Tính lũy kế 11 tháng 2016, theo số liệu của Bộ Tài chính, các doanh nghiệp (DN) có vốn nhà nước đã thoái vốn được 3.558 tỷ đồng, thu về 6.569 tỷ đồng. Trong đó, thoái vốn tại 5 lĩnh vực nhạy cảm thu về 450 tỷ đồng; thoái vốn đầu tư ở DN khác thu về 2.273 tỷ đồng. Riêng Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) đã bán vốn tại 59 DN với giá trị là 1.489 tỷ đồng, thu về 3.844 tỷ đồng.
Nhiệm vụ nặng nề
Báo cáo của Ban Chỉ đạo đổi mới và Phát triển doanh nghiệp cho thấy với kết quả sắp xếp 5 năm qua đã nâng tổng số DNNN đã sắp xếp từ trước tới nay là 5.950 DN, trong đó cổ phần hóa là 4.460 DN.
Nếu tính thêm số DNNN sắp xếp trong 10 tháng đầu năm 2016 là 60 DN, trong đó cổ phần hóa là 48 DN thì đến nay, tổng số DNNN sắp xếp lại là 6.010 DN, trong đó cổ phần hóa 4.508 DN.
Mặc dù vậy, theo đánh giá, dù thoái vốn đạt được một số kết quả, nhưng việc thoái vốn đầu tư ra ngoài ngành kinh doanh mới đạt 42% kế hoạch, gặp rất nhiều khó khăn do thị trường không thuận lợi. Chưa kể, việc thoái vốn trong lĩnh vực ngân hàng còn phụ thuộc vào quá trình tái cơ cấu các tổ chức tín dụng.
Hơn nữa, một số bộ, ngành, địa phương vẫn chưa quyết liệt chỉ đạo triển khai thực hiện tái cơ cấu DNNN. Trong khi đó, giai đoạn 2016 – 2020 đang đặt ra nhiệm vụ tái cơ cấu các DNNN khá nặng nề đòi hỏi các bộ, ngành, địa phương, tập đoàn kinh tế và tổng công ty nhà nước phải có nhiều biện pháp tích cực thì mới có thể đạt mục tiêu đề ra.
Chính trong Hội nghị toàn quốc triển khai công tác sắp xếp, đổi mới DNNN giai đoạn 2016-2020 diễn ra tại Hà Nội ngày 6/12, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã phải đặt vấn đề: Vì sao thoái vốn nhà nước tại DN và cổ phần hóa còn thấp?
Lễ trao quyết định niêm yết cho Sabeco trên sàn HoSE ngày 6/12
Thủ tướng cũng lưu ý rằng cần xác định rõ DN nào nhà nước cần thoái vốn và không nắm cổ phần chi phối; Giải pháp nào để thoái vốn và cổ phần hóa tốt nhất trong thời gian tới tốt nhất (bảo đảm lợi ích nhà nước, DN, lợi ích xã hội…)?
Có một sự trùng hợp với hội nghị này khi ngày 6/12 cũng là ngày mà Tổng công ty CP Bia – Rượu – Nước giải khát Sài Gòn (Sabeco) chính thức niêm yết 641.281.186 cổ phiếu trên Sở Giao dịch chứng khoán Tp.HCM (HoSE) sau nhiều năm liền được giới đầu tư mong đợi.
Việc niêm yết cổ phiếu của Sabeco được đánh giá là diễn ra trong bối cảnh rất thuận lợi. Doanh thu hợp nhất (không bao gồm thuế tiêu thụ đặc biệt) của DN này trong 11 tháng đầu năm lên tới 28.298 tỷ đồng, giúp nâng mức lợi nhuận trước thuế lên 5.035 tỷ đồng và vượt 13% so với kế hoạch của cả năm 2016.
Cần thực chất
Trao đổi với Thời báo Kinh Doanh về lộ trình cụ thể cho việc thoái vốn nhà nước sau khi lên sàn HoSE, ông Võ Thanh Hà, Chủ tịch HĐQT Sabeco, cho biết trong tuần này cho đến tuần sau, Sabeco sẽ sớm ra lộ trình và đề xuất thoái vốn, trên cơ sở đó, Bộ Công Thương sẽ phê duyệt lộ trình đó để triển khai.
Theo vị lãnh đạo Sabeco, thoái vốn là vấn đề rất quan trọng, bởi vì Sabeco có lượng vốn hóa lớn, với hơn 641 triệu cổ phiếu mà nếu quan sát trong những giờ giao dịch đầu tiên trên HoSE, bước đầu đã rơi vào khoảng hơn 70.000 tỷ đồng, với phần lớn là nguồn vốn của Nhà nước (chiếm hơn 98,9%).
Việc thoái số lượng vốn lớn của nhà nước như thế này phải đảm bảo yếu tố công khai minh bạch, hiệu quả. Trên cơ sở thận trọng, Sabeco sẽ công khai minh bạch ngay từ khi chọn được đơn vị tư vấn. Việc thoái vốn sẽ với tinh thần nhanh, đảm bảo hiệu quả.
Chia sẻ những băn khoăn trong việc cổ phần hoá với Thủ tướng Chính phủ, ông Trần Quang Nghị, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex), cho rằng cần có sự giám sát chặt chẽ, hợp lý để bảo đảm lợi ích cao nhất của Nhà nước khi bán cổ phần.
Theo ông Nghị, khi bán cổ phần cũng phải xác định rõ các nhà đầu tư chiến lược, tâm huyết với ngành, phải đầu tư bằng cả khối óc và trái tim, không đầu tư lướt sóng,… Có vậy, DN sau cổ phần hóa mới phát triển bền vững. Nhìn vào việc tái cơ cấu, cổ phần hóa DNNN trong thời gian qua, giới chuyên gia nhận định số lượng DNNN xem như đã đạt. Song, bản chất cổ phần hóa lại không đạt. Nói thẳng ra là bệnh hình thức, bệnh thành tích hoặc lợi ích nhóm là những thách thức, rào cản lớn cho tiến trình cổ phần hoá chưa hiệu quả như mong muốn.
Nguyên nhân của chuyện này được lý giải là do cơ cấu sở hữu ít thay đổi nên mô hình quản trị hiện tại của DN cũng không như mong đợi trong khi lại nặng về thành tích cổ phần hóa. Nói như ông Trần Quang Nghị, cần tạo cơ chế chính sách mới để DN giảm tình trạng lạm dụng báo cáo, chạy với tốc độ cao trong quá trình cổ phần hóa nhưng không thực chất.
Còn theo một đại diện của SCIC, khi IPO lần đầu, cần bán lượng cổ phần đủ lớn để thu hút cổ đông chiến lược, qua đó có thể thay đổi cơ cấu quản trị của DNNN. Sau cổ phần hóa, DN cần nhanh chóng niêm yết, giao dịch cổ phiếu trên thị trường chứng khoán.
Hơn nữa, khi xem xét, đánh giá tính hiệu quả của DNNN, các cơ quan thanh tra, kiểm tra, kiểm toán cần đánh giá tổng thể các hoạt động của DNNN (có hoạt động hiệu quả, có rủi ro) để bảo đảm cho người đứng đầu DNNN tăng tính năng động, quyết đoán, nắm bắt kịp thời các cơ hội trong sản xuất kinh doanh.
Thế Vinh