Phát biểu khai mạc Diễn đàn Kinh tế 2017 với chủ đề “Cơ hội đầu tư trong tái cơ cấu doanh nghiệp Nhà nước (DNNN) giai đoạn 2016-2017” diễn ra tại Hà Nội sáng ngày 2/12. Ts. Vũ Tiến Lộc – Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết, tại kỳ họp thứ 2 Quốc hội Khóa XIV đã thông qua Nghị quyết về kế hoạch tái cơ cấu kinh tế và đã được sự thống nhất cao từ Quốc hội, Chính phủ trong việc thay đổi mô hình kinh tế, trong đó xác định nền kinh tế tư nhân là quan trọng. Kinh tế tư nhân là động lực chính, mục tiêu chính của quá trình tái cấu trúc nền kinh tế giai đoạn 2016 – 2020, phân bổ lại nguồn lực để phát triển một cách hiệu quả, đồng thời tạo môi trường kinh doanh bình đẳng, nâng cao sức cạnh tranh, nâng cao sực mạnh nội địa của chúng ta.
Vấn đề cổ phần hóa nhanh hay chậm, nhìn số lượng có thể thấy được nhưng so với tốc độ của phát triển của nền kinh tế thì việc cổ phần hóa bị chậm, việc giảm số lượng DNNN chỉ về hình thức
"Để đạt được điều đó cần cơ cấu lại nền kinh tế. Một trong những nhiệm vụ trọng tâm đó là cơ cấu lại khu vực Nhà nước, mở ra cơ hội, dư địa cho kinh tế tư nhân, trong đó đề án đã nêu ra mục tiêu cụ thể. Đặc biệt, đưa ra mục tiêu giảm tỉ lệ nắm cổ phần trong doanh nghiệp nhà nước (DNNN), giảm tỉ lệ DNNN nắm đa số cổ phần, thoái vốn ra khỏi DNNN, không cần nắm giữ trên 50%. Đây là những quyết sách quan trọng có thể tạo ra bước đột phá cho chương trình, tạo ra đột phá mới trong cơ cấu của chúng ta”. – Chủ tịch VCCI nhấn mạnh.
Theo TS Vũ Tiến Lộc, về phía doanh nghiệp tư nhân (DNTT), mục tiêu cơ cấu lại DNNN sẽ tạo nhiều cơ hội mới cho các nhà đầu tư và khu vực tư nhân, đặt DNNN hoạt động trong một môi trường bình đẳng, tạo ra sân chơi bình đẳng hơn cho DNTN.
“Cũng phải nói rằng DNNN hiện nay đang nắm giữ khu vực kinh doanh trong nền kinh tế, đang nắm giữ nguồn lực của nền kinh tế, nên cơ cấu lại khu vực NN và thoái vốn ra khỏi DNNN sẽ tạo cơ hội cho DNTT mua cổ phần, tạo cơ hội lớn cho để trở thành nhà đầu tư chiến lược cho DNTT", ông Lộc nói.
Tuy nhiên để cơ hội đó trở thành hiện thực trên thực tiễn của khu vực này cần có kế hoạch cụ thể đồng thời phải quyết liệt trong quá trình đẩy mạnh cổ phần hóa (CPH)”– TS Vũ Tiến Lộc khẳng định.
TS Vũ Tiến Lộc cho biết thêm, quá trình cơ cấu lại giai đoạn 2011-2015 vẫn chậm và chưa đi vào thực chất. Các đề án tái cơ cấu của các tập đoàn và các công ty vẫn mang tính đối phó, chưa có cải cách cơ bản. Do đó người đứng đầu cộng đồng DN mong muốn trong thời gian tới cần thay đổi tình trạng này và đẩy mạnh vấn đề này một cách thực chất của các DN trong cổ phần hóa.
Theo đánh giá của Chủ tịch VCCI, với kết quả sắp xếp lại được 558 DN, cổ phần hóa 479 DNNN giai đoạn 2011-2015, đạt 93% kế hoạch thì “không có ý nghĩa gì nhiều” vì trên thực tế số vốn thoái ra không đáng bao nhiêu, chỉ chiếm tỷ lệ 2%, dẫn đến sự thay đổi về quản trị DN chưa cải thiện được nhiều.
“Tôi đánh giá cổ phần hóa DNNN trong thời gian qua vẫn là một quá trình rất chậm và chưa thực chất”, ông Vũ Tiến Lộc nói.
Một số DNNN thực chất chỉ là chuyển sang công ty cổ phần về “bề mặt” trong khi cổ phần được bán cho tư nhân rất nhỏ, không có nhà đầu tư chiến lược. Có những trường hợp, đối tác mua cổ phần của DNNN này lại chính là một, một số DNNN khác. Xét chung vẫn là sở hữu chéo lẫn nhau.
“Tôi hy vọng làm sao tất cả các DN tư nhân, DNNVV có thể tham gia vào quá trình tái cấu trúc này. Làm sao để các DN tư nhân sẽ có thể đóng vai trò nòng cốt trong phát triển nền kinh tế”, Chủ tịch VCCI chia sẻ.
Về vấn đề này, ông Đặng Quyết Tiến – Phó Cục trưởng Cục Tài chính DN, Bộ Tài chính cho biết, vấn đề cổ phần hóa nhanh hay chậm, nhìn số lượng có thể thấy được nhưng so với tốc độ của phát triển của nền kinh tế thì việc cổ phần hóa bị chậm, việc giảm số lượng DNNN chỉ về hình thức.
Theo ông Tiến, chậm còn là do chưa thay đổi được quản trị của DN. Hiện ở đâu đó vẫn theo lối mòn cũ là DNNN, tính trách nhiệm với hiệu quả đồng vốn vẫn chưa có niều. Cần đi sâu và làm rõ, bài toán “bình mới rượu cũ” vẫn xảy ra.
Theo ông Hồ Sỹ Hùng, từ năm 2011 đến tháng 9/2016 đã có 426 triển khai xong cổ phần lần đầu, trong đó chỉ có 254 doanh nghiệp bán được hết số cổ phần chiếm 60%, 172 doanh nghiệp chiếm 40% chưa bán hết cổ phần, điều đó thể hiện sự hấp thụ từ bên ngoài còn chưa được cao.
Báo cáo của Bộ tài chính mới đây cũng báo cáo cụ thể những doanh nghiệp lớn còn có vốn của nhà nước cao sau khi cổ phần như: Lilama có 98% là vốn của NN, TCT hàng không Việt Nam 95,5%, TCT xăng dầu 94,99%, TCT thép 93,6%, Cảng hàng không 92%…
Như vậy, "những con số vốn Nhà nước sau cổ phần hóa vẫn còn khá lớn. Vậy đâu là nguyên nhân và giải pháp cho vấn đề này? – ông Hùng đặt câu hỏi.
Lê Thuý