chạy bao quanh chiếu cho bớt cong góc.
 |
|
Bà Ga tranh thủ dệt chiếu trong những lúc nhàn rỗi để nâng cao thu nhập |
"Tôi đã tham gia dệt chiếu tại HTX gần 10 năm. Nghề làm chiếu cói sạch sẽ, không ảnh hưởng tới sức khỏe, không có bất kỳ hóa chất độc hại nào trong quá trình sản xuất. Trẻ con và người già ai cũng có thể tham gia các công đoạn khác nhau (phơi cói, dệt chiếu, phơi chiếu...). Gia đình tôi tận dụng thời gian nhàn rỗi để dệt, nhất là những thời điểm như bây giờ khi tình hình dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, thì cả gia đình, con cháu tôi đều quây quần tại nhà để dệt chiếu. Dệt chiếu nhiều, tôi lại thấy khỏe ra, thêm nhanh nhẹn, có thu nhập ổn định", và Bùi Thị Ga, ngoài 60 tuổi, chia sẻ.
Cũng theo những nghệ nhân ở đây, dệt chiếu là dệt những tâm tình của mình trong đó. Chiếu mới được bán ra cho nhiều gia đình, đặc biệt là những đôi vợ chồng trẻ “mới cưới” - (tục trải chiếu mới, giường mới), họ gửi gắm những lời chúc của mình với mong muốn người sử dụng chiếu luôn hạnh phúc!
Sản phẩm chiếu cói dệt tay của HTX không chỉ có mặt tại thị trường Hải Phòng mà được bán tại nhiều tỉnh, thành lân cận. Nhiều bệnh viện, nhà trẻ, trường học đã tìm về HTX để đặt hàng.
Bên cạnh dệt chiếu cói, HTX còn đẩy mạnh phát triển các lĩnh vực khác như điêu khắc sản xuất gỗ mỹ nghệ, đắp vẽ các con giống, làm các sản phẩm gỗ dân dụng, xây dựng. Ở các lĩnh vực này, HTX cũng đều đang gặt hái được nhiều thành công.
Thanh Vân
