Câu chuyện khởi kiện chống bán phá giá gà nhập từ Mỹ vốn “gióng trống khua chiêng” lúc đầu vào tháng 10/2015 nhưng đến nay xem như giậm chân tại chỗ, các doanh nghiệp (DN) chăn nuôi gà trong nước dường như muốn “buông súng” vì có cảm giác không thể thắng trong vụ kiện này.
“Tiên trách kỷ hậu trách nhân”
Không riêng Hiệp hội Chăn nuôi Đông Nam bộ (với hơn 3.000 trang trại bị ảnh hưởng bởi giá gà nhập giá thấp) từng lên tiếng khởi kiện, nhiều DN trong ngành chăn nuôi nội địa cũng ngày càng có cảm giác thất thế, thậm chí bất lực trước tình trạng thịt ngoại ồ ạt đổ bộ vào Việt Nam trong thời gian qua mà không có biện pháp chống đỡ.
Trên thực tế, những năm gần đây, thịt gà ngoại nhập khẩu vào thị trường Việt Nam chủ yếu là gà có xuất xứ từ Mỹ, một trong 12 nước tham gia Hiệp định TPP. Mặc dù TPP chưa có hiệu lực, các rào cản về thuế quan chưa dỡ bỏ, nhưng gà Mỹ dù vẫn chịu thuế nhưng giá nhập thấp hơn nhiều so với giá gà chăn nuôi trong nước, đây chính là một nỗi lo lớn.
Ngoài thịt gà, ngành chăn nuôi nội địa vẫn đang đối mặt nhiều khó khăn khi phải cạnh tranh gay gắt với các loại thịt nhập từ các nước thành viên TPP. Điển hình nhất là thịt bò Úc nhập khẩu vào Việt Nam với số lượng tăng nhanh trong những năm gần đây.
Do giá thịt bò hơi tại Việt Nam khá đắt nên các DN đã đua nhau nhập bò Úc giá thấp về vỗ béo, mổ thịt bán cạnh tranh với thịt bò nội địa ngay tại “sân nhà”. Thống kê trong vài tháng đầu năm 2016 cho thấy đã có 71.000 con bò Úc được nhập về Việt Nam.
Ngành chăn nuôi nội địa vẫn đối mặt nhiều khó khăn và đang trông chờ những giải pháp đột phá từ vị tân Bộ trưởng Bộ NN&PTNT
Trong khi đó, tại Việt Nam, ngành chăn nuôi vẫn đang loay hoay với hàng loạt khó khăn, chưa đưa ra giải pháp hiệu quả để chuẩn bị cho cuộc cạnh tranh khi “sân chơi” TPP hoàn toàn mở cửa. Vấn nạn lo ngại nhất là tình trạng nhiều cơ sở sử dụng chất cấm trong chăn nuôi để tạo nạc.
Rõ ràng, “tiên trách kỷ, hậu trách nhân”, việc mổ xẻ những điểm yếu của ngành chăn nuôi là rất cần thiết, để kỳ vọng vào “làn gió mới” từ sự quan tâm của vị tân Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn (NN&PTNT) Nguyễn Xuân Cường với lĩnh vực đang yếu thế này.
Trao đổi với giới báo chí, ông Cường cho biết trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, hiện sản phẩm nông nghiệp của Việt Nam đã đi 180 nước, bên cạnh cơ hội mở rộng thị trường thì áp lực chất lượng, tham gia vào chuỗi giá trị và an toàn thực phẩm đều là thách thức lớn. Và, khả năng tham gia của ngành chăn nuôi chính vào chuỗi giá trị chính là một trong những thách thức lớn đó.
Cần đột phá chuỗi giá trị
Theo báo cáo của Cục Chăn nuôi (Bộ NN& PTNT), cả nước đã có 35/63 tỉnh, thành phố có các mô hình chăn nuôi liên kết theo chuỗi giá trị. Ở trong nước đang có hai hình thức liên kết đặc trưng trong chăn nuôi là liên kết theo đường đi của sản phẩm, từ người sản xuất đến người tiêu dùng (liên kết dọc) và liên kết các đối tượng cùng tham gia trong quá trình sản xuất, kinh doanh (liên kết ngang).
Tuy nhiên, như nhận định của ông Nguyễn Thanh Sơn, Viện trưởng Viện Chăn nuôi, việc xây dựng chuỗi liên kết ở nước ta nhìn chung còn gặp nhiều khó khăn do chăn nuôi nước ta chủ yếu vẫn mang tính nhỏ lẻ, phân tán.
Ông Sơn cho rằng ngành chăn nuôi trong nước chủ yếu nhỏ lẻ, ý thức hợp tác chia sẻ lợi ích, hay rủi ro chưa cao. Trong khi đó, tình trạng giết mổ thủ công, chưa đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm (VSATTP) vẫn chiếm ưu thế, khiến chất lượng sản phẩm trở nên đáng lo ngại.
Ông Nguyễn Thanh Sơn cho rằng chăn nuôi an toàn có nguồn gốc đang phải cạnh tranh thiếu lành mạnh với các sản phẩm không đảm bảo chất lượng, không xuất xứ, tràn lan trên thị trường.
Ngoài ra, việc tiêu thụ sản phẩm phải qua nhiều khâu trung gian, đẩy giá bán sản phẩm lên cao, trong khi việc khai thác thị trường trong nước và quốc tế còn yếu, nhất là thị trường xuất khẩu.
Trong khi đó, giá thức ăn, giá nguyên liệu đầu vào có nhiều biến động, con giống kém chất lượng. Nhận thức về nhãn hiệu thương hiệu của người tiêu dùng chưa cao, chưa tạo thói quen cho người tiêu dùng về nguồn gốc xuất xứ động vật và sản phẩm động vật.
Ngoài ra, theo giới chuyên gia, một điểm yếu khác là thiếu sự phối hợp giữa người sản xuất và thị trường để tạo ra một chuỗi liên kết ổn định. Do đó, thu nhập, giá trị gia tăng chưa lớn, gây khó khăn cho người chăn nuôi và tạo ra tâm lý không muốn tái đàn, dẫn tới giá cả biến động.
Thêm vào đó là tình trạng ô nhiễm môi trường trong chăn nuôi, gặp nhiều khó khăn trong xử lý chất thải, dịch bệnh, tình trạng giết mổ thủ công vẫn còn tràn lan, thiếu điều kiện VSATTP.
Chính vì vậy, hy vọng rằng với khí thế mới từ vị tân “tư lệnh” ngành nông nghiệp, trong thời gian tới, ngành chăn nuôi cần phải đẩy mạnh việc nâng cao giá trị gia tăng trong chuỗi liên kết sản xuất.
Điều mà ngành chăn nuôi hy vọng là cần có nhiều giải pháp đột phá để làm sao khuyến khích được người chăn nuôi nhỏ phải liên kết chặt chẽ với nhau trong chuỗi, liên kết theo từng nhóm gia trại, trang trại. Các DN chăn nuôi phải đảm nhiệm được vai trò tổ chức sản xuất, cung ứng tiến bộ khoa học kỹ thuật và thị trường tiêu thụ.
Thế Vinh