Mới đây, Hiệp hội Điều Việt Nam (VINACAS) có văn bản gửi Tổng cục Hải quan và các bộ, ngành liên qua đề nghị cho phép doanh nghiệp (DN) ngành điều được linh hoạt lựa chọn khai báo hải quan tại Chi cục Hải quan Tp.HCM hoặc Chi cục Hải quan của tỉnh, thành phố nơi DN đặt cơ sở sản xuất, tùy theo điều kiện thực tế của mỗi DN.
Nguyên nhân là do trước kia, DN được phép làm thủ tục khai báo hải quan và kiểm dịch thực vật tại cửa khẩu nơi hàng đến (một cửa), thông qua Chi cục Hải quan tại Tp.HCM với thời gian và thủ tục thông quan nhanh chóng.
Khó xử quy định mới
Căn cứ vào hai công văn trong tháng 6 và 7/2017 của Tổng cục Hải quan về việc thực hiện quyết định số 15/2017/QĐ-TTg, ban hành hồi tháng 5/2017 và có hiệu lực từ 1/7/2017, hiện DN bắt buộc phải khai báo hải quan tại Chi cục Hải quan của tỉnh, thành phố nơi DN đặt cơ sở sản xuất.
Chính việc “đẻ” thêm thủ tục lằng nhằng mà những ngày cuối tháng 7 này, hàng trăm container điều thô và điều nhân xuất khẩu của các DN ở Bình Phước, Đồng Nai khi về tới cảng Tp.HCM đang buộc phải lưu công, lưu bãi chờ thông quan do vướng các quy định mới về khai báo hải quan.
Trong diễn biến mới nhất, Tổng cục Hải quan cho biết họ đã tiếp nhận thông tin đề nghị từ VINACAS để xử lý vướng mắc. Tuy nhiên, cũng khó cho ngành hải quan khi trong Điều 2, Quyết định 15/2017/QĐ-TTg có nêu rõ: “Nguyên liệu, vật tư, thiết bị, máy móc, linh kiện, phụ tùng để phục vụ gia công, sản xuất được làm thủ tục hải quan tại cơ quan Hải quan nơi có nhà máy, cơ sở sản xuất…”.
Do đó, nếu phía hải quan thuận theo DN cho việc xuất nhập được nhanh gọn sẽ là làm trái với quyết định nêu trên. Còn nếu như thực thi “máy móc” theo quyết định, khó khăn trước tiên sẽ thuộc về phía DN.
Như vậy, với sự nhùng nhằng của “căn bệnh” thủ tục mà ngay cả ngành hải quan cũng thấy khó xử, liệu có phải “tự ta đang làm khó ta” không?
Trong khảo sát ý kiến của ADB và Bộ Công Thương với các DN thương mại hoạt động tại 21 cảng biển, 26 cửa khẩu biên giới, 3 cảng hàng không và 9 cảng container về tốc độ thông quan hải quan, tỷ lệ hài lòng tương đối thấp với những câu trả lời “đôi khi”, “hiếm hoi” và “gần như không bao giờ” chiếm tới 43,6%.
Thời báo Kinh Doanh đã từng phản ánh, từ đầu tháng 7/2017 đến nay nhiều container nhập khẩu của một số DN tại Tp.HCM không thể dỡ hàng, kẹt tại cảng ở Tp.HCM chỉ vì vướng ba chữ “cửa khẩu nhập” không rõ nghĩa nằm trong Quyết định 15/2017/QĐ-TTg.
Chính Cục Hải quan Tp.HCM cũng lúng túng khi thấy rõ sự bất cập trong Quyết định 15/2017/QĐ-TTg, nên mới đây đã kiến nghị gỡ vướng cho DN, nhất là đối với hàng hóa thuộc loại hình gia công, sản xuất xuất khẩu.
Trách nhiệm của ai?
Cụ thể, trong Quyết định 15/2017/QĐ-TTg có quy định, hàng hóa thuộc Danh mục quy định tại Điều 1 phải làm thủ tục hải quan tại cửa khẩu nhập (gọi tắt là Danh mục), các chi cục hải quan như: Chi cục Hải quan quản lý hàng đầu tư, Chi cục Hải quan quản lý hàng gia công không phải là chi cục hải quan cửa khẩu nên không được làm thủ tục hải quan đối với hàng hóa thuộc Danh mục quy định tại Điều 1 Quyết định 15.
Cục Hải quan Tp.HCM cho rằng quy định này đang làm khó và gây thiệt hại cho các DN làm thủ tục hải quan đối với hàng hóa nhập khẩu thuộc Danh mục, không phù hợp với các quy định hiện hành về địa điểm làm thủ tục hải quan.
Vì lý do như vậy, chính cục này cũng đưa ra dẫn chứng là hiện đang có rất nhiều DN nhập khẩu hàng hóa nhưng chưa được làm thủ tục hải quan và thông quan hàng hóa từ đầu tháng 7 đến nay.
Vậy là đã rõ, những quy định mới về thủ tục thông quan không chỉ làm DN gặp khó khăn, ảnh hưởng tiến độ sản xuất, giao hàng mà còn làm cho ngành hải quan lúng túng khi thực hiện. Hệ lụy trước mắt cho DN có thể thấy như: phát sinh thêm về chi phí lưu công, lưu bãi và phát sinh thêm thời gian vận chuyển hàng hóa từ cảng về kho.
Cho nên, không phải vô cớ mà Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phản ánh tình trạng DN than phiền về việc các thủ tục hành chính chậm trễ, gây khó khăn, phiền hà cho DN vẫn còn nhiều.
Và cũng không phải ngẫu nhiên mà trong khảo sát ý kiến của Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) và Bộ Công Thương với các DN thương mại hoạt động tại 21 cảng biển, 26 cửa khẩu biên giới, 3 cảng hàng không và 9 cảng container về tốc độ thông quan hải quan, tỷ lệ hài lòng tương đối thấp với những câu trả lời “đôi khi”, “hiếm hoi” và “gần như không bao giờ” chiếm tới 43,6%.
Có nhiều DN thương mại phản ánh, DN chưa được cập nhật đầy đủ và kịp thời về thông tin mới cũng như các thay đổi quy định. Thậm chí, cách thức trao đổi thông tin và cung cấp hướng dẫn cho DN còn thiếu hiệu quả. Và điều đáng nói là mâu thuẫn giữa các quy định và quyết định của các cơ quan Chính phủ, bộ, ngành.
Theo khuyến nghị của bà Lương Thị My Ly, chuyên gia tư vấn tạo thuận lợi thương mại, Tổng cục Hải quan có thể nên trao đổi thêm với các DN để tìm hiểu nguyên nhân và cách thức cải thiện.
Trong câu chuyện DN gặp vướng ở Quyết định 15/2017/QĐ-TTg, có lẽ cũng cần nhìn nhận trách nhiệm của Tổng cục Hải quan. Lẽ ra cơ quan này phải chủ động tham mưu để có một quyết định hợp lý hơn mà không phải để xảy ra chuyện ùn tắc hàng loạt container như hiện nay rồi lại lúng túng xử lý, chờ DN “xin-cho”.
Chuyện làm ăn của DN không phải chuyện chơi, nhất là ở khâu thông quan hàng hóa xuất nhập khẩu ảnh hưởng cực kỳ quan trọng đến sự sống còn trong hoạt động sản xuất – kinh doanh của DN. Vì vậy, với mỗi quy định mới đòi hỏi ngành hải quan phải ý thức được trách nhiệm của mình nếu không muốn đưa DN vào tình cảnh khổ sở.
Thế Vinh