Những nhận định được đưa ra tại Hội nghị Sơ kết thực hiện Luật HTX 2012 trong lĩnh vực nông nghiệp vùng Duyên hải Nam Trung bộ và Tây Nguyên (diễn ra cuối tuần qua ở Lâm Đồng) cho thấy một thực tế là đa phần các HTX ở khu vực này hoạt động chủ yếu là phục vụ thành viên các dịch vụ thiết yếu, ít tham gia liên kết doanh nghiệp (DN). Việc tiêu thụ nông sản chủ yếu thông qua các thương lái, nên không ổn định.
Thiếu liên kết doanh nghiệp
Trong khi đó, một số HTX có vốn, liên kết với DN theo chuỗi giá trị thì hiệu quả hoạt động cao, như: HTX Nông nghiệp I Điện Phước (Quảng Nam), HTX Nông nghiệp Phước Hưng (Bình Định)…
Tại Tây Nguyên, số lượng thành viên phù hợp, hoạt động chủ yếu tập trung vào các chuyên ngành trồng trọt, chăn nuôi, số lượng HTX chưa nhiều nhưng lại có quy mô sản xuất lớn. Tỷ lệ HTX có liên kết với DN là 22% (cao hơn khu vực Duyên hải Nam Trung bộ).
Trong đó, có 11,6% số HTX nông nghiệp thực hiện sản xuất theo tiêu chuẩn kỹ thuật an toàn trong sản xuất; 9% số HTX nông nghiệp áp dụng công nghệ sản xuất tiên tiến, công nghệ cao trong sản xuất.
Nhiều HTX được DN hỗ trợ sản xuất theo tiêu chuẩn chất lượng, hỗ trợ về kỹ thuật, vốn, đầu tư cơ sở vật chất và tiêu thụ nông sản xuất khẩu nên hoạt động tương đối ổn định, với các sản phẩm như: rau, quả, điều, hồ tiêu…
Điển hình là: HTX Dịch vụ tổng hợp Anh Đào (Lâm Đồng), 15 HTX liên kết trong hệ thống thương mại công bằng của các DN nước ngoài thu mua nông sản. Đây chính là các mô hình HTX kiểu mới có hiệu quả mang lại lợi ích cao cho thành viên.
Đánh giá cao vai trò quan trọng của HTX kiểu mới trong tổ chức lại sản xuất hàng hóa, nhất là trong lĩnh vực nông nghiệp, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ - Trưởng Ban chỉ đạo Đổi mới và phát triển kinh tế tập thể (KTTT), cũng thẳng thắn chỉ ra mô hình này chưa phát huy hiệu quả trong nền kinh tế thị trường. Vai trò lớn, nhưng hiện nay các loại hình HTX trong mọi lĩnh vực chỉ đóng góp 5% vào tăng trưởng kinh tế của đất nước.
Phó Thủ tướng cho rằng KTTT là phương thức sản xuất tất yếu trong nền kinh tế thị trường còn “bất đối xứng” của Việt Nam.
“Thị trường vật tư đầu vào ít người bán mà nhiều người mua nên bị ép giá, còn thị trường đầu ra nhiều người bán mà ít người mua và thua thiệt lại đổ lên đầu người nông dân. Do đó, cần để người dân thấy được liên kết tự nguyện giữa các hộ nông dân, giữa các hộ sản xuất với DN và thị trường. Đó là quy luật có tính tất yếu cần được truyền thông, phổ biến sâu rộng tới các đối tượng”, Phó Thủ tướng nói.
Đồng tình với nhận định của Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ, Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Võ Kim Cự cũng lưu ý rằng muốn HTX phát triển được thì phải có sự quan tâm mạnh mẽ hơn nữa của chính quyền địa phương. Điều này đòi hỏi cần rút ra những bài học đối với những địa phương làm tốt Luật HTX, cũng như tổng kết những mô hình yếu kém. Đồng thời, cần chú trọng vấn đề liên kết tiêu thụ, liên kết, đất, vốn và công nghệ.
|
Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ chủ trì Hội nghị sơ kết 5 năm Luật HTX 2012
Nhường chỗ cho HTX kiểu mới
Chủ tịch Võ Kim Cự cũng chỉ ra những vấn đề tồn tại, hạn chế cần tháo gỡ khi triển khai thực hiện Luật HTX 2012, như quy định về tỷ lệ góp vốn tối đa của thành viên không quá 20% vốn điều lệ là không phù hợp. Quy định này được cho là đã không thu hút được nguồn vốn cho hoạt động của HTX.
Ngoài ra, các quy định về tỷ lệ cung ứng sản phẩm, dịch vụ cho khách hàng không phải thành viên HTX không quá 32% là bất cập. Chưa kể, còn có những hạn chế trong tổ chức triển khai thực hiện luật. Một số HTX thiếu hệ thống bảo quản sau thu hoạch, năng lực quản trị chưa đáp ứng được yêu cầu…
Chính vì vậy, tại Hội nghị này, Chủ tịch Võ Kim Cự đã đề nghị cần có chính sách riêng cho KTTT và các HTX. Các cơ quan bộ ngành cần có chính sách hỗ trợ cho HTX về 5 vấn đề: đất đai (có hành lang pháp lý để tạo điều kiện tích tụ ruộng đất); thị trường (chú trọng xây dựng chuỗi giá trị hàng hóa...); công nghệ; vốn (bước đầu tăng vốn cho Quỹ hỗ trợ phát triển thêm 300 tỷ đồng) phục vụ cho việc hỗ trợ lãi suất và bảo lãnh tín dụng.
Chủ tịch Võ Kim Cự cũng đề nghị Chính phủ và các bộ ngành có cơ chế và nguồn lực để tăng về chất và lượng của hệ thống Liên minh HTX Việt Nam.
Ghi nhận những mặt được và chưa được khi triển khai Luật HTX 2012 tại khu vực Nam Trung bộ - Tây Nguyên, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ lưu ý rằng khu vực này muốn phát triển kinh tế HTX hiệu quả thì vị trí vai trò của HTX cần phải được nâng cao.
Theo Phó Thủ tướng, việc tái cơ cấu ngành nông nghiệp phải gắn với KTTT, mô hình HTX và nông thôn mới. Đặc biệt, phải chú trọng liên kết tiêu thụ nông sản, tạo điều kiện về vốn, đất sản xuất và tín dụng.
Cụ thể là thời gian tới, các địa phương cần quan tâm bố trí ngân sách để xây dựng Quỹ phát triển KTTT ở địa phương. Phó Thủ tướng cho rằng nợ xấu trong sản xuất nông nghiệp và giảm nghèo là rất thấp. “Đầu tư cho KTTT chỉ có lãi, không có lỗ”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.
Phó Thủ tướng cũng giao các bộ, ngành tập trung tháo gỡ ngay khó khăn cho hoạt động HTX, như hoàn thành việc đăng ký chuyển đổi, giải quyết thủ tục giải thể, phá sản các HTX đã ngừng hoạt động để tạo điều kiện ra đời các HTX kiểu mới... Sửa đổi các văn bản pháp luật để tạo điều kiện về vốn, đất đai (trụ sở, đất sản xuất), tín dụng cho các HTX hoạt động...
Đối với Liên minh HTX Việt Nam, Phó Thủ tướng khẳng định: Nhà nước sẽ ủy thác một số công việc trong công tác quản lý nhà nước về KTTT cho Liên minh HTX Việt Nam thực hiện.
Thanh Loan
