Công giáo ở Tây Nguyên: Động lực phát triển KTTT, HTX vùng DTTS 

Công giáo là một trong số các tôn giáo lớn trên thế giới cũng như ở Việt Nam, có hệ thống tổ chức chặt chẽ và ảnh hưởng rộng trên trường quốc tế. Ngoài niềm tin tôn giáo, giá trị đạo đức hướng thiện được thể hiện trong hệ thống giáo lý thì Công giáo còn có cả học thuyết chứa đựng nhiều yếu tố của phát triển bền vững có giá trị tương đồng với thế giới và Việt Nam. Yếu tố con người, lấy con người làm trung tâm của mọi sự phát triển, gắn với đề cao luân lý đạo đức chính là điểm tương đồng lớn nhất trong quan điểm phát triển bền vững của Giáo hội và Nhà nước Việt Nam.

Tại Việt Nam, Công giáo là một trong những tôn giáo lớn, có cơ cấu tổ chức chặt chẽ, hệ thống thứ bậc rõ ràng. Từ khi được truyền vào Việt Nam đến nay Công giáo đã không ngừng phát triển cả về tín đồ, chức sắc, chức việc, về các dòng tu... 

Mặc dù du nhập vào Việt Nam chưa lâu nhưng Công giáo đã trở thành một thành tố văn hóa không thể tách rời của nền văn hóa dân tộc và có ảnh hưởng khá sâu rộng trong đời sống văn hóa tinh thần của nhân dân.

Tây Nguyên một thời gọi là Cao Nguyên Trung phần Việt Nam, là khu vực với địa hình cao nguyên bao gồm 5 tỉnh: Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông và Lâm Đồng.

Công giáo ở Tây Nguyên là một bộ phận hợp thành của Công giáo ở Việt Nam, gồm 3 giáo phận nằm trong 5 tỉnh thuộc khu vực Tây Nguyên và 01 phần tỉnh Bình Phước, gồm: giáo phận Kon Tum, giáo phận Ban Mê Thuột và giáo phận Đà Lạt. Về mặt tổ chức, 3 giáo phận ở Tây Nguyên là 3 cấp hành chính trực thuộc Vatican.

Mối quan hệ giữa Công giáo và đồng bào DTTS đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế, xã hội cũng như trong quá trình truyền giáo, Công giáo đã thúc đẩy hình thành buôn, làng người dân tộc thiểu số theo đạo

Nếu ở các giáo phận khác, giám mục thường sử dụng linh mục triều trong truyền đạo và quản đạo là chính, thì ở Tây Nguyên, bên cạnh linh mục triều, các giám mục đã tận dụng tối đa vai trò của dòng tu vào hoạt động truyền giáo trong vùng dân tộc thiểu số. 

Hiện nay, Tây Nguyên có 216 linh mục dòng, chiếm 35% tổng số linh mục và 2,511 tu sĩ của 75 dòng phục vụ cho hoạt động truyền giáo (Tây Bắc có 22 linh mục dòng từ miền Nam ra, chủ yếu làm linh mục phó ở các xứ người Kinh, không có dòng tu hoạt động trong vùng dân tộc thiểu số). 

Bên cạnh đó, Công giáo đã thành lập 01 dòng tu nữ người dân tộc thiểu số, đó là Dòng Ảnh phép lạ thuộc giáo phận Kon Tum. Các nữ tu dân tộc được Giáo hội đào tạo, hiểu rõ phong tục tập quán, tính cách của người dân tộc, nên đây là đội ngũ tham gia vào hoạt động truyền giáo rất hiệu quả thông qua việc thành lập các cơ sở nuôi dạy trẻ người dân tộc, hoạt động từ thiện nhân đạo, đưa giá trị văn hóa, đạo đức tiến bộ để cải biến một số hủ tục lạc hậu, giúp đồng bào biết tổ chức cuộc sống vệ sinh, hợp lý.

Hiện nay, tín đồ Công giáo là nguồn nhân lực trong phát triển KTTT, HTX vùng đồng bào DTTS. Giáo hội góp phần làm thay đổi tư duy của tín đồ trong phát triển KTTT, HTX. Đặc biệt, giáo hội hỗ trợ tín đồ về kỹ thuật, vốn trong phát triển HTX.

Tuy nhiên, cũng phải thẳng thắn, nhận thức của Công giáo trong phát triển KTTT, HTX vùng DTTS ở Tây Nguyên còn hạn chế. Bên cạnh đó, pháp luật về tôn giáo và các luật chuyên ngành còn thiếu đồng bộ, ảnh hưởng của thế lực cực đoan trong phát triển KTTT, HTX vùng đồng bào DTTS ở Tây Nguyên... phần nào đã ảnh hưởng tới tình hình phát triển kinh tế, xã hội chung của khu vực này.

Trong bối cảnh đó, các chuyên gia cho rằng, để nâng cao hơn nữa vai trò của Công giáo trong phát triển kinh tế, xã hội nói chung, KTTT, HTX nói riêng ở khu vực Tây Nguyên, trước hết cần nâng cao nhận thức, ý thức thực hiện pháp luật liên quan đến tôn giáo trong cấp ủy, chính quyền và người dân trong phát triển HTX vùng DTTS.

Bên cạnh đó, cần làm tốt công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ làm công tác dân tộc, tôn giáo trong phát triển KTTT, HTX. Xây dựng cốt cán, đảng viên trong Công giáo vận động, tranh thủ chức sắc, tu sĩ, tín đồ Công giáo tạo đồng thuận xã hội góp phần phát triển KTTT, HTX vùng đồng bào DTTS ở Tây Nguyên.

Phát triển KTTT, HTX vùng DTTS ở Tây Nguyên là một đòi hỏi tất yếu trong xu thế phát triển và hội nhập của đất nước, được thực hiện trên các tiêu chí căn bản mà cộng đồng quốc tế cũng như Việt Nam đã thống nhất. Phát triển KTTT, HTX vùng DTTS phải kiên định các nguyên tắc: Đảm bảo ổn định chính trị - xã hội, chủ quyền lãnh thổ, hướng tới đảm bảo và nâng cao chất lượng đời sống của nhân dân. Phát triển KTTT, HTX vùng đồng bào DTTS ở Tây Nguyên là trách nhiệm của Đảng, Nhà nước, chính quyền địa phương, các cá nhân và tổ chức xã hội, trong đó có Công giáo ở Tây Nguyên.

Tuy nhiên, phát triển KTTT, HTX vùng đồng bào DTTS ở Tây Nguyên hiện đang đối diện với những thách thức, đó là: Tỷ lệ hộ nghèo, khoảng cách chênh lệch về mức sống giữa các vùng, giữa các dân tộc còn cao; an sinh xã hội chưa được đảm bảo; vấn đề dân tộc - tôn giáo gắn với an ninh - quốc phòng còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây mất ổn định. Một số phong tục, tập quán lạc hậu có xu hướng phục hồi và phát triển; bản sắc văn hóa các dân tộc ít người đang bị mai một. 

Do vậy, để phát triển KTTT, HTX vùng đồng bào DTTS ở Tây Nguyên cần sự đồng thuận giữa Đảng, Nhà nước, chính quyền địa phương với các tổ chức và cá nhân, trong đó có Công giáo, cũng như sự nỗ lực, đóng góp của các thành phần xã hội để khắc phục những thách thức trên.

Để thúc đẩy Công giáo tham gia đóng góp vào phát triển KTTT, HTX vùng đồng bào DTTS ở Tây Nguyên, cần ban hành và thực thi có hiệu quả chính sách, pháp luật về kinh tế, xã hội, dân tộc, tôn giáo, môi trường và an ninh - quốc phòng. Từ đó, nâng cao trình độ nhận thức, đời sống vật chất, tinh thần của đồng bào dân tộc thiểu số, tạo đồng thuận giữa chính quyền với Công giáo và người dân Tây Nguyên là yếu tố quan trọng để khai thác nguồn lực của Công giáo cho phát triển Tây Nguyên ngày một hiệu quả và bền vững.

Minh Thành