Ông Đào Phan Long, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp cơ khí Việt Nam (VAMI), cho rằng khi Việt Nam đang tham gia nhiều Hiệp định thương mại tự do (FTA) thì ngành cơ khí Việt Nam cần tính toán để có những bước đi mới, chứ không thể áp dụng những hình thức, kinh nghiệm như thời gian qua.
Xuất khẩu sản phẩm cơ khí của Việt Nam ra thị trường thế giới lâu nay được cho quá khiêm tốn. Trong khi lĩnh vực này lại là “mỏ vàng” của nhiều quốc gia khi chọn Việt Nam làm thị trường xuất khẩu.
Xuất lẻ tẻ, thiếu kênh phân phối
Vấn đề này đã được lãnh đạo Tổng công ty Máy động lực và Máy nông nghiệp Việt Nam (VEAM) mổ xẻ tại Hội thảo “Doanh nghiệp Cơ khí Việt Nam hợp tác phát triển trong tiến trình hội nhập” do VAMI tổ chức tại Tp.HCM ngày 5/7.
Phía VEAM cho biết, năm 2015, tổng doanh thu xuất khẩu sản phẩm cơ khí, máy nông nghiệp đạt hơn 20 triệu USD. Các thị trường xuất khẩu mang doanh thu chính là Srilanca (nhất là máy kéo hai bánh cầm tay), Myanmar (máy xay sát), Indonesia (xuất Rulo cao su).
Tuy vậy, DN này thừa nhận việc xuất khẩu các sản phẩm động cơ, máy nông nghiệp khác, máy phát điện… hầu như rất ít, lẻ tẻ và chưa có đối tác phân phối nước ngoài, phải bán qua công ty trung gian Việt Nam. Thậm chí, khi đã có thị trường thì các công ty trung gian lại nhập máy Trung Quốc bán thay vào thị trường đã mở, không lấy hàng của VEAM.
Khi Việt Nam tham gia TPP và một loạt FTA thì cơ hội mở ra cho việc xuất khẩu sản phẩm cơ khí không phải ít
Điều khó khăn ở đây, theo VEAM là do chưa có phân tích lựa chọn thị trường tiềm năng và chưa có việc quảng bá thương hiệu, xúc tiến đầu tư, tham gia triển lãm, hội thảo tại thị trường nước ngoài.
VEAM cũng thừa nhận thương hiệu máy nông nghiệp, công nghiệp phụ trợ của mình chưa được biết đến nhiều tại thị trường nước ngoài, trừ thị trường Srilanca. Trong khi đó, đội ngũ nhân sự chuyên môn về xuất khẩu vừa thiếu vừa yếu.
Trên thực tế, chất lượng sản phẩm cơ khí của Việt Nam không phải kém cỏi gì so với Trung Quốc và một số nước trong khu vực. Tuy nhiên, do quản trị thiếu chuyên nghiệp, thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao, thiếu nguồn lực để cung ứng các đơn hàng lớn cho đối tác nước ngoài…khiến cho các DN cơ khí Việt chưa thể chen chân vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
Cần tái cơ cấu sản xuất
Nói về kinh nghiệm xuất khẩu cơ khí, ông Nguyễn Thành Trung, Tổng Giám đốc công ty CP Cơ khí & Xây lắp Công nghiệp (IMECO), cho rằng yếu tố quan trọng là phải thiết lập được mối quan hệ và sự hợp tác toàn diện đối với các đối tác nhập khẩu sản phẩm cơ khí.
Theo ông Nguyễn Thành Trung, điều quan trọng nhất là IMECO đã trở thành đối tác tin cậy và là một khâu quan trọng trong chuỗi giá trị công nghệ của các tập đoàn hàng đầu thế giới như Siemens, Howden, Loadmaster, Andritz, AAF, NEM…, cũng như xuất khẩu hàng ngàn tấn sản phẩm thiết bị công nghệ, phụ trợ cho nhiều ngành công nghiệp khác trên toàn cầu.
“Xét về sản lượng, hay kim ngạch xuất khẩu thì còn rất khiêm tốn so với các ngành công nghiệp khác, nhưng xét về mặt kỹ thuật thì đây là bước đột phá. Bởi vì chúng ta cũng đã xuất khẩu được sản phẩm có hàm lượng kỹ thuật cao, chứa đựng sự quản lý chuyên nghiệp của một DN cơ khí thuần Việt”, vị lãnh đạo của IMECO chia sẻ.
Theo giới chuyên gia, khi Việt Nam tham gia TPP và một loạt FTA, cơ hội mở ra cho việc xuất khẩu sản phẩm cơ khí cũng không phải ít. Tuy nhiên, việc các DN cơ khí Việt Nam có tận dụng được các cơ hội này hay không thì còn nhiều tồn tại cần phải khắc phục.
Ông Nguyễn Văn Thụ, Chủ tịch VAMI, lưu ý với các DN là sản phẩm cơ khí mà chúng ta sản xuất vẫn là sản phẩm có hàm lượng công nghệ chưa cao, giá trị gia tăng còn thấp. Ông đặt vấn đề: “Vẫn còn tồn tại việc DN cơ khí lo việc làm và nuôi sống công nhân, còn việc tích luỹ cho DN thì chưa được bao nhiêu”.
Chính vì vậy, để cải thiện kim ngạch xuất khẩu cơ khí, giới chuyên gia cho rằng việc đổi mới công nghệ về lĩnh vực thiết kế, chế tạo thiết bị cơ khí là yêu cầu cấp thiết. Các DN cũng cần tập trung thực hiện các dự án đầu tư phát triển chuyên ngành cung cấp cho thị trường ngoài nước các sản phẩm cơ khí đồng bộ.
Hơn nữa, một trong những yếu tố quan trọng để đẩy mạnh xuất khẩu cơ khí là thông qua các nhà phân phối, đại lý và cần thu thập phản hồi của thị trường xuất khẩu qua khảo sát thị trường là điều mà các DN xuất khẩu cơ khí cần làm.
Có như vậy, các DN cơ khí mới có đủ thông tin để cải tiến chất lượng sản phẩm, cải tiến mẫu mã, đầu tư đổi mới công nghệ, thiết bị nhằm tăng khả năng cạnh tranh về chất lượng và mẫu mã cho các thị trường xuất khẩu.
Còn nói như Tổng Giám đốc IMECO Nguyễn Thành Trung, cần phải đẩy mạnh đầu tư, nâng cấp nguồn lực và tái cơ cấu sản xuất, nâng cao hàm lượng kỹ thuật, thiết kế và quản lý chất lượng. Đồng thời, hợp tác toàn diện với các đối tác nước ngoài để chế tạo các thiết bị cơ khí xuất khẩu.
Thế Vinh