Đây là quan điểm của Ts. Nguyễn Đình Cung, Nguyên Viện trưởng Viện Quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) nêu ra tại Hội thảo công bố báo cáo Kinh tế vĩ mô quý III/2016 vừa diễn ra.
Theo CIEM, bức tranh kinh tế quý III/2016 tiếp tục cho thấy những chuyển biến so với 6 tháng đầu năm. Quý III chứng kiến tốc độ tăng trưởng kinh tế ít nhiều phục hồi, lạm phát và mặt bằng lãi suất trong tầm kiểm soát, tăng trưởng xuất khẩu ở mức cao so với hầu hết các nước trong khu vực. GDP trong quý III tăng 6,62% so với cùng kỳ năm 2015.
Cách thức tăng trưởng đã “lỗi thời”
CIEM dự báo, tăng trưởng kinh tế quý IV/2016 ước đạt 7,19%. Tính chung cả năm ước đạt 6,33%. Tuy nhiên, Ciem cho rằng mục tiêu tăng trưởng 6,3-6,5% cho cả năm đòi hỏi phải có nhiều nỗ lực trong chính sách ở quý IV.
Nói về tốc độ tăng trưởng, ông Cung cho rằng hiện nay, tăng trưởng của chúng ta đã có dấu hiệu chậm lại do các biện pháp kích thích tăng trưởng như tăng trưởng vốn, mở rộng tài khoá, tín dụng… không còn hiệu quả. Nguồn lực tăng trưởng theo mô hình cũ đã cạn kiệt, trong khi những mô hình và cách thức tăng trưởng mới chưa được thực thi và có hiệu quả.
Cụ thể, tăng trưởng GDP của giai đoạn 2000 – 2010 trong khoảng 7,0 – 7,5%. Từ năm 2011 đến nay, tăng trưởng bình quân đã giảm xuống dưới 7,0%- 6,0%.
Ts. Cung cho biết: “Mỗi một thập kỷ, chúng ta giảm 1% tăng trưởng kinh tế. Đây là vấn đề rất lớn, ảnh hưởng đến kinh tế xã hội, dù cho chúng ta đã sử dụng nhiều cách thức khác nhau”.
Nguyên nhân được ông Cung chỉ ra là do những biện pháp kích thích tăng trưởng ngắn hạn của Việt Nam không còn hiệu quả như trước, trong khi các biện pháp tăng trưởng về dài hạn, bền vững như nâng giá trị gia tăng, cạnh tranh cho nền kinh tế, tăng trưởng dựa vào tăng năng suất lao động, tái phân bổ nguồn lực và thị trường hoá nguồn lực, tạo động lực cạnh tranh chưa được thực hiện.
Bỏ tư duy tăng trưởng "giật gấu vá vai"
Nếu Việt Nam cứ tăng trưởng theo kiểu thâm dụng vốn đầu tư, tăng cung tín dụng, chính sách tài khoá tiền tệ mở rộng, giải ngân nhanh, thúc đẩy tín dụng, sử dụng hàng loạt các gói kích thích kinh tế… thì tăng trưởng chỉ trong ngắn hạn mà các rủi ro ngày càng phát sinh như nợ xấu, tăng thu, chi cho ngân sách, bội chi, nợ công và không có nguồn lực tăng trưởng dài hạn.
Theo ông Cung, hiện chủ trương của Chính phủ là không thay đổi mục tiêu tăng trưởng. Như vậy, đòi hỏi chúng ta sẽ phải làm gì để tăng trưởng hay vẫn dựa vào: khai thác dầu thô, khai thác than hay tăng cung tiền như trước đây?
“Chúng ta cần đào sâu tìm cách tăng trưởng nào khác, trong đó nên thay đổi cách thức và hệ điều hành của Chính phủ. Hiện, việc điều hành và cách tăng trưởng của chúng ta, nói như Ts. Vũ Thành Tự Anh ở Đại học Fullbright, là đã cũ và lạc hậu lắm rồi, không hiệu quả”, ông Cung nhấn mạnh.
Tái cơ cấu kinh tế như thế nào?
Khi bình luận về con số 480 tỷ USD trong đề án Tái cơ cấu kinh tế đang gây tranh luận nhiều chiều, ông Cung giải thích: Trong kế hoạch 2016-2020, dự kiến tổng vốn đầu tư toàn xã hội khoảng 32-33% GDP, dự kiến tổng GDP vào khoảng 30 triệu tỷ đồng. Với tỷ lệ đầu tư/GDP như vậy, có khoảng 10 triệu tỷ đồng sẽ đưa vào đầu tư trong nền kinh tế.
“10 triệu tỷ đồng là nguồn lực để đầu tư, chứ không phải nguồn lực để tái cơ cấu kinh tế. Theo tôi, vấn đề cấp bách đặt ra là tái cơ cấu kinh tế như thế nào, trên quan điểm gì, chứ không phải là nguồn lực ở đâu”, ông Cung nói.
Trước mắt, ông Cung cho rằng cần cơ cấu lại danh mục tài sản nhà nước. Ví dụ, Nhà nước nên bán vốn trong Vinamilk chẳng hạn, lấy tiền đó đầu tư cho Long Thành. Như vậy, vừa có thêm nguồn lực đầu tư, vừa khơi thông dòng chảy vốn trong nền kinh tế.
Ông Cung nhấn mạnh rằng bản chất của tái cơ cấu kinh tế là làm cho nguồn lực hiệu quả hơn, chứ không phải bỏ thêm nhiều vốn để thúc đẩy tăng trưởng.
Ngoài ra, Đề án Tái cơ cấu kinh tế đưa ra ba kịch bản và nhiều giải pháp nhưng theo ông Cung, muốn nhấn mạnh tới hai điểm chính đó là thắt chặt chi tiêu ngân sách nhà nước và đẩy mạnh cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước (DNNN).
Về bản chất, đó là cách phân bố lại nguồn lực bằng cơ chế thị trường. Nhà nước phải đối diện với một nguyên tắc cơ bản trong kinh tế học: nguồn lực thì luôn luôn khan hiếm, và vì thế nguồn lực phải được đầu tư vào nơi tốt nhất, có hiệu quả nhất, chứ không phải được đầu tư một cách vô tội vạ theo cơ chế xin-cho như hiện nay.
“Chúng tôi đề nghị hai điểm rất quan trọng là cổ phần hóa DNNN thực chất và ở quy mô lớn, và giảm bội chi xuống 3-4% GDP. Chúng tôi tính toán rằng nếu làm được hai việc này cùng lúc, tăng trưởng kinh tế sẽ thêm được 0,5 điểm phần trăm. Bình thường kinh tế tăng trưởng 6,5%, nếu thêm 0,5% thì tăng trưởng 7% là có thể đạt được”, ông Cung cho biết.
Về vấn đề này, theo chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, cần tìm mọi cách phân bổ lại nguồn lực theo tiêu chí thị trường, tín hiệu thị trường. Đặc biệt cần phải giảm bớt sự chi phối của Nhà nước tại các DN thông qua việc đẩy mạnh quá trình cổ phần hóa.
Bà Lan nêu quan điểm: “Nếu cổ phần hóa ít thì không thể tạo nhiều hiệu ứng được. Nếu như cổ phần hóa trên 50% thì nhà đầu tư mới có tiếng nói, họ mới có quyền chỉ định người điều hành, những người có khả năng thúc đẩy phát triển DN”.
Đồng thời, theo các chuyên gia kinh tế, động lực cho tăng trưởng phải là cởi trói cho những nền tảng vi mô của kinh tế thị trường. Không thể tiếp tục cơ chế xin-cho phổ biến như hiện nay, nhất là trong bối cảnh hội nhập sâu rộng.
Cải cách trong nước cũng phải đi cùng với hội nhập. Tiến trình này đòi hỏi không chỉ thay đổi tư duy, mà còn đòi hỏi sự quyết tâm và hành động vì nó động chạm đến quyền và lợi ích của nhiềm người liên quan.
Ông Nguyễn Đình Cung Viện trưởng Viện quản lý kinh tế Trung ương ------------------------------- Quy tắc của các nền kinh tế trên thế giới, mọi nguồn lực đều là khan hiếm, không thể cứ dựa mãi, khai thác mãi sẽ nhờn thuốc và không thể tạo giá trị tăng trưởng. Hiện nay, chúng ta đang khan hiếm nguồn lực tăng trưởng thì cần phải khai thác và tìm kiếm nguồn lực chỗ khác như năng suất lao động, sản phẩm gia tăng từ con người, từ kinh tế xanh, từ khởi nghiệp… Chúng ta phải luôn luôn cần và đặt nền kinh tế vào tình trạng cạnh tranh để phân bố lại nguồn lực để tăng dư địa phát triển. Ông Lê Đình Ân, Chuyên gia kinh tế Bà Phạm Chi Lan, Chuyên gia kinh tế Mục tiêu tăng trưởng kinh tế cần phải đưa ra nhiều kịch bản để có sự thích ứng, không phải cứng nhắc chỉ một kịch bản với mục tiêu 6,7% như hiện tại. Việc thay đổi tư duy điều hành khó thực hiện vì mục tiêu tăng trưởng cứng này. |
Lê Thuý