Do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, bão lụt diễn ra theo xu hướng gia tăng và nghiêm trọng hơn, đe dọa an toàn các công trình thủy lợi trên địa bàn, nhiều hồ, đập tại Nghệ An được xây dựng từ lâu nay đã già cỗi, xuống cấp nghiêm trọng và đang trở thành những quả “bom nước” có thể vỡ bất cứ lúc nào.
Những quả “bom nước” khổng lồ
Theo thiết kế, đập Đồn Húng có trữ lượng 4,4 triệu m3 nước phục vụ nước sinh hoạt và sản xuất nông nghiệp cho hai xã Hùng Thành và Lăng Thành (huyện Yên Thành). Do xây dựng từ lâu, thân đập nhỏ, yếu, nhiều chỗ xuất hiện tổ mối, sụt lún, nguy cơ vỡ đập cao khi có mưa lớn kéo dài.
Ông Nguyễn Văn Phượng – Tổng Giám đốc công ty TNHH MTV Thủy lợi Bắc – lo ngại: Đập được xây dựng từ năm 1971, năm 1978 bị vỡ và được đầu tư xây dựng lại. Tuy nhiên, từ đó đến nay, đập chưa được nâng cấp nên có thể nói Đồn Húng hiện là một trong những đập yếu nhất, nguy cơ xảy ra sự cố cao nhất.
Mới đây nhất, hậu quả từ cơn bão số 3 đã làm vỡ đập Lim xã Đồng Thành huyện Yên Thành gây ngập úng nặng nề. Qua tìm hiểu của chúng tôi, huyện Yên Thành là địa phương có nhiều hồ đập nhất tỉnh với hơn 252 hồ lớn, nhỏ.
Theo ông Nguyễn Văn Dương – Trưởng phòng NN&PTNT huyện Yên Thành, hiện công ty TNHH MTV Thủy lợi Bắc quản lý 23 hồ đập lớn có trữ lượng từ 1 đến 75 triệu m3 nước. Địa phương quản lý 229 hồ đập dưới 1 triệu m3 nước.
Trong đó, có 7 đập ách yếu lớn chưa được nâng cấp như đập Đồn Húng (4,4 triệu m3), Kẻ Sạt (3,2 triệu m3), Xuân Nguyên (2 triệu m3)…và khoảng 20 đập nhỏ đã xuống cấp nghiêm trọng, cần nâng cấp sửa chữa ngay.
Mỗi khi có mưa lớn kéo dài, nước từ các nơi đổ về khiến mực nước các hồ tăng nhanh, áp lực nước làm cho thân đập yếu càng nhanh hư hỏng, xảy ra hiện tượng sạt lở, thậm chí có nguy cơ bị vỡ tại một số hồ đập ở huyện Nghi Lộc, Quỳnh Lưu, thị xã Hoàng Mai…
Thông tin từ sở NN&PTNT Nghệ An cho biết, hiện cả tỉnh có trên 625 hồ chứa lớn, nhỏ. Các công ty TNHH thủy lợi quản lý 92 hồ dung tích 1 triệu m3 nước trở lên và 533 hồ do các địa phương cùng hợp tác xã quản lý. Trong đó, chỉ có 9/625 hồ chứa đã được kiểm định an toàn.
Phần lớn các hồ đập được xây dựng cách đây 30-40 năm, cá biệt có hồ đã xây dựng trên 50 năm. Tại thời điểm đó, điều kiện khảo sát, thiết kế và thi công hạn chế, đầu tư xây dựng không đồng bộ, không được duy tu sửa chữa thường xuyên nên sau nhiều năm khai thác, các hạng mục công trình bị xuống cấp nghiêm trọng, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn.
Ngoài ra, trên địa bàn tỉnh Nghệ An đang có 15 hồ chứa của 15 dự án thuỷ điện đã đi vào vận hành với trữ lượng hàng chục triệu m3 nước. Các dự án thủy điện trên địa bàn tỉnh Nghệ An, có thể hình dung được xây dựng bậc thang, trên thượng nguồn các con sông.
Bởi vậy, nếu ở một thời điểm nào đó khi có mưa lũ lớn kéo dài, lượng mưa cao đến mức các thủy điện đều phải vận hành xả lũ thì hậu họa cho vùng hạ lưu sẽ là không thể đong đếm hết.
Nhìn từ sự cố vỡ đập thuỷ điện Xe Pian-Xe Namnoy ở Lào, việc tăng cường kiểm tra, bố trí kinh phí sửa chữa các hồ đập ách yếu ở Nghệ An trước mùa mưa bão đang là vấn đề cần được ưu tiên.
 |
|
Vỡ đập Lim ở Yên Thành gây ngập úng nặng nhiều vùng |
Đừng “mất bò mới lo làm chuồng”
Ông Nguyễn Sỹ Hưng – Phó Giám đốc Sở NN&PTNT, cho biết: Chủ trương của tỉnh là rà soát, đánh giá hiện trạng, tiến hành kiểm định và phân cấp các hồ đập trên địa bàn, nhất là hồ đập do địa phương quản lý.
Từ đó, bố trí kinh phí, lập dự án sửa chữa, nhằm từng bước nâng cấp các hồ đập ách yếu nhất; có kế hoạch tu sửa thường xuyên các hư hỏng nhỏ của hồ chứa như: cửa cống không kín, rò mang cống, xử lý sụt, lún, tổ mối đập đất…
Tăng cường công tác quản lý an toàn hồ đập, đồng thời tuyên truyền vận động nhân dân không vi phạm hành lang các công trình thủy lợi; tổ chức trồng rừng, nâng cao độ che phủ…
Theo ông Hưng, Thủ tướng Chính phủ đã nhất trí cho Nghệ An lắp đặt hệ thống rađa dự báo thời tiết, trạm quan trắc đo mưa ở thượng nguồn lưu vực các sông lớn, các hồ thủy điện và thủy lợi lớn.
Thực hiện chương trình kiên cố hóa các hồ đập, Nghệ An cũng được Chính phủ cấp kinh phí để nâng cấp được một số hồ đập có dung tích lớn, ách yếu đảm bảo an toàn trước mưa lũ lớn, nhất là các hồ đập có dung tích trên 2 triệu m3 nước trở lên, có thể đảm bảo an toàn với tần suất lũ 0,5-2%.
Tuy nhiên, số lượng hồ đập trên địa bàn tỉnh quá nhiều. Vì vậy, việc huy động nguồn lực để kiên cố hết các công trình hồ đập là vấn đề mấu chốt nhất.
Hiện có 147 hồ, đập lớn nhỏ ách yếu ở Nghệ An đã lập dự án đề nghị sửa chữa, nâng cấp. Riêng huyện Yên Thành có 10/20 hồ đập luôn trong tình trạng nguy cấp và cần ít nhất 30-40 tỷ đồng duy tu, sửa chữa.
Trước thực trạng trên, Nghệ An cần ưu tiên nguồn kinh phí để nâng cấp kịp thời những hồ đập ách yếu, bảo vệ an toàn tính mạng và tài sản của người dân trước khi mùa mưa bão đến.
Thanh Nguyễn
