Theo Tổng công ty lương thực miền Bắc - đơn vị tổ chức triển khai kế hoạch thu mua muối tạm trữ, chương trình thu mua muối cho diêm dân sẽ được triển khai từ ngày 26/7 - 30/9, tại 4 tỉnh có lượng muối tồn kho lớn nhất nước là Ninh Thuận, Bến Tre, Bạc Liêu và Tp.HCM.
Điệp khúc… muối “đắng”
Diêm dân đang được mùa lớn trong vụ muối năm 2016. Nhưng tình trạng “được mùa mất giá” lại một lần nữa xảy ra. Giá muối xuống thấp đang khiến người làm muối điêu đứng, đối diện với những núi muối tồn kho và nguy cơ thua lỗ lớn.
Tại Quảng Ngãi, diêm dân Sa Huỳnh đang lao đao vì giá muối từ đầu tháng 7 tới nay duy trì ở mức “ổn định” 300 - 400 đồng/kg. Muối ùn ứ thành núi, thương lái chê đắt, đến nhìn rồi đi. Tại Bạc Liêu, giá muối cũng “lao dốc” không phanh, chỉ còn chưa đầy 400 đồng/kg. Diêm dân Ninh Thuận, Khánh Hòa cũng đang cùng chung số phận, khi giá muối cũng chỉ dao động từ 350 - 380 đồng/kg.
Anh Huỳnh Ngọc Tấn - diêm dân “thủ phủ” muối Điền Hải (Bạc Liêu), chia sẻ: “Chi phí cho mỗi tấn muối mất từ 400.000 - 500.000 đồng, trong khi giá muối hiện tại chỉ khoảng 350.000 - 400.000 đồng/tấn. Muối làm ra không bán thì không biết để đâu, bán thì thua lỗ tiền triệu”.
Để cầm cự, diêm dân phải sản xuất theo kiểu “lấy công làm lãi”. “Với giá muối hiện tại, nếu thuê người làm thì lỗ to. Vì vậy, nhà tôi phải tự làm, với gần 20 tấn muối/tháng, nhà tôi phải làm quần quật từ sáng tới tối, chỉ mong không bị lỗ là may”, bà Trần Thị Thiết (Ninh Hải, Bình Thuận) xót xa chia sẻ.
Không chỉ diêm dân, thương lái mua muối dự trữ cũng lâm vào khó khăn. Anh Nguyễn Tấn Trường - chủ đại lý thu mua muối tại “thủ phủ” muối Ninh Hải (Ninh Thuận), cho biết: “Nhà tôi vừa đổ kho hơn 1.000 tấn muối, nhưng giá muối xuống quá thấp, lại bí đầu ra nên chưa thể tiêu thụ. Tôi cũng bắt đầu ngừng thu mua tại vựa”.
Để diêm dân thoát khỏi điệp khúc giải cứu, cần giải pháp đồng bộ
“Điệp khúc” được mùa mất giá, mất mùa giá cũng không tăng, đã “sống” cùng diêm dân nhiều năm. Năm nào các chương trình mua tạm trữ “giải cứu” diêm dân của Chính phủ cũng được triển khai và vụ mùa năm 2016 cũng không là ngoại lệ.
Vào cuối tháng 6 vừa qua, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ đã phải đưa ra chỉ đạo thực hiện chương trình thu mua tạm trữ muối cho các tỉnh có lượng muối tồn kho lớn, với kỳ vọng tạo tác động tích cực tới giá muối trên thị trường, tạo đầu ra, giúp diêm dân tiêu thụ muối, ổn định cuộc sống.
Lập lòe “lối thoát”
Không thể phủ nhận tác động tích cực của các chương trình “giải cứu” muối trong các năm qua. Tuy nhiên, đây chỉ là giải pháp tạm thời để ổn định cuộc sống cho diêm dân. Các bộ, ngành cần có giải pháp để giải quyết triệt để “bài toán” được mùa mất giá, để diêm dân có thể ổn định cuộc sống và làm giàu với nghề.
Trước hết, cần nhân rộng và tối ưu hóa hiệu quả của chương trình mua tạm trữ. Các chương trình “giải cứu” đang có tác động tích cực, nhưng độ bao phủ còn hẹp. Điển hình như chương trình của năm 2016, phạm vi chỉ bao gồm 4 tỉnh Bạc Liêu, Ninh Thuận, Bến Tre và Tp.HCM. Còn các tỉnh khác, diêm dân vẫn phải “tự bơi”.
Tại vựa muối Sa Huỳnh, diêm dân vẫn đang “đỏ mắt” đợi giải cứu hơn 3.500 tấn muối. Các thương lái tại Sa Huỳnh cho biết, chương trình tạm trữ chỉ được thực hiện nếu được Nhà nước bảo hộ, còn không thì họ cũng không dám mua theo giá Nhà nước đưa ra.
Một số chuyên gia đề xuất, Chính phủ cần quy trách nhiệm rõ ràng cho từng địa phương, tỉnh nào có ngành sản xuất muối, xảy ra tình trạng muối tồn đọng, chính quyền tỉnh đó chịu trách nhiệm thu mua muối tạm trữ cho diêm dân khi giá muối xuống thấp.
Đồng thời, cần phát huy hiệu quả tối đa các kho dự trữ tại địa phương. Theo ghi nhận, tại rất nhiều vùng sản xuất muối, trong khi muối không có chỗ để, thì các kho dự trữ tiền tỷ lại bỏ hoang.
Nhưng “tạm trữ giải cứu” chỉ là giải pháp tạm thời, về lâu dài cần có những giải pháp triệt để hơn. Trong đó, cải tiến công nghệ, giúp diêm dân sản xuất hiệu quả hơn, tăng chất lượng muối, giảm công lao động và chi phí, từ đó tăng năng suất và doanh thu, là “mấu chốt” quan trọng nhất.
Ông Phan Quang Thựu - Phó Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Ninh Thuận, cho hay: “Các hộ làm muối đã có kinh nghiệm làm muối nhiều năm, nhưng hầu hết làm theo phương pháp thủ công, truyền thống, năng suất và giá thấp. Để khắc phục, cần cải tiến công nghệ sản xuất cao hơn. Nhưng vấn đề hiện tại là diêm dân đang rất khó về vốn”.
Rõ ràng, trách nhiệm của các bộ, ngành là rất lớn. Mở rộng các chương trình thu mua tạm trữ, giải quyết vấn đề vốn vay cho diêm dân, phát huy vai trò quản lý, định hướng của chính quyền địa phương, phát huy các thế mạnh, tiềm năng khác của các vùng muối. Chỉ khi giải quyết được các vấn đề này, diêm dân mới thoát khỏi… điệp khúc giải cứu.
Hiến Nguyễn