Theo Hiệp hội Làng nghề Việt Nam, hiện cả nước có 5.096 làng nghề và làng có nghề. Trong đó, có 1.780 làng nghề đã được công nhận, trên 400 làng nghề truyền thống với hơn 53 nhóm nghề với khoảng hơn 200 loại sản phẩm thủ công khác nhau trong đó có rất nhiều sản phẩm có lịch sử phát triển hàng trăm như tơ lụa Vạn Phúc, the La Khê, đồng Ngũ Xã, gỗ mỹ nghệ Sơn Đồng, thêu Quất Động, đúc Huế…
Phát triển mang tính tự phát
Phát triển làng nghề gắn với du lịch là xu hướng của nhiều quốc gia trên thế giới. Việt Nam cũng đã nhận thực được điều này, nên cách đây hơn chục năm, định hướng phát triển du lịch làng nghề đã được đặt ra như một hướng đi của làng nghề. Từ khi chưa sát nhập vào Hà Nôi, Hà Tây là tỉnh có nhiều làng nghề nhất, du lịch gắn kết với làng nghề đã trở thành hoạt động thường xuyên, tại những kỳ hội chợ, nhiều làng nghề đã có cơ hội ký hợp đồng XK tại chỗ mang lạ giá trị hàng tỷ đồng mỗi năm.
Các tỉnh Bắc Ninh, Thừa Thiên Huế, Đà Nẵng đã chọn hình thức xây dựng các trang web giới thiệu làng nghề, tạo cơ hội quảng bá thương hiệu và sản phẩm đến kích cầu loại hình du lịch làng nghề. Tại Bến Tre, từ những năm 2000 đến nay, mô hình du lịch sinh thái sông nước kết hợp tham quan làng nghề truyền thống đã phát triển mạnh trong suốt tiến trình phát triển du lịch ở xứ dừa Bến Tre…
|
Làng nghề Vạn Phúc luôn hấp dẫn du khách
Nhiều tiềm năng phát triển, tuy nhiên thực tế cũng cho thấy du lịch làng nghề nước ta còn nhiều hạn chế cần khắc phục. Theo ông Nguyễn Vi Khải - Phó Chủ tịch Hội đồng tư vấn Hiệp hội Làng nghề Việt Nam, hạn chế nổi lên hàng đầu là vấn đề thiếu tính chiến lược lâu dài. Nguồn nhân lực chuyên nghiệp cho du lịch tại các làng nghề còn thiếu và yếu hầu như không được chú ý từ các cấp, bản thân làng nghề chưa có kỹ năng khai thác giá trị du lịch làng nghề, các sản phẩm làng nghề tuy nhiều, phong phú nhưng sức cạnh tranh kém, ít sản phẩm có thương hiệu mang tầm quốc gia và quốc tế.
Ông Khải cho rằng, du lịch làng nghề vừa qua phần lớn mang tính tự phát như là những làn điệu với nhưng cung bậc khác nhau thiếu một nhạc trưởng, tổng chỉ huy cho chương trình. Chính vì tự phát nên hiệu quả chưa cao, du khách thường chỉ đến một lần và sức lan tỏa chưa sâu rộng.
Hàng “tinh” thì ít, hàng chợ thì nhiều
Nhiều địa phương chưa có chủ trương cơ chế chính sách phù hợp để phát triển du lịch làng nghề, cơ sở hạ tầng và các dịch vụ hỗ trợ không bảo đảm cho du lịch. Ở nhiều làng nghề nổi tiếng như Phú Xuyên, Đa Sỹ, Phú Vinh, Sơn Đồng, Hoài Đức… những con đường đi vào xuống cấp trầm trọng, đường vào làng vẫn chưa hoàn thiện.
Đặc biệt môi trường nhiều làng nghề bị ô nhiễm trầm trọng, hệ thống thoát nước xả và xử lý chất thải rất kém, tự phát manh mún, đổ quanh ngay nơi sinh hoạt của cộng động. Rất ít nơi có hệ thống bể lọc và áp dụng KH-KT theo đúng quy trình. Nhiều nơi tự cho tiêu chảy ra sông suối. một số làng nghề chế biến thực phẩm bị ô nhiễm không khí, mùi hôi thối nồng nặc, ruồi nhặng bám ngay từ cổng làng… du khách không thể đến lần thứ hai.
Bên cạnh đó, nhiều ý kiến cho rằng, các sản phẩm còn quá đơn điệu, chưa tính đầy đủ tới nhu cầu của thị trường. Người thợ mới chỉ để ý đến kỹ thuật, sản xuất theo ý thích bản thân hoăc rập khuôn theo truyền thống mà chưa có sự sáng tạo và tìm hiểu thị hiếu của du khách.
Theo các chuyên gia, phát triển du lịch làng nghề là cả một sự chuyển hướng quan trọng cần xác định cụ thể hơn tính chất làng nghề địa lý, văn hóa, phong tục bởi trong du lịch cũng có nhiều loại hình, kết nối, lồng ghép với các loại hình này như thế nào. Cần bổ sung rà soát lại nhiều văn bản liên quan đến các hoạt động du lịch làng nghề. Không ít văn bản hiện nay thiên về việc tăng cường quản lý nhà nước mà đã hạn chế sự phát trienr của dất nước nói chung, của làng nghề và du lịch làng nói riêng.
Cần quy hoạch, xây dựng chiến lược phát triển du lịch làng nghề trong điều kiện hội nhập. Phát triển du lịch làng nghề là cần thiết đúng hướng nhưng hiện trạng đang là bức tranh lắp ghép rời rạc cần có một đầu mối cấp bộ khâu nối chỉ đạo điều phối. Đây là một liên ngành kinh tế văn hóa du lịch và các đoàn thể mà không riêng ngành nào có thể làm được, phải cùng phối hợp triển khai để mang lại hiệu quả cao hơn.
Ngọc Khanh
