Vụ việc Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam (VASEP) phản ánh các doanh nghiệp (DN) trong ngành gặp trở ngại khi đưa hàng vào siêu thị trong dịp Tết sắp tới, một mặt không chỉ bởi sự bất cập trong quy định Giới hạn hiệu năng phân tích tối thiểu (MRPL) của các chỉ tiêu hóa chất, kháng sinh bị cấm sử dụng trong sản phẩm thực phẩm, mặt khác cho thấy DN nội còn bị động và gặp bế tắc trong kênh phân phối.
Đối mặt rào cản
Nếu làm tốt kênh phân phối, dù có đối mặt rào cản trong chính sách của cơ quan quản lý thì hệ thống siêu thị cũng sẽ có cách hiểu hợp lý hơn để hỗ trợ DN thủy sản tiêu thụ hàng hóa chứ không phải thừa cơ gây khó dễ như hiện tại.
Điều đó dẫn đến sự lệch pha giữa hai bên, nhất là khi DN chế biến thủy sản luôn cầu thị, mong muốn hợp tác với các chuỗi cửa hàng bán lẻ, siêu thị. Chính việc này ảnh hưởng không nhỏ tới việc tăng cường tiêu thụ sản phẩm thủy sản tại các kênh bán lẻ nội địa.
Trong khi đó, kênh phân phối tại thị trường bán lẻ nội chịu sự chi phối của khối ngoại lại có khả năng tạo ra rào cản đối với các DN nội địa. Nhận định mới đây của công ty Nghiên cứu thị trường Nielsen Việt Nam cho thấy tiếp tục xu hướng gia tăng các nhà bán lẻ nước ngoài vào Việt Nam như Thái Lan, Nhật Bản, Hàn Quốc.
Đáng chú ý là các cửa hàng tiện lợi tăng cường xâm nhập thị trường với các chuỗi hiện tại tiếp tục mở thêm cửa hàng. Đơn cử các chuỗi mới vào thị trường như 7-eleven (Nhật Bản), L-speed, GS25 (Hàn Quốc)…
Nhiều hoạt động đa dạng đã khơi gợi các chuyển biến trong thị trường bán lẻ Việt Nam, nhưng liệu có mang lại lợi ích cho các DN Việt hay không vẫn là dấu hỏi lớn.
Riêng với việc thâu tóm nhiều hệ thống phân phối lớn tại Việt Nam trong thời gian qua của "đại gia" Thái được cảnh báo là các DN nội địa sẽ hẹp đường đưa hàng hoá ra thị trường khi người Thái đang khống chế kênh phân phối hiện đại.
Trên thực tế, do không làm chủ được kênh phân phối nên khi DN muốn đưa hàng Việt vào các hệ thống siêu thị của khối ngoại đã gặp ngay phải rào cản, đó là mức chiết khấu quá cao và nhiều đòi hỏi khắt khe khác. Và nếu có đưa được hàng vào siêu thị thì cũng khó cạnh tranh với hàng ngoại về giá cả.
Theo đánh giá của Bộ Công Thương, khối ngoại trong ngành bán lẻ hiện đã chiếm lĩnh 70% thị phần các cửa hàng tiện lợi, 17% các siêu thị và trung tâm thương mại, 15% đối với các siêu thị mini, 50% qua các hình thức bán hàng trực tuyến như qua điện thoại, truyền hình.
Kênh phân phối là điểm yếu của nhiều DN Việt |
Thiếu sự liên kết
Bà Châu Ngọc Hạnh, Quản lý cao cấp công ty Nielsen Việt Nam, cho rằng kênh phân phối của các DN trong nước vẫn còn nhiều hạn chế để đẩy hàng ra thị trường, dù đây là yếu tố cực kỳ quan trọng.
Nên biết rằng kênh phân phối là cả một chuỗi liên kết tham gia vào quá trình đưa sản phẩm từ nhà sản xuất đến người tiêu dùng. Nếu các DN nội làm tốt kênh phân phối thì sẽ tạo nên dòng chảy sản phẩm cho hàng Việt đến người tiêu dùng trong nước một cách dễ dàng nhất.
Có lẽ cũng nên tham khảo chiến lược của một DN nội là Tổng công ty Thương mại Sài Gòn (Satra) trong nhiều năm nay khi từng bước hoàn thiện, khép kín chuỗi sản xuất – cung ứng – cất trữ – vận chuyển và kênh phân phối để gia tăng lợi thế cạnh tranh.
Satra liên tục hoàn thiện chuỗi khép kín này thông qua việc tăng cường các hoạt động liên kết nội – ngoại khối. DN này cũng xem việc phát triển hệ thống bán lẻ (siêu thị, cửa hàng, trung tâm thương mại) được ưu tiên đầu tư.
Phân tích về việc phát triển thị trường trong nước hiện nay, Bộ Công Thương nhận định cung –- cầu hàng hóa tuy được bảo đảm nhưng thiếu tính bền vững do thiếu sự liên kết giữa các bên trong chuỗi cung ứng hàng hóa (nhà sản xuất, nhà phân phối, nhà vận chuyển và người tiêu dùng), đặc biệt đối với mặt hàng nông sản. Vì vậy, thị trường rất dễ bị biến động cục bộ do tác động tâm lý của người tiêu dùng.
Như lưu ý của Bộ Công Thương, hệ thống kết cấu hạ tầng thương mại nhìn chung còn lạc hậu và thiếu đồng bộ, tính kết nối chưa cao. Hiện chưa hình thành được một hệ thống các chợ đầu mối, trung tâm phân phối hàng hóa lớn, hoạt động có hiệu quả; hạ tầng thương mại ở khu vực nông thôn, miền núi chưa phát triển…, do vậy chưa tạo được thuận lợi cũng như kích thích lưu thông hàng hóa phát triển.
Trong bối cảnh kênh phân phối của DN Việt gặp bất lợi, giới chuyên gia khuyến nghị nên có cơ chế thu hút đầu tư tư nhân vào hạ tầng thương mại trong thời gian tới theo hướng hình thức đối tác công – tư (PPP). Đặc biệt là khuyến khích DN lớn tham gia đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng thương mại phân phối hàng hóa của các DN nhỏ và vừa trong nước.
Hơn thế nữa, cần có sự tăng cường liên kết giữa DN bán lẻ nội với các nhà sản xuất Việt trong việc tạo nguồn hàng sản xuất trong nước với giá cả cạnh tranh, bảo đảm đủ tiêu chuẩn chất lượng có thể thỏa mãn nhu cầu mua sắm tiêu dùng đa dạng như hiện nay.
Thế Vinh