Theo Nghị định số 100/2010 và Nghị định số 209/2013 của Chính phủ quy định, sản phẩm XK là hàng hóa được chế biến từ tài nguyên khoáng sản, cộng với chi phí năng lượng chiếm 51% giá thành sản xuất trở lên, được xếp vào đối tượng không chịu thuế giá trị gia tăng (VAT); không được khấu trừ VAT đầu vào.
Xin hạ thuế suất
Ngành công nghiệp xi măng trong nước đang đối diện với khủng hoảng thừa trầm trọng. Báo cáo rà soát kế hoạch phát triển từng ngành công nghiệp trong quý II và năm 2017 trình Chính phủ mới đây của Bộ KH&ĐT, cơ quan này cho rằng các DN sản xuất xi măng đang tìm phương án XK để giải quyết dư thừa nguồn cung trong nước.
Nghị định số 122/2016 của Chính phủ quy định, vật tư, nguyên liệu... có giá trị tài nguyên khoáng sản cộng với chi phí năng lượng chiếm từ 51% giá thành sản phẩm trở lên sẽ chịu thuế suất thuế nhập khẩu (NK) 5%.
Bộ KH&ĐT cho rằng việc không được khấu trừ VAT đầu vào và chịu thuế suất thuế XK 5% sẽ khiến chi phí XK xi măng, clinker (nguyên liệu đầu vào sản xuất xi măng) có thể đội lên. Cụ thể với xi măng là khoảng 7,5 USD/tấn, với clinker là khoảng 4,5 USD/tấn.
Văn bản của Bộ KH&ĐT ghi rõ: “Việc tăng chi phí này khiến XK xi măng của Việt Nam khó cạnh tranh với xi măng Trung Quốc, Thái Lan, Indonesia và Nhật Bản..., ảnh hưởng rất lớn đến cung cầu xi măng trong nước. Vì vậy, đề nghị Bộ Tài chính, nghiên cứu, xem xét báo cáo Chính phủ, Quốc hội cho phép khấu trừ thuế VAT đầu vào và giảm thuế XK xuống mức thấp hơn để tháo gỡ khó khăn cho các DN”.
Nhiều tính toán được đưa ra, từ giữa năm 2016, giá XK sản phẩm xi măng tiếp tục giảm khoảng 10 USD/tấn. Hiện giá XK FOB clinker dao động khoảng 30 USD/tấn xi măng khoảng 50 USD/tấn. Chi phí XK có thể tăng lên 4,5 USD cho 1 tấn clinker và 7,5 USD/tấn xi măng, thì xi măng Việt Nam không thể cạnh tranh nếu XK.
Trong khi đó, theo chủ trương của Chính phủ theo Quyết định 1469/QÐ-TTg, đến năm 2030, xi măng và clinker Việt Nam cần XK từ 20 - 30% tổng công suất mỗi năm. Khi chi phí XK tăng, sức cạnh tranh của sản phẩm hạ, Ts. Nguyễn Quang Cung - Chủ tịch Hiệp hội Xi măng Việt Nam, cho rằng áp lực XK sẽ dội ngược trở lại tiêu thụ nội địa và nhiều DN xi măng sẽ phải ngừng sản xuất, hoặc phá sản.
![]() |
Công nghiệp xi măng trong nước đang đối diện với khủng hoảng thừa trầm trọng
Năm 2016, tổng công suất thiết kế các dây chuyền sản xuất xi măng của Việt Nam đạt 88 triệu tấn và tiêu thụ ở mức 75 triệu tấn. Tổng công suất thiết kế của Việt Nam đến hết năm 2020 là 93 - 95 triệu tấn và có thể đạt 130 triệu tấn vào năm 2030. Thế nhưng, đến hết năm 2018 tiếp tục có thêm 20 triệu tấn xi măng cung cấp ra thị trường đưa nguồn cung sản lượng đến hết năm 2020 đạt con số 108 triệu tấn.
Với đà tăng trưởng được xem là khả quan như hiện nay, lượng xi măng tiêu thụ mỗi năm cũng chỉ tăng được từ 4 - 6%, tính cả XK - tương đương mức tăng 3 - 4,5 triệu tấn/năm. Như vậy, đến năm 2020, mức tiêu thụ dự báo cũng chỉ đạt 78 - 93 triệu tấn và ngành xi măng vẫn thừa 15 triệu tấn so với công suất thiết kế.
Vẫn khó cạnh tranh
Tổng công ty Công nghiệp Xi măng Việt Nam (Vicem) cho biết, kế hoạch trong năm 2017 của Vicem là sản xuất 28 triệu tấn xi măng, trong đó, 25 triệu tấn phục vụ nhu cầu trong nước và 3 triệu tấn còn lại XK. Song, Vicem cho rằng mức thuế phí hiện nay mà DN phải chịu khá cao.
Cũng như Vicem, nhiều DN đề ra kế hoạch sản xuất kinh doanh khá cụ thể, nhưng không bằng lòng với mức thuế đang áp dụng. Phía DN cho rằng, giá bán sau áp thuế XK sẽ cao hơn hẳn các đối thủ trong khu vực, các đối tác, bạn hàng, khách hàng đang mua xi măng, clinker sẽ phải từ bỏ thị trường Việt Nam, chuyển hướng sang mua của các thị trường khác trong khu vực có sự ổn định và giá bán cạnh tranh hơn nhiều.
Tuy nhiên, năng lực ngành xi măng Việt Nam, còn nhiều điểm yếu. Dây chuyền công nghệ sản xuất xi măng dù được NK từ các nước phát triển như Nhật Bản, Thái Lan… song, ô nhiễm từ các nhà máy xi măng luôn rình rập.
Chưa kể, nguồn cung xi măng từ các quốc gia như Thái Lan vẫn tiếp tục gia tăng, ảnh hưởng sâu vào thị trường nội địa. Ngoài Thái Lan, xi măng Việt Nam còn chịu sức ép cạnh trạnh của xi măng Trung Quốc với chính sách XK giá rẻ từ 2 năm về trước.
Đáng chú ý hơn, từ 5 - 7 năm về trước, việc cấp phép đầu tư các dự án xi măng quá dễ dãi. Tư nhân đầu tư quá nhiều những nhà máy xi măng công suất nhỏ, tiêu hao vật chất lớn, đến nay để lại hậu quả là thua lỗ, không bền vững. Theo thống kê sơ bộ, hiện cả nước có trên dưới 100 nhà máy xi măng.
Lý giải nguyên nhân, một chuyên gia ngành xi măng cho rằng do ngành xi măng Việt Nam có nhiều yếu kém nhất định, lại không thể cạnh tranh XK từ các thị trường trong khu vực như Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Ấn Độ...
“Vì vậy, khoan hãy tính tới chuyện xin giảm thuế, mà thay vào đó là phải kết nối các DN với nhau và định hướng cho DN khai thác; đồng thời hỗ trợ chia sẻ thông tin và dự báo thị trường để có kế hoạch sản xuất phù hợp”, vị chuyên gia này nói.
Thanh Hoa