Mục tiêu giảm bớt các thủ tục hành chính (TTHC), tạo thuận lợi thương mại cho DN được cho là rất tham vọng khi dự kiến triển khai theo cơ chế hải quan một cửa 80% thủ tục trong số 280 thủ tục TTHC từ nay tới 2018 và tiến tới kết nối hết từ năm 2020. Tuy nhiên, tới nay, theo ước tính, mới chỉ có 36 TTHC được đơn giản hoá, chiếm chỉ 13%.
Mất nhiều tiền bạc
Kết quả khảo sát của Dự án Quản trị nhà nước nhằm tăng trưởng toàn diện do USAID (GIG) được công bố gần đây cũng cho thấy là chi phí quản lý, kiểm tra chuyên ngành không giảm. Thậm chí, các chi phí không chính thức có biểu hiện tăng hơn trước.
Ông Đặng Thái Thiện (Phó Trưởng phòng Phòng Giám sát quản lý thuộc Cục Hải quan Tp.HCM) dẫn chứng việc các DN thời gian qua đã kêu ca rất nhiều về TTHC, nhất là kiểm tra chuyên ngành, đối với hàng hoá xuất nhập khẩu.
Thật ra, khoảng 35% hàng hoá nhập khẩu hiện nay là phải kiểm tra chuyên ngành. DN phản ánh, đó là một gánh nặng rất lớn đối với họ. Bởi vì những chi phí thực sự phải trả lớn hơn rất nhiều so với chi phí tuân thủ TTHC (chi phí có biên lai) mà DN gọi đó là “chi phí cơ hội”.
Thực chất, rất khó để điều tra được tổng chi phí mà các DN phải chi trả, nhưng có thể ước tính ở mức tối thiểu từ số liệu của Cục Hải quan Tp.HCM hồi năm ngoái với khoảng 56.270 tờ khai hàng nhập khẩu phải kiểm dịch; 132.356 tờ khai kiểm tra an toàn thực phẩm; 407.802 tờ khai kiểm tra chất lượng; 234.058 tờ khai xin giấy phép và các loại giấy tương tự. Tổng cộng, năm 2015, tại Hải quan Tp.HCM có 830.486 lô hàng nhập khẩu phải làm thủ tục quản lý, kiểm tra chuyên ngành.
Với 8 triệu lô hàng, nếu được giảm bớt TTHC trong xuất nhập khẩu sẽ giúp các DN tiết kiệm hơn 13.200 tỷ đồng
Theo ước tính của Ngân hàng Thế giới (WB), với trên 8 triệu lô hàng (tính đến tháng 10/2016), nếu được giảm bớt TTHC trong xuất và nhập khẩu, sẽ giúp các DN tiết kiệm khoảng 600 triệu USD, tương đương hơn 13.200 tỷ đồng.
Trong khi đó, để cơ quan quản lý lượng hoá chi phí tuân thủ TTHC đối với DN là cả vấn đề nan giải. Nhất là khi hiện nay, DN vẫn luôn kêu ca về những bất cập của các TTHC thì họ chưa có phương pháp tính toán và con số chứng minh.
Các số liệu đầu vào của công cụ như thời gian thực hiện TTHC, chi phí nhân công cho việc thực hiện TTHC chưa bám sát được thực tế, nên các con số chi phí tính ra khác xa so với chi phí thực mà DN phải bỏ ra để tuân thủ một TTHC.
Trong cuộc họp của Uỷ ban chỉ đạo Quốc gia về cơ chế hải quan một cửa diễn ra tại Hà Nội ngày 8/12, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ đã tỏ ý than phiền rằng còn nhiều hạn chế. Vấn đề là cần thay đổi quan điểm, nhận thức chứ không hẳn là vấn đề kỹ thuật thì mới có thể thực sự gỡ khó cho DN về TTHC cũng như tạo môi trường kinh doanh bình đẳng, minh bạch.
Gánh nặng của doanh nghiệp
Theo kiến nghị của Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng, các bộ ngành đề ra các giải pháp cụ thể, trong đó có sửa thể chế, đơn giản hoá thủ tục hành chính với lộ trình mà cụ thể là 73 nhóm văn bản cần điều chỉnh.
Riêng hệ thống các văn bản, thủ tục hành chính liên quan đến hoạt động doanh nghiệp (DN), theo phản ánh của nhiều DN với Thời báo Kinh Doanh, đến nay vẫn còn rối rắm, thậm chí trái luật, gây lãng phí cực lớn.
Báo cáo kết quả công tác kiểm tra, xử lý, rà soát, hệ thống hóa văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 công bố gần đây của Bộ Tư pháp đã dẫn chứng cho chuyện này khi cho biết hồi năm ngoái, các bộ, cơ quan ngang bộ và địa phương đã tự kiểm tra 107.463 văn bản và phát hiện 561 văn bản trái luật về thẩm quyền ban hành, nội dung. Riêng nửa đầu năm 2016, các tỉnh phía Nam đã kiểm tra theo thẩm quyền 1.095 văn bản và phát hiện 29 văn bản trái luật.
Ngay cả một số quy trình TTHC cũng được cho là có sự trùng lặp, phát sinh thêm thủ tục. Đơn cử như quy trình thực hiện thủ tục đấu giá quyền sử dụng đất được cho là kéo dài, tốn nhiều thời gian.
Nhóm chuyên gia rà soát và nghiên cứu từ Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) và Dự án Quản trị nhà nước nhằm tăng trưởng toàn diện của USAID (GIG) đưa ra dẫn chứng từ những quy định tại Chương II, Thông tư liên tịch 14/2015/TTLT-BTNMT-BTP của Bộ Tài nguyên và Môi trường và Bộ Tư pháp.
Theo đó, có 3/4 quy trình của thủ tục hành chính là thủ tục nội bộ giữa các cơ quan có thẩm quyền. Các thủ tục nội bộ chia thành rất nhiều bước nhỏ (15 bước) với nhiều quy trình lặp lại.
Nhóm nghiên cứu này nhận định, thủ tục đấu giá quyền sử dụng đất rõ ràng có sự trùng lặp và phát sinh thêm thủ tục đăng ký làm chủ đầu tư cho dự án. Điều này dẫn đến lãng phí thời gian và nguồn lực của cơ quan nhà nước thực hiện thủ tục và của chủ đầu tư.
Sẽ xuất hiện sự trùng lặp các tài liệu (về hồ sơ pháp lý, chứng minh năng lực tài chính…) giữa hồ sơ đăng ký làm chủ đầu tư cho dự án và hồ sơ dự thầu. Nên chăng, chủ đầu tư chỉ thực hiện thủ tục đăng ký tham gia làm chủ đầu tư, thủ tục đấu thầu do cơ quan có thẩm quyền thực hiện. Do đó, cần phải sửa Nghị định 99.
Nói như ông Vũ Xuân Hưng (Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam), chính sách không chỉ đơn thuần là chuyện của “các bác ở Trung ương”, mà là lợi ích sát sườn của DN. Thế nhưng, thách thức lớn cho DN chính là có quá nhiều văn bản điều chỉnh hoạt động của DN và các văn bản này vẫn còn thiếu đồng bộ, làm DN mất nhiều tiền bạc và nguy cơ không mong muốn là “đấu tranh thì tránh đâu?”.
Thế Vinh