Bộ KH&ĐT cho biết, chỉ số tồn kho tại thời điểm ngày 01/6/2017 tăng 10,2% so với cùng thời điểm năm 2016, trong đó, sản xuất sản phẩm từ khoáng phi kim loại khác (chủ yếu là xi măng) tăng 31,1%.
Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, sáu tháng đầu năm, cả nước xuất khẩu 9,5 triệu tấn xi măng và clinker, trị giá 330 triệu USD, tăng 20% về lượng và 12% về kim ngạch, với mức giá 34,7 USD/tấn (790.000 đồng/tấn).
Giảm cung bằng xuất khẩu
Tính riêng trong tháng 6/2017, Việt Nam đã xuất khẩu được 1,27 triệu tấn xi măng và clinker, giảm 23,5% so với tháng trước; trị giá thu về đạt gần 44 triệu USD, giảm 25,1% so với tháng 5/2017.
Về thị trường, sáu tháng đầu năm 2017, trị giá xuất khẩu xi măng và clinker sang thị trường Bangladesh chiếm tỷ trọng 35,2% và thị trường Phillippnes chiếm tỷ trọng 33,8% trong tổng giá trị xuất khẩu mặt hàng này.
Xuất khẩu xi măng của Việt Nam đã chứng kiến sự tăng trưởng liên tục từ năm 2010 đến năm 2014, với đỉnh cao năm 2014 đạt xấp xỉ 20 triệu tấn xi măng và clinker, doanh thu gần 1 tỷ USD, đứng nhất nhì trong khu vực và thế giới. Tuy nhiên, hai năm 2015 – 2016, sản lượng xuất khẩu xi măng chỉ còn 16,2 triệu tấn và 14,7 triệu tấn.
Ông Nguyễn Tiến Đạt, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Xi măng The Vissai, cho biết, giá xuất khẩu xi măng, clinker đang giảm mạnh. Hiện tại, giá xuất khẩu FOB clinker ở quanh mức 29 –30 USD/tấn, giảm 25% so với năm 2014, xi măng giảm 45 – 50 USD/tấn so với mức 56 – 60 USD/tấn.
Theo nhận định của các chuyên gia, năm 2017 được dự báo là năm ngành xi măng tiếp tục đối mặt với nhiều khó khăn trong khâu tiêu thụ sản phẩm, ở cả thị trường nội địa và xuất khẩu, do nguồn cung dư thừa và cạnh tranh khốc liệt từ các đối thủ.
Để cạnh tranh, ngành xi măng cần phải nâng cao năng suất, giảm giá thành sản xuất
Theo thông tin từ Bộ Xây dựng, thị trường xi măng trong nước hiện nay cung đã vượt cầu khoảng 20%. Nếu không có giải pháp kịp thời, chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến tình hình sản xuất kinh doanh.
“Hiện tượng cung vượt cầu đã đặt các DN sản xuất xi măng trước sự cạnh tranh gay gắt cả về chất lượng và giá thành trong việc tiêu thụ sản phẩm, không chỉ ở thị trường xuất khẩu, mà còn ở cả thị trường tiêu thụ nội địa”, Bộ Xây dựng cho biết. Trước đó, năm 2016, sản lượng xuất khẩu xi măng và clinker của Việt Nam chỉ đạt 14,73 triệu tấn, tương đương 561 triệu USD. Sản lượng này đã giảm khoảng 6% so với năm 2015 và không đạt mục tiêu kế hoạch đề ra là xuất khẩu 16 – 17 triệu tấn sản phẩm xi măng trong năm 2016.
Đặc biệt, sau một thời gian phát triển nóng, thị trường xi măng Trung Quốc hiện dư thừa khoảng 670 triệu tấn, càng làm cho sự cạnh tranh về giá bán trên thị trường xuất khẩu của xi măng Việt Nam đã khó khăn càng thêm nhiều áp lực. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến kế hoạch sản xuất của các DN xi măng.
Ngay tại các thị trường xuất khẩu truyền thống như Philippines và Bangladesh, việc tiêu thụ sản phẩm xi măng của các DN Việt Nam cũng đang gặp khó khăn do sự cạnh tranh khốc liệt về giá thành. Hiệp hội Xi măng Việt Nam cho biết, tổng công suất ngành xi măng đã lên tới 86 triệu tấn, trong khi khả năng tiêu thụ của thị trường nội địa cả năm 2017 dự kiến chỉ khoảng 60 triệu tấn. Như vậy, 26 triệu tấn xi măng dư thừa phải tìm đường xuất khẩu.
Liệu có bền vững?
Tại Báo cáo rà soát kế hoạch phát triển từng ngành công nghiệp trong quý II và năm 2017 trình Chính phủ mới đây, Bộ KH&ĐT cho rằng, mức thuế suất, thuế xuất khẩu 5% đối với mặt hàng xi măng Việt Nam xuất khẩu hiện nay sẽ làm tăng chi phí sản xuất, khiến DN khó cạnh tranh.
Cụ thể, theo Bộ KH&ĐT, từ ngày 01/7/2016, theo Nghị định số 100/2010 và Nghị định số 209/2013 của Chính phủ quy định, sản phẩm xuất khẩu là hàng hóa được chế biến từ tài nguyên khoáng sản, cộng với chi phí năng lượng chiếm 51% giá thành sản xuất trở lên được xếp vào đối tượng không chịu thuế giá trị gia tăng (VAT); không được khấu trừ VAT đầu vào.
Cùng với đó, từ tháng 9/2016, tại Nghị định số 122/2016 của Chính phủ quy định, vật tư, nguyên liệu… có giá trị tài nguyên khoáng sản cộng với chi phí năng lượng chiếm từ 51% giá thành sản phẩm trở lên sẽ chịu thuế suất thuế nhập khẩu 5%.
Dẫn tới, theo Bộ KH&ĐT, việc không được khấu trừ VAT đầu vào và chịu thuế suất thuế xuất khẩu 5% sẽ khiến chi phí xuất khẩu xi măng, clinker (nguyên liệu đầu vào sản xuất xi măng) có thể tăng lên. Xi măng là khoảng 7,5 USD/tấn, với clinker là khoảng 4,5 USD/tấn.
Do vậy, Bộ KH&ĐT đề xuất: “Việc tăng chi phí này khiến xuất khẩu xi măng của Việt Nam khó cạnh tranh với xi măng Trung Quốc, Thái Lan, Indonesia và Nhật Bản, ảnh hưởng rất lớn đến cung – cầu xi măng trong nước. Vì vậy, đề nghị Bộ Tài chính nghiên cứu, xem xét, báo cáo Chính phủ, Quốc hội cho phép khấu trừ thuế VAT đầu vào và giảm thuế xuất khẩu xuống mức thấp hơn để tháo gỡ khó khăn cho các DN”.
Dưới góc độ DN, ông Trịnh Văn Hòa, Tổng Giám đốc công ty Cổ phần Thương mại và Vận tải Minh Phong, cho biết, căn cứ vào tình hình thị trường năm nay, sẽ có 11.500.000 tấn clinker thâm nhập vào thị trường. Nhu cầu trong nước tăng, cung thấp hơn cầu, đã làm cho giá xi măng trong nước giảm.
Bên cạnh đó, với mức thuế suất thuế xuất khẩu 5% và không hoàn thuế giá trị gia tăng 10% cho mặt hàng xi măng, các DN thương mại kinh doanh mặt hàng này đang trong hoàn cảnh khó khăn, bế tắc, bên bờ vực phá sản vì không thể xuất khẩu.
Tuy nhiên, trước đề xuất giảm thuế xuất khẩu của Bộ KH&ĐT, PGs.Ts. Đinh Trọng Thịnh, Trưởng Bộ môn Quản trị tài chính quốc tế – Khoa Tài chính quốc tế – Học viện Tài chính, cho rằng giải pháp trên chỉ là tình thế, để lâu sẽ không thể sử dụng được, gây thiệt hại lớn cho nền kinh tế và xã hội vì hiện nay, ngành xi măng vẫn sử dụng công nghệ cũ nên chi phí sản xuất xi măng của Việt Nam rất cao. Trong khi đó, xi măng do Thái Lan sản xuất có giá thành chỉ bằng khoảng 70% giá thành của Việt Nam.
“Do đó, xuất khẩu xi măng là bài toán tương đối khó. Chỉ có một số nhà máy có công nghệ hiện đại mới có thể xuất khẩu và cạnh tranh được”, ông Thịnh cho biết.
Lê Thúy
Ông Nguyễn Quang Cung - Chủ tịch Hiệp hội Xi măng Việt Nam Dự báo tới năm 2020, có nguy cơ Việt Nam sẽ dư thừa 36 – 47 triệu tấn xi măng, trong khi công suất ngành xi măng sẽ tiếp tục tăng khi có thêm những dự án lớn đi vào vận hành. Song hiện nay, hầu hết DN xi măng đều e ngại thị trường xuất khẩu do không còn thuận lợi như trước nên đã tập trung mở rộng tiêu thụ nội địa. Trong tương lai gần, cuộc chiến thị phần ngày càng thêm khốc liệt. Ông Lê Văn Tới- Vụ trưởng Vụ Vật liệu (Bộ Xây dựng) Dự kiến, từ năm 2018 không đưa thêm dây chuyền xi măng vào hoạt động. Các DN xi măng cần có những giải pháp sản xuất và tiêu thụ hợp lý, tránh gây thêm áp lực cho tiêu thụ trong nước. Bộ Xây dựng sẽ phối hợp các bộ, ngành, địa phương liên quan thúc đẩy sử dụng các sản phẩm xi măng cho những chương trình công ích như làm đường bê tông xi măng, vật liệu xây không nung… nhằm gia tăng sức tiêu thụ trong nước, bảo đảm phát triển ổn định của ngành xi măng. Ts. Phạm Nguyên Minh = Viện trưởng Viện Nghiên cứu Thương mại (Bộ Công Thương) Trong khi nhiều nước tại khu vực như Thái Lan, Malaysia, Indonesia chỉ có khoảng 10 đầu mối sản xuất xi măng lớn, Việt Nam hiện có gần 60 nhà sản xuất xi măng lớn, nhỏ, cạnh tranh rất khốc liệt, trong khi sản xuất xi măng trong nước vẫn lụn vụn, phân tán. Vì vậy, để giải quyết được bài toán đầu ra cho ngành xi măng, cần khuyến khích cụm lại nhằm giảm bớt tình trạng cạnh tranh không lành mạnh. |