Theo số liệu của Viện Khoa học nông nghiệp Việt Nam, nước ta có khoảng 26 triệu ha đất nông nghiệp, nhu cầu sử dụng phân bón trung bình mỗi năm khoảng 10,3 triệu tấn, trong đó DN trong nước sản xuất khoảng 8 triệu tấn, còn lại là nhập khẩu... Từ năm 1985 đến nay, số lượng phân bón tiêu thụ đã tăng 500%.
Lãng phí 2 tỷ USD mỗi năm
Không thể phủ nhận phân bón đã góp phần nâng cao năng suất, sản lượng cây trồng, bảo đảm an ninh lương thực. Tuy nhiên, trước sức ép thâm canh tăng vụ, tăng sản lượng, tình trạng sâu bệnh gia tăng đi kèm với sự suy giảm độ phì nhiêu của đất khiến nông dân gia tăng việc sử dụng thuốc BVTV và phân bón vượt mức cho phép nhiều lần. Rất nhiều nông dân, với nhận thức sai lầm “bón phân càng nhiều càng tốt”, đã bón phân một cách vô tội vạ, gây lãng phí tiền của, gây hại cho cây và đặc biệt gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.
Theo PGs.Ts. Phạm Quang Hà - Phó Viện trưởng Viện Môi trường Nông nghiệp: “Những năm qua, tiêu thụ phân bón hóa học ở Việt Nam ngày một gia tăng. Tuy nhiên, hiệu lực phân bón còn khá thấp, khi có tới trên 50% phân khoáng thải ra môi trường. Trung bình mỗi năm, ngành trồng trọt đang lãng phí trên 5 triệu tấn phân các loại, tương đương khoảng 2 tỷ USD, gây thiệt hại lớn về kinh tế cho nông dân và xã hội”.
Theo ông Nguyễn Trí Ngọc - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Tổng hội NN&PTNT Việt Nam, nông dân đang sử dụng phân bón quá lãng phí. Chẳng hạn cây cam Cao Phong tại Hòa Bình có giá trị rất cao, nhưng nông dân bỏ ra vài triệu đồng chi phí bón phân cho 1 ha hiện nay là quá lãng phí.
Tình trạng lãng phí trong sử dụng phân bón cũng được ông Lã Quốc Tuấn - Trưởng phòng Trồng trọt, Sở NN&PTNT tỉnh Ninh Bình, cảnh báo: “Nông dân Ninh Bình ngày càng ít dùng phân chuồng, mà đang lạm dụng quá nhiều phân hóa học, đặc biệt là urê. Việc bón phân không đúng cách, không chỉ gây lãng phí mà còn là nguyên nhân của hiện tượng lúa lép, cây dễ nhiễm sâu bệnh”.
Tại Bình Phước, lạm dụng phân bón cũng gây thiệt hại lớn về kinh tế. Theo một đại diện Sở NN&PTNT Bình Phước, năm 2013, ở ấp Đồi Đá, (Lộc Khánh, Lộc Ninh Bình Phước), có khoảng 1.000 nọc tiêu hơn 10 năm tuổi đang xanh tốt bỗng héo rũ chết. Tiêu chết không phải vì bệnh, mà do “ngộ độc” phân bón. Do giá tiêu cao, người trồng tiêu nghĩ bón nhiều phân sẽ cho năng suất cao hơn. Cũng ở ấp Đồi Đá trong năm 2014, đã có khoảng 2.500 nọc tiêu trồng mới năm đầu tiên bị “xóa sổ” do lạm dụng phân bón hóa học và thuốc BVTV.
Kết quả điều tra của Tổ chức Lương thực và nông nghiệp Liên hiệp quốc (FAO), cho thấy hiệu quả sử dụng phân bón ở Việt Nam chỉ đạt 45 - 50%.
Theo ông Đinh Vũ Thanh - Phó Vụ trưởng Vụ KH-CN&MT (Bộ NN&PTNT), do nông dân sử dụng phân bón bừa bãi, nên mỗi năm có tới 60 - 65% lượng phân đạm bị cây trồng “bỏ qua” (tương đương 1,77 triệu tấn), gần 60% lượng lân (khoảng 2,1 triệu tấn) và kali (344.000 tấn) được bón, nhưng cây trồng không hấp thụ. Số lượng phân bón bị rửa trôi mà cây không hấp thụ được chính là một trong những nguồn gây ô nhiễm đất. Một số loại phân bón có tồn dư axít làm chua đất, giảm năng suất cây trồng và tăng độc tố trong đất.
|
Bón phân vô tội vạ không những làm cây trồng chết vì “ngộ độc” phân bón mà còn gây thiệt hại lớn cho môi trường và lãng phí túi tiền của nông dân và toàn xã hội.
Xác lập quy trình bón phân
Ở Việt Nam, hiện có tới 5.000 dạng phân thương phẩm, rất đa dạng về chủng loại, thành phần, tính chất. Mỗi dạng phân thường thích hợp với một đối tượng sử dụng cụ thể, có thể không hiệu quả với cây trồng này, đất này nhưng lại hiệu quả với cây trồng khác hay đất khác. Do đó, cần hiểu biết để chọn đúng loại phân phù hợp cho yêu cầu của cây trồng và đặc điểm của đất trồng…
Để sử dụng phân bón một cách hiệu quả, tránh lãng phí, việc tuyên truyền, hỗ trợ đào tạo nông dân đóng vai trò rất quan trọng. Theo PGs.Ts. Nguyễn Như Hà - Học viện Nông nghiệp Việt Nam, để khắc phục tình trạng lãng phí trong sử dụng phân bón, cần trang bị các kiến thức cần thiết về sử dụng phân bón hiệu quả cho nông dân trong các lĩnh vực sản xuất nông nghiệp.
PGs.Ts. Nguyễn Như Hà khuyến nghị, tại mỗi địa phương, cần xác lập được quy trình bón phân cho phù hợp với từng cây trồng cụ thể, trong những điều kiện đất đai, khí hậu và kỹ thuật canh tác cụ thể. Trong đó, có những quy định đầy đủ về loại, lượng, dạng phân và phương pháp bón phân cho một cây trồng, nhằm đảm bảo cây trồng cho năng suất cao, phẩm chất nông sản tốt, ổn định độ phì nhiêu đất, đem lại lợi nhuận tối đa. Cần khai thác hiệu quả các nguồn phân hữu cơ, phế phụ phẩm nông nghiệp để làm trong sạch môi trường chăn nuôi, giảm phát thải khí nhà kính và cung cấp thêm chất dinh dưỡng cho cây trồng...
Thu Hường
