Tỉnh táo với “kỳ tích 2017”

Đánh giá về hiệu ứng tăng trưởng 2017 và triển vọng 2018, Ts. Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, cho rằng cần bàn nghiêm túc. Đối với Việt Nam, mọi sự phấn khởi dẫn đến mất bình tĩnh. 

Cảnh báo “lạc quan tếu”

Năm 2017, số liệu tăng trưởng kinh tế cao nhất 8 – 9 năm trở lại đây. Số DN thành lập mới cao kỷ lục. “Vì thế, chúng ta dùng từ “kỳ tích 2017” nhiều tới mức dường như hơi say sưa vì thắng lợi, trong khi ở khía cạnh kinh tế nên đánh giá bình tĩnh hơn”, ông Thiên nói.

Theo ông Thiên, vấn đề đáng quan tâm là chất lượng của tăng trưởng, đó là chất lượng của các con số và chất lượng của cơ cấu. 

Nhìn lại 2017, ông Thiên đánh giá, cơ chế tăng trưởng, cơ cấu ngành, vùng còn chưa thay đổi nhiều. DN trong nước có nền tảng quan trọng bậc nhất nhưng còn nhỏ bé; thiếu liên kết. Ngành tài chính – ngân hàng, thị trường chứng khoán bùng lên nhưng nền tảng cấu trúc tài chính – ngân hàng còn yếu. Nguồn nhân lực, cấu trúc tương lai nền kinh tế chưa có gì.

Thống kê cho thấy gánh nặng chi phí của DN như chi phí logistics rất cao – chiếm 20% GDP, trong khi trung bình thế giới chỉ 11%. 

Đặc biệt, về cắt giảm điều kiện kinh doanh, Bộ Công Thương – “tác giả” cắt giảm 675 thủ tục, nhưng mới chỉ đề xuất giảm, kết quả vẫn phải chờ. 

Ông Đặng Huy Đông, nguyên Thứ trưởng Bộ KH&ĐT, đồng thuận không nên “ru ngủ” mà cần phải chú ý. Chúng ta nên đặt tiếp vấn đề là nhìn ở góc độ DN phải lường trước các rủi ro như thế nào trong hoàn cảnh sắp tới để Chính phủ có những biện pháp xử lý kiểm soát rủi ro đó. 

Ông Đông cho rằng những giải pháp đã đặt ra là đúng thì vẫn phải tiếp tục làm mạnh hơn nữa. Không say sưa, không dừng lại, cải thiện là phải liên tục, hội nhập là phải liên tục. 

“Cái nào làm được đến đoạn nào, còn làm tiếp bao nhiêu phải rõ ra. Chính phủ kiến tạo phải tiếp tục kiểm soát vấn đề chi phí, kết cấu hạ tầng phải nhanh chóng hoàn thiện”, ông Đông nói. 

Ts. Võ Trí Thành, nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, cũng nhấn mạnh không nên “lạc quan tếu” về thành tích tăng trưởng 2017. Bởi đây là giai đoạn phục hồi tốt hơn, chứ chưa tăng trưởng bền vững và có tính lâu dài. 

“Nền kinh tế đang trong giai đoạn phục hồi và không đảm bảo tăng trưởng quá mức như dự báo. Đồng thời, tăng trưởng cao nhưng năng suất lao động vẫn thấp nhất khu vực. Đây là nghịch lý”, ông Thành chỉ rõ.

Ông Thành nhấn mạnh, câu chuyện cuối cùng vẫn là năng suất lao động, đằng sau câu chuyện tăng năng suất lao động là sự dịch chuyển nội ngành hay ngoài ngành, có như vậy, tăng trưởng mới bền vững. Hơn nữa, Việt Nam có năng suất thấp một phần là do quản trị kinh doanh và công nghệ lạc hậu.

Tăng trưởng kinh tế mới ở giai đoạn phục hồi tốt hơn chứ chưa bền vững và có tính lâu dài
 

Thách thức không hề nhỏ

Trước thực tế trên, ông Nguyễn Mại, Chủ tịch Hiệp hội DN đầu tư nước ngoài, nhìn nhận năm 2018 không chỉ là cơ hội mà còn là thách thức không hề nhỏ. 

Trong đầu tư nước ngoài, nhìn vào đầu năm, có rất nhiều chuyện liên quan tới chính trị, khủng bố nên không ai có thể dự báo được diễn biến thị trường. Với Việt Nam khi hội nhập sâu rộng vào thế giới cần tăng cường năng lực phản ứng để đủ sức đối phó với bất kỳ tình huống nào.

Đặc biệt, “Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã cho rằng dù chúng ta cố gắng rất nhiều nhưng GDP đầu người 2.400 USD là chưa cao. Trong ASEAN, GDP của Indonesia đạt 1.000 tỷ USD, trong khi Việt Nam mới chỉ có 220 tỷ USD. Đây là vấn đề đáng phải suy ngẫm”, ông Mại chia sẻ. 

Đánh giá về sự khởi sắc kinh tế trong năm 2017, Ts. Nguyễn Xuân Thành, Giám đốc Phát triển, Đại học Fulbright Việt Nam, nhận định nhóm yếu tố rất quan trọng là tính chu kỳ ngắn hạn của kinh tế, đầu tiên phải kể tới như kinh tế thế giới khởi sắc, hầu hết nền kinh tế phát triển hay mới nổi đều cải thiện. Việt Nam nằm trong bối cảnh chung như vậy. 

Đồng thời, về vấn đề tỷ giá, trong khi đồng USD xuống giá 10% so với bình quân các đồng tiền khác, đồng Việt Nam giữ bình ổn so với đồng USD. 

Do vậy, với mục tiêu tăng trưởng 6,7% trong năm 2018, ông Thành bình luận nhìn vào giai đoạn 2015 – 2017 thấy có một yếu tố quan trọng giúp thúc đẩy tăng trưởng là sự gia tăng của tiêu dùng dân cư. Thu nhập trung bình của người dân cao hơn, sức mua cao hơn. Đây chính là động lực quan trọng cho tăng trưởng 2018. 

Đồng thời, năm 2017, dịch vụ tăng 7,5% và với đà này, nếu các yếu tố tích cực ngắn hạn không còn hỗ trợ thì các yếu tố trung hạn vẫn sẽ thúc đẩy để tăng trưởng cao hơn. 

Tuy nhiên, để đạt được điều này, ông Thành khuyến nghị các chính sách về tiền tệ phải có sự hỗ trợ từ phía Chính phủ. Chính phủ có ổn định được lãi suất, yếu tố tiêu dùng mới chuyển sang các chỉ số tăng trưởng tích cực. 

Bên cạnh đó, phân tích những thách thức mà kinh tế Việt Nam sẽ đối mặt trong năm 2018, Ts. Lê Xuân Nghĩa, chuyên gia tài chính – ngân hàng, cho rằng vốn và nhân lực là hai yếu tố cuối cùng cần hòa quyện với nhau. Đây là vấn đề lâu dài mà chiến lược phát triển quốc gia cần quan tâm làm sao để DN có cạnh tranh.

Tiếp đó, ông Nghĩa cho biết lo ngại rủi ro về chính quyền, nói như Thủ tướng là “trên nóng dưới lạnh”, khi mà rủi ro chính quyền còn lớn, chi phí để chống đỡ rủi ro chính quyền cao và chúng ta mất nhiều thời gian về điều này, chưa kể kéo theo ngân sách và nợ công cao nếu không xử lý dứt điểm. 

Ngoài ra, ông Nghĩa cho rằng hiện nay, chúng ta đang nghiên cứu xem có giảm được lãi suất tiền gửi không để qua đó giảm lãi suất cho vay. Nhưng nếu giảm được lãi suất tiền gửi sẽ ảnh hưởng đến thanh khoản của ngân hàng. Lúc đó, “dân sẽ vác tiền đi mua vàng, USD”. 

Hơn nữa, ông Nghĩa nêu quan điểm: Nợ xấu và chi phí quá cao của chính quyền đều là nguyên nhân làm lãi suất ngân hàng cao. Nhìn vào chi phí vốn của ngân hàng sẽ thấy điều đó. Cần tập trung nguồn lực để giảm thiểu điều này.

“Chính sách không quan trọng bằng cách thức chúng ta thực hiện nó. Kỳ vọng năm 2018 là năm hành động chính sách và tiền tệ nhằm vào mục tiêu dài hạn”, ông Nghĩa kiến nghị. 

Lê Thúy