Trong tờ trình Dự thảo Nghị định của Chính phủ về việc thành lập, quản lý và sử dụng Quỹ Hỗ trợ đầu tư, Bộ Kế hoạch và Đầu tư nhấn mạnh rằng trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu đang đối mặt với nhiều bất ổn và thách thức, các quốc gia đang tích cực cạnh tranh để ổn định, khuyến khích và thu hút đầu tư. Đặc biệt, các quốc gia đang tập trung thu hút đầu tư vào lĩnh vực công nghệ cao, bao gồm các ngành như chip, bán dẫn và trí tuệ nhân tạo (AI).
Hoa Kỳ, Hàn Quốc, Ấn Độ, Trung Quốc, các quốc gia Châu Âu hay thậm chí các quốc gia láng giềng như Singapore, Malaysia, Indonesia, Thái Lan đều có các chính sách hỗ trợ đa dạng và hấp dẫn, áp dụng song song các chính sách ưu đãi dựa trên thu nhập (miễn, giảm thuế) và ưu đãi dựa trên chi phí với các gói hỗ trợ lên đến nhiều tỷ USD.
Đơn cử, Thái Lan phân bổ 50 - 70% số tiền thu thuế bổ sung vào "Quỹ nâng cao năng lực" để hỗ trợ doanh nghiệp. Các khoản hỗ trợ dự kiến là bằng tiền hoặc tương đương tiền theo các điều kiện cụ thể.
 |
|
Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, việc mở rộng một số dự án công nghệ cao có dấu hiệu tạm ngừng. |
Hay tại Singapore, Chính phủ đã công bố Ngân sách năm 2024 trong đó có đề cập đến các định hướng chính sách hỗ trợ đầu tư đối ứng với chính sách thuế tối thiểu toàn cầu. Theo đó, quốc gia sẽ ban hành chính sách Refundable Investment Credit (RIC) hỗ trợ tới 50% các chi phí đủ điều kiện trong các lĩnh vực kinh tế cốt lõi, các khoản đầu tư mới, nghiên cứu, đổi mới sáng tạo và duy trì nền kinh tế cạnh tranh.
Nhờ sự phản ứng nhanh trong việc đổi mới chính sách, các quốc gia, đặc biệt là những người “hàng xóm” của Việt Nam đã thu hút được nhiều dự án rất lớn trong lĩnh vực công nghệ cao.
Malaysia trong tháng 5 vừa qua đã công bố một loạt các dự án lớn gồm dự án Cloud và AI của Microsoft với vốn đầu tư 2,2 tỷ USD, dự án Trung tâm dữ liệu của Google với vốn đầu tư 2 tỷ USD. Ngoài ra một số tập đoàn lớn cũng đã công bố kế hoạch đầu tư của mình như ByteDance (công ty mẹ của Tiktok) dự kiến đầu tư 2,13 tỷ USD thành lập trung tâm dữ liệu. Trước đó Nvidia cũng hợp tác đầu tư xây dựng trung tâm AI trị giá 4.3 triệu USD (công bố từ tháng 12/2023).
Tại Việt Nam, mặc dù thu hút đầu tư nước ngoài vẫn tăng trưởng trong các năm gần đây nhưng số lượng dự án quy mô vốn đầu tư lớn với hàm lượng công nghệ cao còn khiêm tốn.
Đáng chú ý, việc mở rộng của một số dự án công nghệ cao cũng có dấu hiệu tạm ngừng. Một số doanh nghiệp có kế hoạch đầu tư mới, mở rộng tại Việt Nam đã thông báo chính thức về việc đang tạm dừng như LG, Samsung, Intel. Ngoài ra, một số tập đoàn lớn đã đến khảo sát, nghiên cứu đầu tư, nhưng không lựa chọn Việt Nam hoặc chờ đợi nhằm theo dõi phản ứng chính sách.
LG Chemical đề xuất dự án sản xuất pin với đề nghị Việt Nam hỗ trợ 30% chi phí sản xuất sau đó lại chuyển sang Indonesia. Intel đề xuất dự án sản xuất chip vốn đầu tư 3,3 tỷ USD và đề nghị Việt Nam hỗ trợ 15% tiền mặt, sau đó chuyển sang Ba Lan. Tập đoàn bán dẫn AT&S của Áo đã khảo sát, dự kiến đầu tư nhưng Việt Nam không đáp ứng được về hỗ trợ theo chi phí và lao động công nghệ cao có sẵn nên đã chuyển sang Malaysia.
Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, các chính sách ưu đãi đầu tư Việt Nam hiện nay thiếu tính đa dạng và cạnh tranh do chủ yếu là ưu đãi thuế dựa trên thu nhập mà chưa có các hình thức ưu đãi dựa trên chi phí. Đặc biệt với việc ra đời của chính sách Thuế tối thiểu toàn cầu, các ưu đãi dựa trên thu nhập sẽ không đem lại ý nghĩa với các dự án đầu tư quy mô lớn.
Hiện nay trên thế giới, nhiều quốc gia đã và đang triển khai các hình thức ưu đãi dựa trên chi phí để khắc phục các nhược điểm của hình thức ưu đãi dựa trên thu nhập. Ưu đãi dựa trên chi phí đã rất phổ biến, là các thông lệ trong nhiều năm qua ở các quốc gia phát triển như Hoa Kỳ, châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc... và cũng đang trở thành xu hướng trong phát triển chính sách ưu đãi tại các quốc gia đang phát triển.
Trong bối cảnh như trên, Việt Nam cần đưa ra chính sách hỗ trợ đầu tư mang tính đột phá, chọn lọc cao nhằm đảm bảo vị thế cạnh tranh của Việt Nam, đặc biệt giữ chân và thu hút các doanh nghiệp đại bàng.
Chính sách này không nhằm bù đắp cho các nhà đầu tư thuộc phạm vi thuế tối thiểu toàn cầu, mà mục tiêu để khuyến khích cho tất cả các doanh nghiệp đáp ứng tiêu chí thuộc lĩnh vực đầu tư ưu tiên, đồng thời thể hiện tinh thần "thiện chí đồng hành" của Chính phủ Việt Nam đối với các nhà đầu tư trong bối cảnh tình hình quốc tế thay đổi.
“Với mục tiêu thu hút vốn đầu tư nước ngoài đầy tham vọng (giai đoạn 2021 - 2025 khoảng 150 - 200 tỷ USD, 30 - 40 tỷ USD/năm; giai đoạn 2026 - 2030 khoảng 200 - 300 tỷ USD) và trong bối cảnh quốc tế cạnh tranh gay gắt như hiện tại thì việc đưa ra chính sách hỗ trợ đầu tư mới là vô cùng cấp thiết”, Bộ Kế hoạch và Đầu tư kiến nghị.
Đỗ Kiều
