Số liệu từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) cho thấy trong 7 tháng qua, mức tăng trưởng xuất khẩu của nhóm ngành nông, lâm, thuỷ sản chỉ tăng 5,1% so với cùng kỳ năm ngoái, đạt khoảng 17,8 tỷ USD.
Trong đó, giá trị xuất khẩu các mặt hàng nông sản chính ước đạt 8,56 tỷ USD, chỉ tăng 4,2% so với cùng kỳ năm 2015. Giá trị xuất khẩu thủy sản ước đạt 3,65 tỷ USD, tăng 3,3% so với cùng kỳ năm 2015. Riêng giá trị xuất khẩu các mặt hàng lâm sản chính ước đạt 3,98 tỷ USD, tăng 0,8% so với cùng kỳ năm 2015.
Chưa tương xứng với cơ hội
Trong các mặt hàng nông sản, gạo lại là mặt hàng xuất khẩu sụt giảm mạnh nhất, đến 18,4% về khối lượng và giảm 14,4% về giá trị so với cùng kỳ năm ngoái, chỉ đạt 1,32 tỷ USD. Trong khi đó, các mặt hàng như tiêu, điều, cà phê đều có mức tăng trưởng dưới 10%.
Được đánh giá là có mức tăng trưởng đáng kể so với tình trạng bết bát hồi năm ngoái, nhưng theo đánh giá của giới chuyên gia, mức tăng trưởng xuất khẩu của nhóm ngành nông, lâm, thuỷ sản là chưa tương xứng với cơ hội được hưởng ưu đãi lớn về thuế, sức cạnh tranh tăng từ các hiệp định thương mại tự do (FTA) mang lại.
Điều này được lý giải là nhóm ngành này vẫn chưa biết khai thác hết lợi thế của hội nhập. Vì vậy, kim ngạch xuất khẩu chưa cao, khả năng cạnh tranh thấp, giá xuất khẩu không ổn định, thường xuyên biến động, các mặt hàng xuất khẩu còn nghèo nàn, chưa đa dạng. Do đó, việc mở rộng thị trường và đa dạng các hình thức xuất khẩu nông lâm, thuỷ sản là rất cần thiết.
Trên thực tế, như nhận định mới đây của Bộ Công Thương, trong bối cảnh hiện nay, nhu cầu nhập khẩu của các thị trường chủ lực vẫn ở mức thấp, sự sụt giảm giá của hàng hóa trên thị trường thế giới, sản lượng xuất khẩu tuy còn dư địa nhưng không thể đột biến do nhiều mặt hàng đã đến ngưỡng.
Nhóm ngành nông, lâm, thuỷ sản vẫn chưa biết khai thác hết lợi thế của hội nhập
Vì vậy, riêng nhóm xuất khẩu thuỷ sản, trong nửa cuối năm nay, Bộ Công Thương tiếp tục theo dõi sát và vận động Hạ viện Hoa Kỳ thông qua Nghị quyết hủy bỏ Chương trình giám sát cá da trơn.
Bộ này sẽ cố gắng tiếp tục xử lý gỡ bỏ các rào cản kỹ thuật bất hợp lý mà một số nước đang áp dụng đối với thủy sản Việt Nam (như lệnh cấm nhập khẩu tôm đông lạnh của Ả-rập Xê-út).
Cùng tháo gỡ các rào cản
Phía Bộ Công Thương cũng cho biết sẽ phối hợp với Bộ NN&PTNT tháo gỡ một số rào cản kỹ thuật ở một số thị trường như Trung Quốc (gỡ bỏ lệnh tạm ngừng nhập khẩu một số mặt hàng thủy sản), Nhật Bản (xử lý rào cản về mức giới hạn cho phép đối với kháng sinh Enrofloxacin), Liên bang Nga (đánh giá lại và thống nhất các tiêu chuẩn, quy chuẩn, quy định liên quan đến an toàn thực phẩm).
Với xuất khẩu rau quả, giới chuyên gia khuyến nghị Bộ NN&PTNT và Bộ Công Thương nên sớm tháo gỡ các rào cản kỹ thuật để có thể xuất khẩu chính thức một số loại trái cây vào các thị trường chủ lực.
Đơn cử, thị trường Trung Quốc nhắm vào các loại trái cây như bưởi da xanh, sầu riêng, măng cụt. Đài Loan, là xoài, nhãn, bưởi, chôm chôm. Nhật Bản thì có thanh long ruột đỏ, vải thiều. Hoặc là vú sữa, nhãn, vải, chôm chôm cho thị trường Hàn Quốc. Australia là xoài, thanh long và Hoa Kỳ là xoài, vú sữa.
Về việc xuất khẩu gạo, bên cạnh việc thực hiện các động tác để ổn định xuất khẩu gạo sang Trung Quốc, Bộ Công Thương cho biết sẽ sớm trao đổi với Philippines về việc ký Nghị định thư gia hạn Bản thỏa thuận thương mại gạo năm 2010 (sẽ hết hạn vào 31/12/2016) cho giai đoạn 2017 – 2020.
Bên cạnh đó, thương vụ Việt Nam tại Indonesia cần phối hợp với Vinafood I và Vinafood II để chủ động cập nhật thông tin về tình hình sản xuất lúa gạo, nhu cầu nhập khẩu gạo của Indonesia để kịp thời chuẩn bị nguồn cung và có phương án thảo luận với BULOG.
Đồng thời, đề nghị Bộ Thương mại Indonesia nhanh chóng bổ sung đầu mối thực hiện Bản Ghi nhớ về thương mại gạo giữa hai nước và chuẩn bị phương án đàm phán gia hạn Bản Ghi nhớ này (sẽ hết hạn vào cuối năm 2017).
Đối với các mặt hàng nông sản khác, theo Bộ Công Thương, sẽ tổ chức họp với các hiệp hội và doanh nghiệp xuất khẩu, đặc biệt là xuất khẩu cà phê, chè, mỳ ăn liền trong tháng 8/2016 để tìm hiểu khả năng đẩy mạnh xuất khẩu trên một số thị trường, trong đó có thị trường Nga, Belarus, Kazakhstan để tận dụng cơ hội do FTA mở ra.
Hơn nữa, cần tiếp tục xử lý các rào cản kỹ thuật mà một số nước đang áp dụng đối với hàng Việt Nam (như việc Ấn Độ tăng thuế nhập khẩu điều nhân từ 25% lên 40% và đưa ra giá tối thiểu để tính thuế).
Thế Vinh