Giá rẻ, tồn kho cao, vẫn kêu "đói muối"

Mới đây, Sở NN&PTNT Bạc Liêu, cho biết sau hai đợt triển khai, đến nay, tỉnh đã thu mua tạm trữ hơn 5.000 tấn muối tồn đọng trong dân, giá 700 – 850 đồng/kg (muối trắng), gấp hai lần giá đầu vụ. Tuy nhiên, Sở này cũng cho biết, lượng muối trong dân hiện vẫn còn khá lớn, với khoảng 93.000 tấn, trong khi giá đang sụt giảm mạnh.

Thà nhập khẩu chịu thuế cao

Theo Bộ NN&PTNN, tính đến hết tháng 8, sản lượng muối đạt gần 1,2 triệu tấn, giảm 5% so với cùng kỳ năm 2015. Hiện nay, lượng muối tồn đọng trong dân và doanh nghiệp lên đến 807.106 tấn, tăng 31% so với cùng kỳ năm trước, trong đó lượng tồn trong diêm dân là trên 411.000 tấn. Tính theo khu vực, miền Bắc tồn 37.000 tấn, miền Trung tồn 413.000 tấn; ĐBSCL tồn 357.000 tấn. Bộ NN&PTNT đánh giá: “Thời gian gần đây giá muối tăng nhẹ nhờ chính sách tạm trữ”.

_Trong khi muối trong nước đang tồn kho với số lượng lớn, giá rất rẻ thì hiện nhiều DN vẫn kêu “đói muối”, thậm chí phải nhập khẩu muối ngoài hạn ngạch và chấp nhận chịu thuế cao.

Theo dự báo, đến năm 2020, nhu cầu muối còn lớn hơn gấp nhiều lần. Theo quy hoạch về hóa chất, dự kiến đến 2020, chỉ riêng lượng xút sản xuất là 900.000 tấn, tính ra cần khoảng 1,8 triệu tấn muối.

Nhu cầu lớn là vậy nhưng các DN vẫn không chọn muốn nội mà thường nhập khẩu. Cụ thể, năm 2015, các DN đã phải nhập khẩu tới 312.986 tấn muối ngoài hạn ngạch. Nhiều DN sản xuất muối trong nước như công ty CP TNHH muối Thông Thuận (Bình Thuận), công ty muối Quản Thẻ (Ninh Thuận)… cho biết hiện nay ngành muối trong nước vẫn chưa cung cấp được muối nguyên liệu cho sản xuất.

Trên thực tế, việc nhập khẩu muối công nghiệp trong hạn ngạch đã được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cùng Bộ Công Thương thống nhất con số hàng năm. Theo cam kết trong WTO, hạn ngạch thuế quan đối với mặt hàng muối của Việt Nam tăng 5% mỗi năm (cam kết năm 2007 là 150.000 tấn). Do đó, hạn ngạch thuế quan với mặt hàng muối năm 2016 là 232.628 tấn.

Lượng muối trong dân hiện vẫn còn khá lớn

Tuy nhiên, nhiều năm nay, hạn ngạch nhập khẩu muối của Việt Nam thấp hơn nhiều so với cam kết, ở mức 102.000 tấn muối công nghiệp và muối tinh khiết dùng trong y tế. Lượng phân giao trong thực tế còn thấp hơn con số này.

Cụ thể, năm 2011-2014, lượng cấp hạn ngạch để hỗ trợ ngành y tế là 2.000 tấn, DN sản xuất mỗi năm 51.000 tấn. Năm 2015, lượng muối nhập theo hạn ngạch chỉ còn 40.000 tấn.

Tuy nhiên, cho rằng nguồn muối trong nước không đảm bảo nên hiện nhiều DN đã chấp nhập tự nhập khẩu muối dù thuế suất thuế nhập khẩu muối ngoài hạn ngạch là rất cao. Ông Bùi Thế Cường, Chuyên viên Cục Hóa chất (Bộ Công Thương), từng cho biết không phải vô cớ mà DN nhập khẩu muối về làm nguyên liệu sản xuất, trong khi lượng muối trong nước đang dư thừa.

“Nhiều năm qua, sản xuất muối trong nước chủ yếu theo phương pháp thủ công nên chất lượng không bảo đảm phục vụ trong ngành y tế và sản xuất hóa chất”, ông Cường nói.

Tìm đường xuất khẩu

Trước tình trạng tồn kho ngày càng lớn, mà DN sản xuất trong nước lại chê muối nội, nên một số Sở Công Thương địa phương đã kiến nghị với Bộ Công Thương về xử lý muối tồn kho. Bộ Công Thương đã hướng dẫn các Sở Công Thương phối hợp với Sở NN&PTNT địa phương để có phương án làm việc với Tổng công ty Lương thực miền Bắc (Vinafood 1) nhằm giải quyết lượng muối tồn kho.

Theo ông Võ Văn Quyền, Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương), trước tình trạng tồn kho muối cao, giá muối giảm, ảnh hưởng đến đời sống diêm dân, tháng 6 vừa qua, Tổ Điều hành Thị trường trong nước đã có văn bản gửi Chính phủ đề nghị cho phép triển khai việc mua tạm trữ muối của diêm dân tại các tỉnh Ninh Thuận, Bến Tre, Bạc Liêu và Tp. Hồ Chí Minh – nơi giá muối ở dưới mức 500đồng/kg, để giữ giá muối không xuống quá thấp.

Tháng 6 vừa qua, sau khi Chính phủ đồng ý về chủ trương, Vinafood 1 đã được chỉ định là đơn vị triển khai kế hoạch thu mua muối. Sản lượng thu mua không giới hạn với giá ổn định ở mức 600 đồng/kg, cao hơn thị trường khoảng 100 đồng/kg.

Thực tế, mỗi khi có tình trạng tồn kho muối, Chính phủ đều có giải pháp mua tạm trữ. Giải pháp này đã chứng minh là có tác dụng tốt để giữ giá ổn định, tạm thời gỡ khó cho diêm dân.

Tuy nhiên, ông Quyền cũng thừa nhận: “Về lâu dài, cần có phương án nghiên cứu để chuyển đổi cơ cấu kinh tế phù hợp với điều kiện cụ thể của từng địa phương, vì hiện tại lượng muối tồn kho còn rất cao”.Mà một phần nguyên nhân khiến tồn kho cao lại đến từ chất lượng muối chưa đạt tiêu chuẩn chất lượng cho sản xuất công nghiệp.

Theo khuyến cáo của các chuyên gia, để nâng cao chất lượng muối, thời gian tới, trong công tác quy hoạch, cần lên kế hoạch làm sao tăng lượng muối công nghiệp, muối chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu sản xuất công nghiệp, y tế và có thể nâng cao khả năng cạnh tranh với muối nhập khẩu.

Đồng quan điểm, Cục Chế biến, Thương mại nông lâm thủy sản và Nghề muối (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cho rằng hiện nay, sản xuất muối ở Việt Nam vẫn chủ yếu là thủ công theo hộ diêm dân nên năng suất và chất lượng còn hạn chế.

Cùng với đó, một giải pháp giúp giảm tồn kho muối cũng được các chuyên gia nêu lên là tìm kiếm và đẩy mạnh xuất khẩu muối. Hiện tại, xuất khẩu muối của Việt Nam chưa tương xứng với tiềm năng. Trong khi đó, theo nghiên cứu, một số khách hàng Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc đã có những phản hồi tích cực với muối Việt vì được làm từ phương pháp thủ công giữ được nhiều vi chất từ nước biển, đồng thời lượng NaCl khá cao.

Nếu tận dụng được điều này, việc tiếp cận các thị trường khó tính này sẽ không còn là khó khăn.

Lê Thúy