Tôn giáo - Nguồn lực phát triển KTTT, HTX ở khu vực miền Trung

Khu vực miền Trung và Tây Nguyên gồm 19 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (từ Thanh Hóa đến Bình Thuận và 5 tỉnh Tây Nguyên), có nhiều điều kiện thuận lợi cho phát triển nhiều lĩnh vực như công nghiệp, du lịch, dịch vụ, cảng biển, cây công nghiệp, nông nghiệp công nghệ cao. Đây cũng là khu vực có vị trí địa lý, vai trò đặc biệt quan trọng về quốc phòng, an ninh đối với sự phát triển của đất nước.

Các tỉnh miền Trung ở Việt Nam được chia làm ba miền địa hình gồm: Bắc Trung Bộ, Nam Trung Bộ và Tây Nguyên, hay theo cách chia khác là 2 vùng: Duyên hải miền Trung (gồm Bắc và Nam Trung Bộ) và Tây Nguyên. Ba bộ phận nhưng các vùng đều có những đặc điểm vừa chung vừa riêng khá thống nhất giữa các tỉnh miền Trung.

Nhìn chung, hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo trên địa bàn các tỉnh, thành phố khu vực Duyên hải miền Trung và Tây Nguyên cơ bản ổn định. Quan hệ giữa Nhà nước và chính quyền các địa phương với tổ chức tôn giáo được gắn bó, góp phần tăng cường niềm tin của tổ chức tôn giáo đối với chính quyền.

Ở khu vực miền Trung cũng có nhiều tôn giáo được phát triển, nhất là công giáo và phật giáo là hai tôn giáo chiếm tỷ lệ lớn trong tổng dân số trong khu vực. Thông qua các tôn giáo, kinh tế tôn giáo cũng được xem là một yếu tố quan trọng góp phần vào sự tồn tại không chỉ của chính tôn giáo đó mà còn đóng góp vào sự phát triển kinh tế xã hội chung trong khu vực.

Nói đến “tôn giáo”, người ta thường nghĩ đến các hoạt động từ thiện, nhưng thực tế trong các tôn giáo, khái niệm kinh tế tôn giáo đã xuất hiện từ lâu, nó đã trở thành một thành phần kinh tế trong quốc gia, thậm chí trong các quan hệ kinh tế thế giới.

Đơn cử như Giáo hội Phật giáo Việt Nam ở khu vực miền Trung, Tây Nguyên đã góp phần động viên phật tử sống “tốt đời, đẹp đạo”, thực hiện các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, tích cực tham gia phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, các phong trào thi đua yêu nước, cuộc vận động ở địa phương, cơ sở….

Nhiều tăng ni, cư sĩ của Giáo hội Phật giáo Việt Nam ở khu vực miền Trung, Tây Nguyên được giới thiệu ứng cử vào đại biểu Quốc hội, Hội đồng Nhân dân các cấp; tham gia Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Hội Liên hiệp Phụ nữ, Hội Nông dân, Hội Liên hiệp Thanh niên, Hội Chữ thập đỏ… Tất cả đều thể hiện tình cảm trách nhiệm của mình với tâm nguyện phát huy truyền thống “Hộ quốc an dân” của Giáo hội Phật giáo Việt Nam.

Song hành với sự phát triển của tôn giáo là sự phát triển của kinh tế, trong những năm qua, khu vực này đã có sự chuyển mình mạnh mẽ, đạt được nhiều thành tựu quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống người dân, đóng góp ngày càng lớn vào sự phát triển chung của cả nước.

Về phát triển kinh tế: Tốc độ tăng trưởng kinh tế các tỉnh miền Trung và Tây Nguyên khá cao, trung bình giai đoạn 2011 - 2020 là 9,06%/năm (cả nước là 5,92%/năm)(1); cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tích cực.

Tuy vậy, sự phát triển kinh tế - xã hội của miền Trung và Tây Nguyên vẫn chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế của vùng. Quy mô nền kinh tế còn khá nhỏ, các ngành công nghiệp hiện đại, sản phẩm có hàm lượng công nghệ cao còn rất hạn chế. Các ngành công nghiệp chủ yếu thuộc lĩnh vực gia công, nguyên liệu phần lớn nhập khẩu, giá trị gia tăng thấp. Trình độ công nghệ ở các doanh nghiệp nội địa lạc hậu, đóng góp của TFP (Total Factor Productivity - năng suất các yếu tố tổng hợp) thấp hơn mức trung bình của cả nước.

Thành quả có ý nghĩa to lớn mà các tôn giáo ở khu vực miền Trung đóng góp vào phát triển kinh tế, xã hội là đã kết tinh nhiều tấm lòng thành phụng đạo giúp đời, như: xây dựng các tuệ tĩnh đường, mở các trung tâm chăm sóc trẻ khuyết tật, người già cả không nơi nương tựa, nuôi dạy cô nhi… Đặc biệt, có những địa phương đã thành lập các Hợp tác xã, tổ hợp tác làm nhang, sản xuất đồ mỹ nghệ, làm nấm, nuôi ong... để giải quyết đào tạo nghề, giải quyết công ăn việc làm cho người dân, nhất là những người trong độ tuổi lao động.

Số lượng, chất lượng hoạt động của HTX từng bước ổn định, phát triển; góp phần giải quyết việc làm cho lao động tại địa phương; số lượng HTX sản xuất kinh doanh theo chuỗi giá trị, ứng dụng công nghệ cao có xu hướng tăng, tạo cơ sở nhận thức cho việc xây dựng thành lập HTX theo mô hình mới ngày càng hiệu quả.

Tính đến hết quý I/2021 và so với thời điểm tháng 12/2021 các HTX của khu vực miền Trung - Tây Nguyên thu hút khoảng 1,5 triệu thành viên (tăng 3.420 thành viên), tạo việc làm cho 550 nghìn lao động; tổng vốn điều lệ của HTX là 11,180 tỷ đồng (tăng hơn 250 tỷ đồng); bình quân vốn điều lệ 251 triệu đồng/HTX; tổng tài sản của HTX là 40,638 tỷ đồng (tăng 286 tỷ đồng).

Khu vực KTTT, HTX dần khẳng định vai trò vị trí trong phát triển kinh tế - xã hội tại các địa phương, góp phần đưa toàn khu vực miền Trung - Tây Nguyên lên 60% đạt chuẩn nông thôn mới. Tổ hợp tác, HTX có 65% đạt sản phẩm OCOP 3 và 4 sao. Các tỉnh, thành phố có số lượng xây dựng mô hình HTX sản xuất kinh doanh theo chuỗi giá trị sản phẩm hàng hóa, ứng dụng khoa học công nghệ cao vào sản xuất, nhiều sản phẩm có giá trị và được thị trường đón nhận, có một số sản phẩm xuất khẩu có số lượng cao, chất lượng tốt mang giá trị kinh tế cao.

Các tỉnh, thành phố tại khu vực miền Trung- Tây Nguyên cũng tạo điều kiện để có xây dựng các mô hình HTX trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số có tôn giáo, nhằm phát triển sản xuất kinh doanh theo chuỗi giá trị sản phẩm hàng hóa, ứng dụng khoa học công nghệ cao vào sản xuất. Nhiều sản phẩm có giá trị và được thị trường đón nhận, có một số sản phẩm xuất khẩu có số lượng cao, chất lượng tốt mang giá trị kinh tế cao. Tiêu biểu như rau quả công nghệ cao của HTX Sunfood Đà Lạt (Lâm Đồng), mây tre đan của HTX mây tre đan Bao La (Thừa Thiên Huế), cà phê HTX nông nghiệp dịch vụ công bằng Ea Tu (Đăk Lăk)…

Chẳng hạn như việc tín hữu Tin lành ở Gia Lai phát triển KTTT, HTX thông qua phát triển hàng hóa nông nghiệp chủ lực. Cùng với đồng bào các dân tộc, tôn giáo tỉnh Gia Lai, các chức sắc, tín đồ tôn giáo Tin lành ngày càng đoàn kết, gắn bó, đẩy mạnh phát triển kinh tế, xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư theo đúng đường hướng hành đạo và quy định của pháp luật, vận động bà con có đạo tích cực tham gia xây dựng NTM, phát triển hàng hoá thế mạnh tại địa phương như cà phê, cao su, điều, mía đường, cây ăn quả…

Đa số những chức sắc theo đạo Tin lành rất phấn khởi, vì họ được sinh hoạt tự do tín ngưỡng, tôn giáo. Những cơ sở thờ tự được Nhà nước giao đất, xây dựng cơ sở hạ tầng và tạo điều kiện trong sinh hoạt tôn giáo.

Sau 2 năm tham gia chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP), HTX Nông nghiệp và Dịch vụ Nam Yang (Xã Nam Yang, huyện Đak Đoa) do ông Nguyễn Tấn Công - người theo đạo Tin Lành, làm Chủ tịch HĐQT đã xây dựng được nhiều sản phẩm chủ lực. Trong đó có 4 sản phẩm đạt 4 sao cấp tỉnh gồm: tiêu đỏ, tiêu sọ, tiêu đen hữu cơ Lệ Chí và cà phê Đak Yang.

Với thành công bước đầu, mỗi năm HTX đưa sản phẩm đi tham gia hơn 20 hội chợ, kết nối cung cầu, đồng thời liên hệ các kênh siêu thị, cửa hàng trên cả nước và quảng bá trên các kênh online.

Trên cơ sở xác định lợi thế, định hướng phát triển của vùng, Liên minh HTX các tỉnh thành miền Trung và Tây Nguyên cần dự báo, xây dựng chiến lược đào tạo, phát triển nguồn nhân lực cho khu vực KTTT, HTX. Do điều kiện kinh tế còn khó khăn, thể trạng, tỷ lệ qua đào tạo, mức độ thích nghi, đáp ứng yêu cầu thị trường của lực lượng lao động tại miền Trung và Tây Nguyên vẫn còn rất hạn chế. Do đó, cần chú trọng phát triển hài hòa, đồng bộ, hỗ trợ các HTX trong khu vực phát triển đồng đều về nguồn nhân lực.

Trong bối cảnh đó, các địa phương có cơ chế cho khu vực KTTT phát triển, có chính sách thu hút đội ngũ chuyên gia, nhà khoa học, lao động lành nghề trong và ngoài nước tới làm việc. Tăng cường liên kết với các trường đại học, các trung tâm dạy nghề có uy tín trong và ngoài nước, các doanh nghiệp tiên tiến đang đầu tư tại địa phương để đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao tay nghề cho lực lượng lao động tại các HTX.

Khu vực miền Trung và Tây Nguyên không chỉ là khu vực có ý nghĩa quan trọng về kinh tế - xã hội mà còn là địa bàn có ý nghĩa chiến lược về an ninh, quốc phòng của nước ta. Cần tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác xóa đói, giảm nghèo theo hướng thực chất, bền vững, phù hợp với điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội; chuyển từ hỗ trợ trực tiếp, đột xuất, ngắn hạn sang xây dựng các dự án phát triển sinh kế cho người dân, các HTX… mang tính tầm nhìn bền vững lâu dài, nhất là với vùng dân tộc thiểu số, miền núi, biên giới, hải đảo.

Khu vực miền Trung Tây Nguyên cần chú trọng công tác quản lý, xử lý vấn đề tôn giáo, tín ngưỡng nói chung và trong khu vực KTTT, HTX nói riêng. Đây là khu vực có nhiều tôn giáo, nhất là tôn giáo trong đồng bào dân tộc thiểu số. Thực thi được chính sách quản lý, phát triển tôn giáo hài hòa, hiệu quả, từ đó tập hợp được sự đoàn kết, phát huy được nguồn lực to lớn trong cộng đồng các tôn giáo tham gia xây dựng và phát triển KTTT, HTX ngày một phát triển, đóng góp chung vào sự phát triển kinh tế, xã hội của khu vực.

Hoàng Oanh