Trước khi bàn về chuyện này, như lời cựu Bộ trưởng Bộ Kế hoạch & Đầu tư Bùi Quang Vinh, cũng cần phải nhấn mạnh về vai trò quan trọng của Báo cáo Việt Nam 2035 với việc đề cập toàn diện theo 6 nhóm vấn đề với 3 trụ cột chính về những định hướng rất lớn cho nền kinh tế Việt Nam.
Từ quan điểm thay đổi về mặt chính sách của ông Trump, theo ông Bùi Quang Vinh, trước bối cảnh kinh tế thị trường trong thời buổi này rất khó để dự báo nhưng không thể không dự báo về tương lai của nền kinh tế. Bởi vì không dự báo thì chúng ta cũng sẽ “chết”.
Không thể không dự báo
Như lưu ý của vị cựu bộ trưởng với giới chủ doanh nghiệp tại Tp.HCM hồi cuối tuần qua khi nói về chủ đề “Doanh nghiệp Việt Nam trước cục diện thị trường Mỹ và thế giới sau Trump”, chưa hẳn tất cả những phát biểu của ông Trump lúc tranh cử sẽ biến thành chính sách. Sau khi đã thắng cử, ông Trump đủ thông minh để điều chỉnh phát ngôn của mình ở mức hợp lý hơn.
Vấn đề quan trọng là với bộ máy chuyển giao quyền lực nhiều kinh nghiệm của ông Trump sẽ hiến kế, phân tích những lợi và hại trong việc thay đổi về mặt chính sách, không đơn thuần chỉ cảm tính.
Tuy vậy, với những quan điểm của ông Trump về các hiệp định thương mại, về TPP hay vấn đề bảo hộ, theo lời ông Vinh, dứt khoát có ảnh hưởng, sẽ tác động đến kinh tế Việt Nam về nhiều mặt, kể cả về thương mại, đầu tư và thể chế.
Về thể chế, vị cựu bộ trưởng cho biết chính TPP đã tạo ra áp lực đổi mới thể chế tại Việt Nam, bao nhiêu luật đã và sẽ được đưa ra sửa đổi để tạo ra luật lệ phù hợp với sân chơi chung TPP. Điều đó thúc đẩy Việt Nam tiến gần với thể chế của thế giới. Đây là điều rất quan trọng.
“Trong khi đó, với trường hợp TPP “đóng băng” như hiện giờ, chúng ta quá chậm trễ, rất lo cho đổi mới về thể chế, vừa mất đi một động lực cạnh tranh quốc tế và cạnh tranh trên sân nhà. TPP sẽ tác động đến nhiều lĩnh vực, nhất là những mặt lợi thế mà chúng ta chưa tận dụng được” – ông Bùi Quang Vinh nhấn mạnh.
Thách thức lớn nhất của Việt Nam trong cục diện hội nhập hiện nay là sự tụt hậu
Dưới góc nhìn riêng của mình, từ vấn đề chính sách của ông Trump cũng như cục diện thị trường Mỹ và thế giới, chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cho rằng thị trường nội địa là quan trọng trong bối cảnh hiện nay với các DN Việt.
Việt Nam đang trở thành nước nhập siêu từ khu vực ASEAN, nhất là hàng Thái Lan giá rẻ đang tràn ngập thị trường Việt. Trong AEC, có thể thấy Thái Lan đang là quốc gia tận dụng tốt nhất thị trường nội địa của Việt Nam.
“Thị trường nội địa là quan trọng nhưng chúng ta lại đang nhường thị trường này cho Thái Lan. Có thể thấy đây là bài học để Việt Nam phải đổi cách tham gia TPP như thế nào nhằm có lợi cho mình”, bà Lan chia sẻ.
Dĩ bất biến ứng vạn biến
Theo Ts Vũ Thành Tự Anh, Giám đốc Nghiên cứu, Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright, nếu chúng ta nhìn vào bối cảnh kinh tế toàn cầu mang tính “tầm thường mới”, cách đây 10 năm, GDP của cả thế giới vào khoảng 44,5%, trong khi bây giờ chỉ còn khoảng 13%. Rõ ràng, chúng ta đang hội nhập trong bối cảnh GDP thế giới suy giảm, nhất là các nền kinh tế lớn đang diễn ra tình trạng tăng trưởng đi xuống.
Trong các vấn đề kinh tế của Việt Nam, Ts. Vũ Thành Tự Anh cho rằng thách thức lớn nhất nằm ở các ngân hàng Việt Nam với nợ xấu và khu vực các ngân hàng yếu kém. Đây là hai vấn đề có mối quan hệ hữu cơ với nhau và kéo lùi nền kinh tế Việt Nam.
Con số nợ xấu chính thức đến thời điểm hiện nay là dưới 2,5%. Đấy là con số rất đẹp, tuy nhiên nếu cộng ngược trở lại các khoản nợ chưa được giải quyết thì con số nợ xấu của ngân hàng là khoảng 7,6%. Vấn đề là từ khoảng năm 2012 trở đi, thu ngân hàng chỉ đủ chi thường xuyên và trả lãi. Bài toán này đến nay chưa có lời giải.
Vị chuyên gia của Fulbright cho biết thêm, thách thức lớn nhất của Việt Nam trong bối cảnh hội nhập hiện nay là sự tụt hậu. Chúng ta đang bị kẹt trong cái bẫy gia công giá trị thấp, nền kinh tế thế giới vẫn đi lên trong khi chúng ta vẫn lụi cụi ở phía dưới.
Với lực lượng lao động trẻ, chúng ta cứ nghĩ là có một “kho vàng” về nguồn nhân lực nhưng với chính sách đào tạo như hiện nay thì kho vàng ròng đó đã bị biến thành vàng thau.
Nhìn về phía trước, tăng trưởng toàn cầu không có triển vọng tăng thêm, tăng trưởng thương mại quốc tế cũng không có triển vọng sáng lạn thêm. Thêm vào đó, chúng ta lại đối diện với một Donald Trump với những chính sách hết sức bất thường.
Nói tóm lại, các doanh nghiệp sẽ phải đối diện với một môi trường đầy bất trắc. Và, quy mô thị trường thì có thể đi xuống. Khi quy mô thị trường đi xuống mà nó lại bất trắc thì rõ ràng quản lý rủi ro là vô cùng quan trọng.
“Dĩ bất biến ứng vạn biến là yếu tố cực kỳ quan trọng trong lúc này, chúng ta vẫn phải quay về với nội lực, cải cách thể chế. Chúng ta không được phép lỡ tàu hội nhập nếu không muốn đối diện với sự tụt hậu giữa một người đi bộ với một người đi tên lửa xa lắc xa lơ” – Ts. Vũ Thành Tự Anh bộc bạch.
Thế Vinh