Theo con số vừa được đại diện Tổng cục Thuế, tính đến 31/10, tiền thuế nợ không có khả năng thu đã là 15.020 tỷ đồng, chiếm tỷ trọng 20,5% tổng số tiền thuế nợ.
Trong bối cảnh ngân sách đang hết sức khó khăn, thuế lại là nguồn thu chính của ngân sách, con số 15.000 tỷ đồng nợ thuế vừa được Tổng cục Thuế xác nhận không thể đòi được sẽ là khoản thâm hụt rất lớn.
Lo “ve sầu thoát xác”
Con số nợ thuế không thể đòi được ngày càng tăng. So với thời điểm 31/12/2015, số nợ này đã tăng thêm hơn 210 tỷ đồng (+1,4%). Theo lý giải của chuyên gia ngành thuế, ở đây có câu chuyện do pháp luật của Việt Nam không nghiêm nên mới có tình trạng doanh nghiệp nợ thuế, chây ì vẫn không bị xử lý.
Thậm chí có trường hợp doanh nghiệp nợ nhiều năm rồi cơ quan thuế cũng không có động thái xử lý, đợi đến khi doanh nghiệp xin phá sản, xóa nợ thuế. Đến lúc đó, cơ quan thuế không còn cách nào khác là đưa vào nợ không thể đòi được.
PGs.Ts Nghiêm Viết Lợi – Trưởng Khoa kế toán, Đại học LĐ&TBXH, cho biết: “Ở nước ngoài, những trường hợp này đã bị truy tố ngay trước pháp luật. Rõ ràng ở đây là có trách nhiệm trực tiếp từ cả phía doanh nghiệp và cả ngành thuế”.
Thâm hụt ngân sách nhiều năm giữ ở mức trên 5% và có xu hướng tiếp tục tăng là do nợ thuế tăng cao
Rất nhiều ý kiến nghi ngại rằng việc khoanh, xóa nợ thuế cho những doanh nghiệp đã phá sản, không có khả năng đóng thuế sẽ dễ dẫn đến tình trạng doanh nghiệp lợi dụng, dùng chiêu “ve sầu thoát xác”, giải thể doanh nghiệp này rồi lại lập doanh nghiệp khác nhằm trốn thuế.
Theo các chuyên gia ngành thuế, lo lắng này sẽ khó xảy ra. Theo quy định, khi doanh nghiệp tuyên bố phá sản, phần tài sản còn lại của doanh nghiệp trước tiên phải được dùng để nộp thuế cho Nhà nước, sau đó mới dùng vào để trả nợ cho các chủ thể khác.
Trong khi đó, những doanh nghiệp đã tuyên bố phá sản, giải thể, dừng kinh doanh hai năm mới được xem xét xóa, khoanh nợ thuế, đồng thời sau đó mới có thể thành lập doanh nghiệp. Song, trên thực tế, vẫn có tình trạng doanh nghiệp đã giải thể rồi mà chưa thu được tiền thuế gây bức xúc trong dư luận.
Đối với những trường hợp này, các chuyên gia khuyến nghị cần làm rõ nguyên nhân, quy trách nhiệm cho người có liên quan nhằm đảm bảo bình đẳng giữa các doanh nghiệp, tránh hệ luỵ không khuyến khích doanh nghiệp thực hiện tốt chính sách pháp luật. Còn với trường hợp không thể thu hồi được nữa, cơ quan thuế cần xem xét để xoá nhưng phải có tiêu chí rõ ràng.
Cần cứu doanh nghiệp đang sống
Thời gian qua, dư luận luôn đặt câu hỏi về hiệu quả hỗ trợ doanh nghiệp nếu khoanh, xóa nợ thuế cho những doanh nghiệp đã phá sản.
Nhiều ý kiến cho rằng, chính sách này mới chỉ giúp cho_các cơ quản lý làm trong sạch các tài khoản nợ đọng từ nhiều năm nay, trong đó có cả thuế gốc và tiền phạt_nợ thuế, từ đó tăng hiệu quả quản lý bằng cách tập trung vào các khoản thuế có thể thu được hoặc sẽ thu được trong tương lai. Đây không phải là biện pháp hữu hiệu hỗ trợ doanh nghiệp.
Ông Chung Thành Tiến, Trưởng đại diện phía Nam Hội kế toán hành nghề Việt Nam, Giám đốc công ty TNHH dịch vụ kế toán Đồng Hưng, cho rằng: “Thực ra, việc xóa, khoanh nợ thuế chẳng tác động gì cho DN nói chung. Chủ trương này chủ yếu hướng đến DN có vốn nhà nước”.
Trên thực tế, có những doanh nghiệp nhà nước cố tình chây ì nợ thuế nhưng cơ quan thuế không dám mạnh tay như đối với các doanh nghiệp tư nhân. Trước đó, cuối năm 2015, Bộ Tài chính từng đề nghị xóa nợ thuế cho các doanh nghiệp nhà nước, nhưng dư luận không đồng tình.
Trong một buổi hội thảo về nâng cao hiệu quả thu ngân sách, một số doanh nghiệp cho rằng cần có những chính sách ưu tiên cho các doanh nghiệp còn sống thay vì doanh nghiệp đã chết.
Lãnh đạo một doanh nghiệp sản xuất thuỷ sản thẳng thắn nói rằng những doanh nghiệp đã chết rồi thì giúp cũng không còn ý nghĩa, có xoá hoặc khoanh thuế thì cũng khó sống lại, còn những doanh nghiệp đang yếu, nếu nhận được sự tiếp sức về chính sách sẽ giúp họ khoẻ lên. Vị lãnh đạo này nêu dẫn chứng là vừa qua, thuế thu nhập DN nhỏ và vừa đang được lấy ý kiến giảm xuống 17% trong giai đoạn 2017-2020. Trên thực tế, con số này vẫn còn cao nên cũng không giúp ích nhiều cho doanh nghiệp.
“Quan trọng vẫn là những khoản chi hợp lý của doanh nghiệp phải được đưa vào chi phí được trừ cho phù hợp, từ đó giảm khoản thuế phải nộp của doanh nghiệp xuống. Đó mới là điều có lợi cho doanh nghiệp”, vị này khẳng định.
Hầu hết các chuyên gia đều cho rằng biện pháp xoá, khoanh nợ thuế của ngành thuế không phải là giải pháp căn cơ, lâu dài, không giải quyết triệt để tận gốc sự việc.
Theo ông Lợi, thay vì vội vàng xoá, khoanh nợ, các cơ quan quản lý ngành thuế cần phải trả lời được các câu hỏi: vì sao doanh nghiệp nợ thuế, khó khăn của ngành thuế là gì; tình trạng chây ì, nợ đọng không chỉ mới xảy ra mà đã tồn tại nhiều năm qua. Vậy, ai phải chịu trách nhiệm?
Ông Lợi cho rằng, trả lời được những câu hỏi này thì mới có giải pháp tổng thể nhằm xử lý dứt điểm tình trạng nợ đọng thuế kéo dài. Nêu lên những giải pháp của các nước trên thế giới, ông Lợi cho biết, họ không chỉ trông đợi vào nguồn nợ thuế mà thường thiết lập cơ chế tiết kiệm ngân sách cùng những chính sách cải cách thuế, tập trung vào phát triển kinh tế trong nước, tháo gỡ những khó khăn, tạo điều kiện cho doanh nghiệp phát triển, từ đó mới tạo ra nguồn thu bền vững.
Thanh Hoa