“Đòn bẩy” HTX trong xóa đói giảm nghèo ở vùng đồng bào DTTS Bắc Trung Bộ

Bắc Trung Bộ là phần phía Bắc của Trung Bộ Việt Nam có địa bàn từ phía Nam Ninh Bình tới phía Bắc Đèo Hải Vân. Vùng Bắc Trung Bộ là một trong 7 vùng kinh tế được Chính phủ giao lập quy hoạch tổng thể kinh tế xã hội, gồm các tỉnh: Thanh Hoá; Nghệ An; Hà Tĩnh; Quảng Bình; Quảng Trị; Thừa Thiên - Huế.

Đây là địa bàn cư trú của 25 dân tộc. Người Kinh sống chủ yếu ở đồng bằng ven biển, còn vùng núi gò đồi phía Tây là địa bàn cư trú của các dân tộc ít người chủ yếu là Thái, Mường, Tày, Mông, Bru – Vân Kiều ,… Đây cũng là vùng dân cư có trình độ học vấn tương đối khá, người dân có truyền thống cần cù, dũng cảm giàu nghị lực đấu tranh với thiên nhiên và giặc ngoại xâm.

Tuy nhiên, giống như ở nhiều vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào DTTS khác trên cả nước, thu nhập bình quân đầu người khu vực Bắc Trung Bộ vẫn còn thấp, nhất là ở khu vực có đông đồng bào DTTS sống, kinh tế vẫn gặp khó khăn. Tỷ lệ nghèo đói vẫn còn ở mức cao so với chuẩn cả nước.

Nhìn ở phương diện quốc gia, có thể nói, xóa đói, giảm nghèo không chỉ là một chủ trương lớn, một chương trình quốc gia giàu tính nhân văn,thể hiện truyền thống tốt đẹp của dân tộc, mà còn là một trong những mục tiêu Thiên niên kỷ, phát triển bền vững của Liên hợp quốc mà Việt Nam đã cam kết. Chính bằng quyết tâm đó, ngay từ năm 2006, Việt Nam đã sớm hoàn thành Mục tiêu phát triển Thiên niên kỷ (MDGS) về xóa nghèo, về đích trước 10 năm so với thời hạn (năm 2015). 

Mặc dù vậy, " cái khó, cái nghèo" vẫn đeo bám người dân ở đây, nhất là trong vùng đồng bào DTTS. Bởi vậy, từ nhiều năm nay cùng các chính sách của Nhà nước, các tỉnh trong khu vực Bắc Trung Bộ đã cố gắng, dành những nguồn lực tốt nhất của mình để hỗ trợ, phát triển kinh tế nông nghiệp, kinh tế tập thể, HTX nhằm thúc đẩy xóa đói, giảm nghèo cho bà con DTTS.

Hiện nay, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi ở Bắc Trung Bộ có số lượng HTX không nhiều, quy mô lại nhỏ. Đây là vấn đề cần có giải pháp để các HTX thực sự là “bà đỡ” cho người dân, thúc đẩy kinh tế vùng phát triển.

Vai trò, hoạt động của HTX là cầu nối quy tụ, tập hợp những người sản xuất vào HTX, đưa ra mô hình sản xuất và tạo ra sản phẩm có quy mô lớn hơn, đồng thời làm cầu nối đưa sản phẩm ra thị trường và cung ứng các dịch vụ đầu vào cho người sản xuất. Thông qua việc thành lập và hoạt động của HTX góp phần khai thác, phát huy lợi thế kinh tế của từng vùng miền, địa phương; đẩy chuyển dịch cơ cấu cây trồng, vật nuôi; chuyển đổi hình thức sản xuất, nâng cao giá trị sản phẩm.

Chẳng hạn như ở tỉnh Nghệ An, vùng miền núi và đồng bào dân tộc thiểu số gồm ở 11 huyện, thị xã hiện có 279 HTX, chiếm 35% số lượng HTX trên toàn tỉnh. Trong đó có 221 HTX nông, lâm nghiệp; 23 HTX công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp làng nghề; 7 HTX vận tải; 15 HTX thương mại, dịch vụ và chợ; 4 HTX xây dựng; 2 HTX môi trường; 7 quỹ tín dụng dụng nhân dân.

Hay như ở Thừa Thiên Huế, đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) tỉnh Thừa Thiên Huế có dân số hơn 54 nghìn người, là vùng có diện tích chiếm gần 2/3 diện tích toàn tỉnh. Trong những năm qua, nhờ có sự quan tâm đặc biệt của Đảng và Nhà nước đời sống của đồng bào DTTS đã được nâng lên rõ rệt, nhưng hiện nay vẫn là nơi khó khăn, kinh tế - xã hội phát triển còn chậm, tỷ lệ hộ nghèo còn cao. Đặc biệt, việc phát triển kinh tế nông nghiệp vẫn gặp khó khăn, số HTX trong vùng đồng bào DTTS còn ít vừa chưa tương xứng với tiềm năng.

Nhìn chung, để giảm nghèo trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số, các tỉnh Bắc Trung Bộ đưa ra giải pháp chủ yếu là xây dựng những chủ trương, quyết sách chú trọng phát huy các lợi thế so sánh của vùng đồng bào DTTS, miền núi như về đất đai, tài nguyên, tiềm năng phát triển cây công nghiệp, kinh tế rừng, công nghiệp chế biến gỗ... 

Bên cạnh đó, cần có chính sách ưu tiên phát triển KTTT, HTX cũng như thu hút doanh nghiệp trong và ngoài nước, các nhà đầu tư trực tiếp hoặc liên kết sản xuất kinh doanh; khuyến khích đầu tư vốn theo hình thức liên kết sản xuất với đồng bào ở địa bàn miền núi trong phát triển kinh tế rừng, trồng cây công nghiệp.

Thực tế trong những năm qua, hoạt động xoá đói giảm nghèo, hoạt động của HTX đã đóng vai trò rất quan trọng trong thay đổi trình độ sản xuất của người dân, giải quyết việc làm, đảm bảo an sinh xã hội và thúc đẩy kinh tế phát triển. Đặc biệt thông qua thành lập và hoạt động của HTX đã góp phần khai thác tốt hơn những tiềm năng, lợi thế ở từng địa phương, lan toả sản phẩm đến với thị trường trong và vươn xa hơn là xuất khẩu.

Bởi vậy, các chuyên gia cho rằng, thời gian tới các địa phương ở khu vực Bắc Trung Bộ cần tập trung vào việc xây dựng, triển khai thực hiện các nội dung thúc đẩy phát triển kinh tế tập thể, HTX vùng đồng bào DTTS và miền núi. Tư vấn, vận động thành lập mới HTX vùng DTTS và miền núi;Xây dựng các HTX ứng dụng công nghệ cao sản xuất gắn với chuỗi giá trị. Xây dựng các trung tâm thương mại và hỗ trợ HTX tại các vùng chuyên canh sản phẩm chủ lực quy mô lớn.

Ngoài ra, để đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong tiêu thụ sản phẩm, cần xây dựng sàn thương mại điện tử phục vụ tuyên truyền, giới thiệu và tiêu thụ sản phẩm của HTX; triển khai thực hiện chuyển đổi số với khu vực kinh tế tập thể, HTX vùng DTTS và miền núi.

Quốc Anh