Từ nhiều năm nay, phong trào xã hội hóa công tác VSMT đang được triển khai sâu rộng trong cả nước. Các mô hình cộng đồng cam kết, ký hương ước bảo vệ môi trường (BVMT) hay các HTX môi trường ra đời và hoạt động theo Luật HTX 2012 phát triển mạnh.
Bảo đảm môi trường
Trên cơ sở các quy định của hương ước, nhiều thôn xóm đã tổ chức vận động thành lập các tổ vệ sinh, HTX VSMT hoạt động dựa trên sự đóng góp kinh phí của các hộ dân, thành viên để làm nhiệm vụ thu gom, vận chuyển rác thải, khơi thông cống rãnh tới nơi quy định. Các hành vi xâm hại môi trường đều bị nghiêm cấm và được người dân tự giác thực hiện.
Các đội trật tự quản lý môi trường đã được thành lập, nhằm kiểm tra, giám sát, phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm. Mô hình tự quản về BVMT đã được thu gọn trong thôn xóm và phát huy hiệu quả vai trò của người dân đối với công tác BVMT. Những mô hình lồng ghép xóa đói giảm nghèo với cung cấp nước sạch, VSMT hay sản xuất đi đôi với BVMT đã và đang nhận được sự ủng hộ và tham gia nhiệt tình của các cộng đồng dân cư ở các vùng nông thôn.
Nhiều mô hình về tổ chức quản lý, xây dựng và triển khai các giải pháp khoa học công nghệ (KHCN), BVMT nông thôn thành công. Tiêu biểu là HTX KHCN thanh niên Xuân Trường (Nam Định). Thành viên của HTX gồm những thanh niên có chung niềm đam mê nghiên cứu khoa học trên địa bàn huyện cùng góp vốn. Các thành viên đã nghiên cứu thành công chiếc máy xử lý rác thải với công suất nghiền 5 - 7 tấn rác thải tổng hợp/giờ. Máy này có thể nghiền 3 - 5 tấn rác thải rắn thành bột/giờ, tiêu thụ 15kW điện/giờ.
Bên cạnh đó, máy có khả năng nghiền các loại rác hữu cơ, vô cơ; tách được chất thải nhẹ như túi nilon và nghiền nhỏ các loại chất thải rắn sinh hoạt như gạch, ngói, thủy tinh, sành sứ… với kích thước 2 - 3 mm. Máy đã chính thức được lắp đặt và đưa vào vận hành thử nghiệm tại khu xử lý rác thải tập trung của xã Xuân Kiên, huyện Xuân Trường và được nhiều đơn vị, cá nhân đến đặt mua.
Không dừng lại ở đó, HTX còn chế tạo thành công máy đóng bịch nấm, máy thu gom và băm rơm, rạ trên đồng làm thức ăn chăn nuôi hoặc sử dụng chế phẩm sinh học ủ làm phân bón và đề tài chế tạo máy nghiền thức ăn chăn nuôi. Hoạt động tích cực của HTX đã đóng góp tích cực vào công tác BVMT nông thôn thông qua việc ứng dụng thành công các tiến bộ KHKT.
Lò đốt rác công nghệ cao của HTX VSMT Phú Cường (Thái Nguyên) |
Sức lan tỏa
Thấy được hiệu quả của những mô hình này, hầu hết các địa phương đã thành lập tổ tự quản, THT, HTX VSMT hay tạo điều kiện để các HTX dịch vụ đảm nhận công tác VSMT như HTX VSMT Thu Xang (Hải Dương), HTX VSMT Phú Cường (Thái Nguyên), HTX Dịch vụ môi trường Tam Phúc (Vĩnh Phúc)…
Việc các hộ dân tham gia các HTX, THT sản xuất cây con, vật liệu xây dựng cũng đã chú trọng áp dụng tiến bộ KHKT, sử dụng công nghệ hiện đại trong sản xuất, mang lại hiệu quả cao ở không ít địa phương. Tiêu biểu là mô hình sản xuất gạch không nung của HTX Sản xuất vật liệu Xây dựng Việt Tiến (Hưng Yên), mô hình chăn nuôi lợn công nghệ cao kết hợp trồng cây ăn quả ở HTX nông nghiệp Phương Nam (Sơn La)…
Các mô hình trên đã góp phần nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi của người dân, nhất là đồng bào dân tộc thiểu số trong công tác BVMT.
Những mô hình, điển hình tiên tiến từ phong trào xã hội hóa về VSMT đã và đang góp phần nâng cao tỷ lệ người dân được sống trong môi trường sạch. Đây cũng là những điển hình tiên tiến do chính người dân đứng ra góp vốn và làm chủ, từ đó tạo ta những tác động tích cực nhanh chóng mở rộng phạm vi BVMT một cách bền vững.
Như Yến