Trên thực tế, đề xuất thu phí sử dụng vỉa hè đã có chủ trương từ cách đây vài năm và chính thức được phê duyệt khi Luật Phí và lệ phí được thông qua vào tháng 11/2015.
Theo đó, những người bán hàng trên vỉa hè, đậu xe trên lòng đường sẽ phải thực hiện đóng phí sử dụng tạm thời lòng đường, hè phố theo mức phí được HĐND tỉnh/thành phố trực thuộc Trung ương ban hành.
Không dễ chặn lợi ích
Tuy nhiên, tới thời điểm hiện tại, vẫn chưa thấy có bất cứ văn bản chính thức nào hướng dẫn cụ thể về mức phí này. Bình luận về vấn đề này, ông Lương Hoài Nam - chuyên gia độc lập, nêu quan điểm, bản chất lấn chiếm vỉa hè là vi phạm pháp luật. Nhưng, tại sao khi đã quy định rõ trong luật mà vẫn khó khăn trong thực hiện? Nguyên nhân cơ bản là do đây là hành vi chiếm dụng của công thành của tư. Như cha ông ta thường nói: “Đất có thổ công, sông có hà bá”.
Ông Nam phân tích, về pháp luật, “thổ công” ở đây chính là toàn dân, vì đó là đất công. Tuy nhiên, khi vỉa hè bị lấn chiếm, vai trò “thổ công” bị đánh tráo, thổ công là những “ông khác”. Chủ tịch UBND Tp.Hà Nội, Bí thư Thành ủy Tp.HCM cũng đã lên tiếng về thực trạng có lực lượng bảo kê cho hành vi lấn chiếm lòng đường, vỉa hè. Cuộc chiến lập lại trật tự, kỷ cương đang diễn ra vô cùng khó khăn. Lý do chính bởi lợi ích từ việc lấn chiếm này rất lớn.
“Như chúng ta đã biết, giá trị đất mặt phố từ hàng chục triệu, hàng trăm triệu, thậm chí có nơi lên tới hàng tỷ đồng/m2. Với giá trị khủng như vậy, khi cơ quan quản lý buông lỏng, sẽ có ai đó sẵn sàng lấn chiếm và có lực lượng bảo kê”, ông Nam cho biết.
Mặt khác, ông Nam cho rằng cần phải nói pháp luật cũng có sự cực đoan nhất định, cái chính là phải gỡ yếu tố cực đoan này. Từ người quản lý tới người dân đều nói: Vỉa hè là phần dành cho người đi bộ. Không đúng, ngoài đi bộ, vỉa hè còn có nhiều công năng khác. Ở nhiều nơi, trên vỉa hè còn có hoạt động thương mại dịch vụ, mô hình nhà hàng cà phê, sạp báo, quầy bán rau quả…
Vì vậy, theo ông Nam, những công năng này nên được pháp luật quy định. Hiện nay, Điều 35 Luật Giao thông đường bộ chỉ quy định công năng vỉa hè dành cho người đi bộ. Chính vì thế, không ai có quyền quy hoạch vỉa hè, không ai có quyền ban hành quy định cho thuê sử dụng vỉa hè.
|
Thay vì cấm hoàn toàn, nên cho thuê và thu phí vỉa hè một cách hợp lý
Thu phí như thế nào?
“Tôi đề xuất cần thiết thì sửa đổi Luật, cho phép người dân thuê vỉa hè. Mức tiền thế nào thì địa phương quyết định, với các hộ chính sách, hộ nghèo, có thể là 0 đồng, 10 đồng hay bao nhiêu đó. Người dân chỉ trả một lần và không phải mất phí cho bất kỳ ai khác. Họ có trách nhiệm quản lý phần vỉa hè theo quy định”, ông Nam kiến nghị.
Trên cơ sở đề xuất của các quận huyện, năm 2009 UBND Tp.HCM cũng ban hành danh sách các tuyến đường nào được sử dụng để kinh doanh buôn bán, được đậu xe, được để xe tự quản trước nhà. UBND quận, huyện được kẻ vạch, và quản lý, sử dụng tạm thời. Đối với kinh doanh buôn bán không thu phí, chỉ thu phí khi giữ xe công cộng.
Tuy nhiên, “vỉa hè vẫn thuộc phạm vi quản lý của Nhà nước, các đơn vị chỉ tạm sử dụng”, ông Ngô Hải Đường - Trưởng phòng Quản lý khai thác hạ tầng giao thông đường bộ (Sở GTVT Tp.HCM) nhấn mạnh.
Đồng ý điều này, Ts. Lương Hoài Nam chia sẻ: “Với tư cách một công dân đồng sở hữu vỉa hè, tôi không đồng ý để chính quyền tạm giao mà lại không thu phí cho ai đó. Bởi đó là của công, một phần sở hữu của tôi. Anh ở nhà mặt phố nếu có nhu cầu để xe trên vỉa hè phải ký hợp đồng với địa phương, trả khoản phí nhất định. Tôi đề nghị làm theo thủ tục hành chính có kẻ ô, có thu phí. Hãy làm như thế mới giải quyết tận gốc”.
“Quyền được đỗ xe hay không là do chủ nhà có mặt tiền quyết định. Nếu anh có nhu cầu thì làm đơn ra chính quyền giải quyết. Để quản lý tốt, mỗi khu đất sử dụng phí giao thông phải có hợp đồng giữa hai bên: chính quyền - người dân, mới có thể quản lý được. Nếu không chắc chắn sẽ thất bại”, ông Nam nói thêm.
Tuy nhiên, trước khuyến nghị của ông Nam, ông Vũ Văn Viện - Giám đốc Sở GTVT Tp.Hà Nội, lo ngại rằng việc thu phí sử dụng vỉa hè nếu không cẩn thận có thể gặp phải những vướng mắc. Cụ thể, Nghị định 36 nghiêm cấm mọi hình thức cho thuê vỉa hè để kinh doanh buôn bán, nhưng lại được phép sắp xếp một phần vỉa hè, lòng đường ở những nơi thích hợp để kinh doanh, buôn bán, bảo đảm đời sống nhân dân, mà không ảnh hưởng tới an toàn giao thông.
Phản biện lại ý kiến quan ngại này, ông Khuất Việt Hùng - Phó Chủ tịch chuyên trách Ủy ban An toàn giao thông quốc gia, khẳng định Nghị định 36 có từ lâu rồi, khi dẫn chiếu quy định về thu phí, thì Luật Phí và lệ phí mới cho phép thu phí ở một số vị trí vỉa hè, lòng đường hợp pháp, nên chúng ta không cần lo về quy định cấm trong Nghị định 36. Vấn đề là chính quyền địa phương tổ chức thu phí thế nào cho phù hợp với đặc điểm từng nơi.
“Nếu như chúng ta thực sự quan tâm đến việc đi bộ sao cho phù hợp, tôi cho rằng nên để xe phía ngoài hơn là để xe từ mép tường ra, vì nếu xe để ở phía trong, người đi bộ bị đẩy ra sát lề đường và suốt ngày... đâm vào gốc cây. Tôi cho rằng, để xe ở ngoài, đi bộ ở trong là hợp lý và khi đó việc đập tam cấp lấn chiếm sẽ tạo thêm khoảng trống cho người đi bộ. Ngoài ra, để xe sát mép ngoài cũng ngăn chặn được phần nào việc xe máy leo lên vỉa hè, tranh đường với người đi bộ”, ông Hùng phân tích.
Thy Lê
